Katalog

ÖZLEM ÖZDEMİR’DEN ‘KADINLAR CUMHURİYETİ-BİLİMİN ÖNCÜ KADINLARI’ ‘Cumhuriyet devriminin en önemli öznesi kadındır!’ Dr. Hatice Safiye Ali, Prof. Dr. Remziye Hisar, Prof. Dr. Hatece Kâmile Şevki (Aygün) Mutlu, Sabire (Dalyan) Aydemir, Prof. Dr. Hatice Nüzhet (Toydemir) Gökdoğan, Sabiha Rıfat (Ecebilgen) Gürayman, Prof. Dr. Belkıs (Antel) Özdoğan, Dr. Pakize (İzzet) Tarzi, Fatma Hikmet İşmen, Prof. Dr. Fatma Selma Soysal, Prof. Dr. Dilhan (Ege) Ezer Eryurt ve Prof. Dr. Türkan Saylan... Özlem Özdemir, Kadınlar Cumhuriyeti-Bilimde Öncü Kadınlar’da (Doğan Kitap), 11 Cumhuriyet kadınının portresini sunuyor. Osmanlı’nın son ve Cumhuriyetin ilk yıllarında kadınların durumlarını inceliyor, “Cumhuriyet kadınlara ne sağladı” sorusunu yanıtını açımlıyor. Özdemir, Cumhuriyeti “kadın devrimi” olanak nitelendiriyor ve kadınlara da şu uyarıyı yapıyor: “Lütfen, aklımızı başımıza toplayalım!” baskısı altına alınması normal. Çünkü kızların okuma- MEHMET S. AMAN sı hatta yüksek okula gidip meslek sahibi olması kültürü mehmet.aman@cumhuriyet.com.tr yok. Remziye Hanım eğitim almak isteyen bir kadın olarak kimya okumak istiyor. Bakû’ya gidiyor, orada aşkını bu- n Kitabınıza Türkiye’nin ilk kadın doktoru Hatice Sa- lup evleniyor bu da başka bir ironi ama en azından istedi- fiye Ali ile başlıyorsunuz. Aynı zamanda kadın hakları ği biri oluyor. Bakû’dan geldikten sonra da Türkiye’nin ilk savunucusu kadın hakları konusunda önemli çalışma- kimyageri oluyor. Dünyada kimya dendiğinde ilk söylenen lar da yapmış bir isim Hatice Safiye Ali. isimlerden, Sorbonne Üniversitesi mezun ilk Türk kadını. Kitapta yer verdiğim alanlarında öncü ve kurucu 11 kadını doğum yıllarına göre sıraladım. Safiye Ali de ya- ‘GÜÇLERİNİ ATATÜRK’TEN VE şamı ve yılmaz mücadelesiyle beni en çok etkileyen ka- CUMHURİYETTEN ALDILAR’ dınlardan. Onun gücünden çok etkilendim. n Kadınlarımız tüm bu gücü, bu iradeyi Atatürk’ten Safiye Ali, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın dokto- ve Cumhuriyetten alıyor. ru. Yurtdışında okuyup Türkiye’ye geldikten sonra dip- Kesinlikle, bu kadınlar durmuyorlar, inat ediyorlar. loması onaylanan ilk kadın doktor. Cumhuriyet rüzgârı da eklenince durmuyorlar. Çünkü ön- Atatürk önderliğinde kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ne cesi çarşaf altında, kapalı kapılar ardında bir yaşam. Tüm okumuş bir kadın olarak katkıda bulunmak istiyor. Cum- benlikleriyle bu devrime sarılıyor, özgürlüklerinin değe- huriyetin ilk yıllarında yüzde 80’lere varan çocuk ölüm rini bilip çalışıyorlar. Çünkü hayvanların sayılıp kadınla- oranını azaltmak, çocukları yaşatmak için “Süt Damlası” rın sayılmadığı topraklarda dünyadaki hemcinsleriyle ay- adlı bir kurum kuruluyor. Safiye Ali o kurumun en önem- nı statüye kavuşuyorlar. li isimlerinden. Yoksul kadınlara ücretsiz yardım ediyor, Elbette, Atatürk’ün başlattığı Kurtuluş Savaşı’ndan et- çocuk bakımı konusunda eğitimler veriyor. kilenmeden olamaz. Çünkü bir güç o. Görüyorlar, bir öz- Gittiğinde ve döndüğünde iki farklı ülke görüyor. Sa- gürlük geliyor. Ve o özgürlüğü getiren Atatürk’ü görü- vaşta doğan, büyüdüğünde kadınların hiçbir hakkı olma- yorlar. Çünkü o Atatürk, savaşın ortasında bile Maarif Kongresi toplayabilecek ve o kapalı toplumda kadınla- yan bir ülkeden kadınların hakkı olan, erkeklerle kadın- ların arkadaş olduğu uygar bir ülkeye gidiyor. Ülkesine rı ve erkeklerin ayrı ayrı oturmasını kabul etmeyecek ka- döndüğünde de Kurtuluş Savaşı veren bir ulus görüyor dar aydın bir lider. Biliyorsunuz o da olay oluyor. Sonrasında Atatürk, “Siz ve bir parçası olmak istiyor. n Hep bu bilinçle hareket etmiş okuduğumuz Cum- kendinize mi güvenmiyorsunuz, yoksa Türk kadınının fazi- letine mi” diye soruyor buna muhalefet edenlere. huriyet kadınları. rında, dünyada bile fen bilimleri alanında erkeklerin ege- men olmadığı bir dönemde, kadınlara bilimin yolunun na- 1935’te Dünya Kadınlar Kongresi Türkiye’de düzen- Elbette. O kuşağın en önemli özelliği bu. Ülkenin ön- leniyor. O kongrede olan dünyanın diğer ülkelerinden cesi ve sonrasını biliyor ve bu ülkeye bir şeyler katmak, sıl açıldığını ve bunun önemini anlatmaya çalışıyorum. gelen kadınlar, Pakize Hanım’a 1926’da kabul edilen geliştirmek istiyorlar. ‘TÜRKAN SAYLAN’A YAŞATILANLARI Medeni Kanun’u işaret ederek ne kadar imrendiklerini Portrelerle birlikte Cumhuriyet öncesi ve sonrası ka- AFFEDEBİLMEM MÜMKÜN DEĞİL’ anlatıyorlar. Sonuçta biz her şeyi 7 yılda hallediyoruz ve dınların durumunu da anlatıyorum, kadınlar için nele- n Kitabınızda da belirttiğiniz üzere Türkan Saylan’ı kadınlar toplumun her alanında var olabiliyorlar. rin değiştiğini gösteriyorum. “Cumhuriyet kadınlara ne sonradan ekliyorsunuz. Türkan Saylan’ın sizdeki ve İşte oradan; kadınların her 8 Mart’ta dayak yediği, ka- sağladı?” sorusunun yanıtını vermeye çalıştım. kitabınızdaki yerini anlatır mısınız? dınların varlıklarının dahi ayıplı, yasaklı günahkâr sa- Ne yazık ki Türkiye arşivsiz bir ülke. Bu çalışmala- Türkan Saylan benim için de çok özel bir kadın. Ona yılabileceği ilkel bir zihniyetin egemen olduğu, sarıklı rımla, gençlere, kadınlara, araştırmacılara bir arşiv bıra- yaşatılanları biliyoruz, affetmem mümkün değil. Adı cüppeli tarikat şeyhlerinin kadınlarla ilgili ileri geri ko- kacağım için de seviniyorum. çok kirletildi, buna çok kızgınım. Çünkü bazıları hâlâ nuştuğu, kadınların kahkahasını dert edinenlerin olduğu, CUMHURİYETİN 100. YILINA ARMAĞAN! onun adı geçtiğinde yutkunuyorlar. kadınların katledildiği ve hukukun buna göz yumduğu, n Cumhuriyet Işığında Söyleşiler, İlham Veren Böyle bir çalışma yapmışken, 100. yıla bir armağan İstanbul Sözleşmesi’nin feshedildiği, seçim öncesi 6284 bırakıyorken onun olmadığı bir kitap eksik olurdu, ba- Cumhuriyet Kadınları ve Afet. Bu kitaplarınız daha Sayılı Kanun’un kaldırılmasının tartışıldığı bir yere gel- sosyal ve hatta politik bir alanda da ürettiğiniz metin- na yakışmazdı. dik. Nasıl isyan etmeyeyim? ler. Fakat Cumhuriyetin ilk yıllarını kadınlar üzerin- Bu çağdan en çok kimi örnek alıyorsunuz diye sorar- n Önsözde Cumhuriyet’in “kadın devrimi” savını den anlatan bu kitabınız bilime odaklı. sanız, Türkan Saylan derim. Çünkü kızları okutmak gibi öne sürüyorsunuz. Öncelikle Cumhuriyetimizin 100. yılına bir armağanım bir görev edinmişti kendine. Aynı zamanda müthiş bir Çünkü Cumhuriyet devriminin en önemli öznesi ka- olsun istedim. Ayrıca ülkemizin geldiği noktada bilimden Cumhuriyet kadını bu çağ için. Dolayısıyla ona bir say- dın. Cumhuriyet devrimlerinin içeriğinde hep “kadına öz- uzaklaşmamızın ne kadar ağır sonuçlar yarattığını gördük. gı duruşuydu bu. gürlük” kavramı vardır. Kadını kapsamayan hiçbir deği- Dolayısıyla “Rotamızın yeniden bilime döneceği 100. n Remziye Hisar... Darülfünun’da “fen” okuyan bir şim olmamıştır. O yüzden kadın devrimidir Cumhuriyet. yılımızda bilim kadınlarının öykülerini anlatmalıyım” de- bilimkadınımız. Kariyeri uğruna, evlilik özelinde toplum- Şunu bilmek gerek: Medeni Kanun’un özelinde kadı- dim ve çalışmaya başladım. Atatürk’ün kadınlara açtığı sal baskıyı ellerinin tersiyle iten ve sancılı bir yolculuğa nın kılık kıyafetine yönelik bir kanun yok. Bunu kadın- çıkan bir kadın. Remziye Hisar’ı odağa alarak Türk ka- yolu göstermek istedim, bilimin önemini vurgulamak is- ların kendileri yapıyorlar, çünkü devrimi içselleştiriyor- tedim. Bir kadın olarak da Cumhuriyetin ilk yıllarında- dınının Cumhuriyet yolculuğuna bakınca, kadınlar ne- lar. Çünkü artık bunu yapabilecekleri alan var. Kadın ve ki başarılı kadınları anlatmaya çalışıyorum, Cumhuriye- reden nereye geldi sorusuna yanıtınız? erkeği eşit hale getirdiği için, kadına varoluş hakkı ver- tin ne kadar yaşamsal olduğunu, Cumhuriyetin ilk yılla- Remziye Hanım’ın o dönem koşullarına göre “evlilik” diği için kadın devrimidir Cumhuriyet. n 12 6 Nisan 2023