Katalog

dünya gençliğini derinden etkileyen bir yapıttır bu. YETİŞME DÖNEMİ Goethe, 10 yaşında, Ezop, Homeros, Vergilius, Ovidius okur. Antik kültürle, yapıtlarla erkenden tanışır. Bin Bir Ge- ce Masalları’nı, Alman halk kitapları- nı, efsaneleri de okur. Annesi onun dini eğitimine önem verir. 1756-1763’te, Yedi Yıl Savaşları di- ye anılan Avrupa’yı kasıp kavuran sa- vaşlardan da çok etkilenir. Bu süreç- te Goethe’lerin evi Fransızlara karargâh olur. Bu karargâhın komutanı güzel sa- natlara, özellikle resme düşkün biridir. realizm anlayışı ağır basar. Faust, bir ortaçağ bilgini- Resim bilgisinin temelleri bu dönem- ‘WILHELM USTANIN ÇIRAKLIK YILLARI’ de atılır. Tiyatro da öyle: Gezici Fransız tiyatro grubu- dir. Yaşadığı dönemdeki tüm bilim dallarıyla ilgilenmiş Wilhelm Ustanın Çıraklık Yılları (1795-96), “eğitim nun oyunlarını izler ve tiyatroya duyduğu büyük ilgi de ama evrenin sırrını çözememiştir. romanı”dır. Otobiyografik yanı ağır basar. Wilhelm, o yıllara dayanır. 11 yaşında Racine’in ve Moliere’in Tanrı, bu kulunun çabalarını önemser. Şeytan ise kö- zengin bir tüccar oğludur. oyunlarından da etkilenir. tünün, günahın sembolüdür. Faust’u baştan çıkaracağı- Tiyatroyu çok seven biridir. İçinde yaşadığı ortamın Babasının baskısıyla Leipzig’de hukuk eğitimine baş- na inanır. Faust’la bahse girer. “Ona her istediğini sağ- ona istediği kültürü veremeyeceğini düşünür, tiyatrocu lar. Kentte yemek yediği bir misafirhanenin genç kızına layacak, mutlu olduğu anda da karşılık olarak ruhunu olmaya karar verir. Kukla oyunuyla kendini yetiştirme- ilgi duyar, ilk şiirlerini ona yazar. alacaktır.” ye çalışır. Bir tiyatro oyuncusuna âşık olur. Aldatıldığı- Goethe, yaşamı boyunca etkilendiği, üzüldüğü, sevin- nı anlayınca da eski tiyatro grubuna sığınır. Bu anlaşma oyun boyunca bütün olaylara yansır. diği, hayal kırıklığına uğradığı, kızdığı duygularını im- Gençlik ve aşkla kandırmaya başlar şeytan. Yaşamı geçirdiği deneyimlerle giderek olgunlaşır. Öte gelere dönüştürmüş. Yapıtlarında bu duygu değişmeleri- yandan onun yetişmesi ve eğitimiyle görevli gizli bir ku- 40’TAN FAZLA OYUN ni, etkilenişlerini işlemiş. Leipzig’de ciddi bir ruhsal bu- ruluş bütün davranışlarını izler. Wilhelm, tiyatroda ısrar Toplumsal yaşamı, baskıcı yönetimleri, adalet ve öz- nalım geçirmiş. Ailesinin yanında iyileşmeye çalışmış. etmeyi anlamsız bulur. Bunu sorumsuzluktan kaçma ola- gürlük kavramlarını öne çıkaran Shakespeare etkisin- Bu dönemde mistik, dini yapıtlarla ilgilenmiş. Do- rak düşünür. Gerçeklerle savaşmaya karar verir. deki oyunu Götz von Berlichingen (1773) ilk yol açıcı ğayla haşır neşir olmaya da başlamış. Sonra onun oyun- oyundur. Yazdığı 40’ın üzerindeki oyunun (?) hangi bi- ‘SEÇİLMİŞ YAKINLIKLAR’ larını derinden etkileyecek olan Shakespeare, ona baş- rinden söz etmeli? Evliliği, birlikte yaşamayı işleyen roman (1809), ka kapılar açmış. Goethe’nin bir başka başyapıtı Seçilmiş Yakınlıklar. Clavigo’dan, Erwin ve Elmira’dan, Iphige- BOTANİK VE DOĞA İLGİSİ nin Tavis’te’nden, Faust 1 / Faust 11’den, Huysuz Roman, kendi hallerinde yaşayan bir çiftin iki ziyaretçi- Bir rahibin kızına duyduğu aşk, lirik şiirler yazdırmış. Sevgili’den,, Suç Ortakları’ndan, Yurttaş General’den, nin evlerine gelişiyle bozulan huzurlarını işliyor. Evli- Weimar’da görevleri arasında yer alan madenlerle ilgilen- lik, duygu çalkantıları ve yasak bir aşkla bozuluyor. Balıkçı Kadınlar’dan, Coşkulu İnsanlar’dan, me, minerolojiye, botanik çalışmalarına, hayvanların ev- Goethe, romanı kendi yaşamındaki karışıklıktan esin- Prometheus’tan, Kız Kardeşler’den, İslam Peygambe- rimine, metamorfoza, renklere yönelmesini de sağlamış. ri üzerine şiirli oyundan mı... Ve daha başkalarından mı lenerek yazmış. Kahramanların farklılığı, karşıt düşün- Bir bilim adamı gibi görüşleri dikkate alınmış. celerin çarpışması, okuyucuyu da işin işine çeker. söz etmeli? Weltliteratur, “Dünya Edebiyatı”, ”klasik”, “evren- Walter Benjamin, romanı “çok önemli” bir yapıt sa- Yapıtlarının tümünü ele almak hiç de kolay değil, daha sel” edebiyat... Her yapıt değil. Ya? Zirvedeki, vazge- doğrusu her babayiğidin harcı değil. Bir ömür yetmez bu yar. Roman, Goethe’nin sanat düşüncesiyle ele alının- çilmez yapıtlardır bunlar. Strassburg-Leipzig yıllarında ca, yalnızca edebiyat değil, güzellik düşüncesinin de en zirveye tırmanmak için. Ancak zirvenin eteklerinde do- başlanan doğaya duyduğu ilgi ve merak “Die Natur” önemli yapıtlarından biri sayılagelmiştir. laşılabilir benim yapmaya çalıştığım gibi. (Doğa, 1783) adlı çalışmasıyla iyice belirginleşir. Bota- OYUNLARI... ‘DOĞU BATI DİVANI’ nik, Anatomi, Optik/Renkler’e ilişkin araştırmaları, bit- kilerin ilk ana biçiminin incelenmesi, “insan ve hayvan Ülkemizde de pek çoğu sahnelenen, ilgi gören oyun- Enis Batur, “Goethe Evi” şiirinde anlatır Goethe’nin larını nasıl saymalı, neler söylemeli? Faust’tan başla- müzesini, yazdıklarını, şaire ilişkin düşüncelerini. Üste- kafataslarını” karşılaştırma sonucunda “ara çene kemi- ğini” keşfedişi, tam bir bilim insanı çalışması... malı bir şeyler söylemeye: lik 6 divandan oluşan Doğu-Batı Divanı’nı yazar. Neden doğa, renk, bitki çalışmaları? “Kendime ede- Çocukluğunda kukla oyunlarından bildiği Faust efsa- “...Divan’sa-/ benimkisi de açık örtük bir bölünüşün/ nesini farklı bir biçimde işler kendi Faust’unda. 60 yıl ortasında ıssız geçit, duruyor” der. biyat dışında kıyaslama yapabileceğim ve yakından ak- lımı karıştıran şeyleri belli bir uzaklıktan kuş bakışı gö- üzerinde çalışır. Goethe der ki “Şiiri anlamak isteyen/ Yazıldığı ülkeye rerek karar verebileceğim bir yer aramaktayım.” Birinci bölümde coşku, ikinci bölümde Klasisizm / gitsin;/ Şairi anlamak isteyen/ Şairin ülkesine gitsin.” n AHMET FUZULİ BULUT’TAN ‘ZARA’DAN NARA’YA: KISKANDIĞIM ANADOLU, ÖZLEDİĞİM JAPONYA’ hmet Fuzuli Bayat, Zara’dan Nara’ya: Kıskandığım farklı coğrafyalarda bir serüvene davet ediyor. A Anadolu, Özlediğim Japonya (Gita Yayınları) ad- Ağırlıklı olarak Japonya’yı ve Japon kültürünü işleyen ya- lı kitabında, Sivas’ın Zara ilçesinde başlayan bir yaşamın zar kitapta sık sık rehberin birincil görevinin gezginlere ka- Japonya’nın ilk başkenti Nara’ya kadar uzanan yolculuğu- yıtsız şartsız hizmet etmek gerçeğini vurguluyor ve özellik- nu anlatıyor. le Japonlarla çalışmanın ayrı bir dikkat ve özen gerektirdiği- Yazar bu yolculuğunda, Anadolu’nun sıradan bir kasa- ni dile getiriyor. basında bir çocuğun kaderini değiştiren etmenlerin ne- 46 yıllık meslek yaşamında yaptığı hataları da samimi bir ler olabileceğini ve insan ilişkilerinin henüz bozulmadığı şekilde dile getirerek genç meslektaşlarına da rehberlik bir dönemde temiz duygularla yüklü kasaba halkının yar- eden Ahmet Fuzuli Bayat, aynı zamanda Türkiye - Japon- dımlaşma ruhunu yansıtırken, özgür ve dogmalardan uzak ya arasında tarihte yaşanmış bazı önemli olayları, Atatürk’ün eğitimle yetiştirilen çocukların nasıl başarılı olabilecekleri- Japonya’ya olan ilgisini, tam bağımsız Türkiye’nin 30’lu yıllar- ni ve mutlaka iyi bir noktaya gelebileceklerini vurguluyor. da Japonların gözünde ne kadar önemli bir ülke olarak gö- Kısa bir otobiyografi ile başlayan ve daha çok Bayat’ın rüldüğünü de ortaya koyuyor. n profesyonel turist rehberliği mesleğindeki anılarıyla sü- ren kitap okuyucuları Fransa’dan Japonya’ya, Kars’tan Zara’dan Nara’ya: Kıskandığım Anadolu, Özlediğim Japon- Bandırma’ya, Karadeniz sahillerinden İpek Yolu’na kadar ya / Ahmet Fuzuli Bulut / Gita Yayınları / 423 s. / 2022. 10 30 Mart 2023