Katalog

EMRE ARACI’DAN ‘LONDRA’DA TÜRK İZLERİ’ ‘Londra’yı ve Türk izlerini bir flanör gibi anlatmak istedim’ 1987’den bu yana Birleşik Krallık’ta yaşayan besteci ve müzik tarihçisi Dr. Emre Aracı, Manş Denizi kıyısında oturduğu tarihi Grand Otel’in kapısından çıkıp gezdiği Londra sokaklarında görüp duyduklarını kaleme aldığı Londra’da Türk İzleri (Oğlak Yayıncılık) adlı kitabında anlatıyor. Londra Waterloo Köprüsü TJermyn Caddesi’ndeki Türk Hamamı kemli ve meşhur olanıydı. Türk hamamlarının ambiyansını EMİNE TUNA hissettiren bu yapının bulunduğu Jermyn Street’te, hamam daha açılmadan, bir zamanlar Sir Isaac Newton da yaşardı. n Londra’da Türk İzleri (Oğlak Yayıncılık) kitabınıza İn- Hamamın 19. yüzyılda berberi olan William Henry Pen- giliz kültürüne ve İngiltere’ye olan sevginizin İngiltere’ye haligon sonradan parfümler de üretmeye başlayacak ve çocukluğunuzda yaptığınız yolculuk ile başladığını an- hamamın ahşap, gül ve lavanta kokusunu, “The Hammam latarak başlıyorsunuz. Sizi henüz bir çocukken bu denli Bouquet” adını verdiği ve bugün de orjinal etiketiyle üre- etkileyen ne olmuştu? timi süren parfümde yaşatacaktı. Lady Mary Wortley Montagu- Evet, hiç unutamadığım bir olay bu. Çünkü 1977 yazın- Zaman zaman Londra’da Türk mimarisini yansıtan ay da ben henüz 8 yaşında bir çocukken ve tek kelime İngiliz- National Portrait Gallery-Londra yıldızlı, çinili bir bina karşınıza çıkarsa ve bugün başka ce bilmezken ailece İstanbul’dan arabayla yola çıkmış ve kelçisi Yusuf Agâh Efendi atandığı zaman kendisinin şe- bir işlevle dahi faaliyet gösteriyor olsa bile, bilin ki bura- Londra’ya varmıştık. Bu uzun Avrupa gezisinde Britanya hirde büyük bir ilgi odağı olduğunu ve The Times gazete- sı Viktorya devrinden kalma eski bir Türk hamamıdır. adasındaki turumuz ilk Manş kıyısındaki şirin Folkestone sinde onunla ilgili çok sık haberler çıktığını görmekteyiz. En güzeli City’de, Bishopsgate’tedir. Şehrin camekân mo- kasabasında başlamış sonra Edinburgh’a kadar çıkmıştık. Başbakan Pitt’in yeğeni Lady Hester Stanhope da bir dern binaları arasında sıkışıp kalmış bir biblo gibi duran bu Yıllar sonra Londra’da okuyup Edinburgh’da üniversi- süre dayısıyla Downing Street’te yaşamış ve 1810’da çinili eski hamam binası, Londra’da Türk izlerinin benim teyi bitirmemin ardından 20 yıldır yaşadığım Folkestone geldiği İstanbul’da 6 ay kadar da Tarabya’da geleneksel için en somut örneğidir. Ressam Lord Leighton’un Hol- kasabasının tarihi Grand Oteli’ne yerleşeceğimi birisi o bir Türk evinde oturmuştu. Romantik bir karakterdi; kaf- land Park’taki İznik çinili evi ise bir mabet kadar güzeldir. zaman kulağıma fısıldasaydı herhalde inanmazdım. tan giyer, ata binerdi. Downing Street’ten İstanbul’a uza- Ama benim için en değerlisi geldiğim topraklar ile VE TÜRKLERDE LONDRA İZLERİ! nan enteresan bir yaşamdı onun sürdüğü. vardığım topraklar arasındaki edebi, kültürel, tarihi ve n Müzisyenliğinizin yanı sıra tarihe, eski binalara Böylesine yaşamların izini o tarih sayfalarından alıp bu- diplomatik bağlardan yola çıkarak yaratmaya gayret etti- ve kentlere merakınızdan söz ediyorsunuz. İstanbul ile güne taşımaya gayret ettim. Bu arada Chelsea’deki “Turks ğim müzik sanatımın özünü burada keşfetmem oldu. Londra’yı tarihsel açıdan nasıl kıyaslarsınız? Ya da kı- Row”un adının bir zamanlar buranın yakınlarında bulunan Londra’da Türk İzleri kitabımın açılışında da 45 yıl önce- yaslayabilir misiniz? eski bir Türk kahvehanesinden geldiği söyleniyor. ki bu yolculuğun izdüşümünün yer alıyor olması da haliyle Her iki şehrin tarihi gelişimleri, coğrafi konumları kadar kaçınılmazdı. Yıllar sonra BBC Dünya Servisi Radyosu’nun TÜRK İZLERİNİN SOMUT ÖRNEKLERİ sanatçıların, yaratıcı insanların bakış açıları da çok farklı. o yıllar Bush House’taki binasına bir röportaj için konuk n Londra’da ilk kahvehanelerin Osmanlı ile ilişkile- Bazen bu bakış açılarını görebilmek, hayallerine ortaklık olup da aynı radyo frekanslarında bu defa kendi müziğimin rin kurulmasından sonra açıldığını ve bu yeni buluşma edebilmek de insana yeni görüşler kazandırabiliyor. Örne- çalındığını duymak da çok kıymetliydi. Kitabımın oluşu- noktalarının yeni düşüncelerin tartışma alanlarına dö- ğin, Virginia Woolf 1915’te yayımlanan The Voyage Out munda bu tür bağlantılar da elbette etken oldu. nüştüğünden söz ediyorsunuz. romanında eski Waterloo Köprüsü’nden bakarken “Bazen Bu kültürlerin birbirlerini inceden dönüştürmelerine Westminster’daki apartman daireleri, kiliseler ve oteller CHELSEA’DEKİ ‘TURKS ROW’ VE çok güzel bir örnek. İngiliz kültüründe acaba böyle başka TÜRK KAHVEHANELERİ! İstanbul’un sisler içindeki siluetini andırır” diye yazmış. izlerimiz de var mı? Çiçek aşısı da örneğin, İngiltere’ye 1953 yazında Londra’ya gelen Tanpınar, İnci Enginün n O zamanki adlarıyla Britanya İmparatorluğu ile Türkiye’den geldi. Hatta buna Türkiye mektuplarıyla tanınan Osmanlı İmparatorluğu arasındaki ilişkiler 16. yüzyıl ve Zeynep Kerman’ın yayına hazırladıkları günlüğün- Lady Mary Wortley Montagu öncülük etmişti. Eşi Edward de Hyde Park’ın sisini, “Bir inci içinden dünyaya bakı- gibi eski bir tarihe dayanıyor. Ticaret ve siyasi işbirliği Montagu’nün büyükelçi olarak tayin edildiği İstanbul’da yorsunuz” şeklinde tanımlamış. Bir inci içinden dünyaya ile başlayan bu ilişki kültürel tanışmayı da beraberin- 1717 ve 1718 yıllarında yaşayan Lady Mary’nin gözlem- de getiriyor. Acaba yüzyıllar içinde İngiliz toplumunun bakmak. Bu ne kadar da güzel bir tanım. Keşke insanlar leri ve yaşamı hakkında yayımlanmış pek çok kitap var. dünyaya böyle bakabilseler. Türklere bakış açısı nasıl değişiyor? Venedik’te ve Londra’nın Twickenham semtinde de Bugün Birleşik Krallık’ta yarım milyondan fazla Türk Ben de kitabımda, geldiğim toprakların yetiştirdiği ya- bir süre yaşayan Lady Mary’nin Türk hamamlarına iliş- ratıcı insanlarla, Londra’nın yaratıcı insanlarını buluştu- yaşıyor. Ama benim ilgimi hep solup sararmış gazete sayfalarında unutulup gitmiş ya da hiç beklenmedik bir kin gözlemleri de oldukça renklidir. rarak ve bir yandan da parklarını, tarihi binalarını, müze anda, örneğin Chelsea’deki “Turks Row” gibi bir sokak Londra’da özellikle 19. yüzyılda onlarca Türk hamamı ve galerilerini, kalabalıklardan uzak, günlüklerinin izin- adında karşınıza çıkan şaşırtıcı izler çekti. açılmıştı. Bunlardan ne yazık ki II. Dünya Savaşı’nda bom- de dolaşarak, geçmiş zamanın izinde bir flanör gibi, an- Zira 1793’te Londra’ya ilk olarak bir daimi Türk Büyü- bardımanda yok olan Jermyn Street Hamamı belki de en gör- lamak ve anlatmak istedim. n 12 4 Mayıs 2023