Katalog

MAXIM BILLER’DEN ‘BRUNO SCHULZ’UN ZİHNİNİN İÇİNDE’ Büyük ve bastırılmış bir korkunun öyküsü! 1938’de Nazilerce henüz işgal edilmemiş olan Polonya’nın küçük kasabası Wehrmacht’ta tuhaf bir yabancı belirir. Bir süre sonra kasaba sakinleri yanaklarında allık, ayakkabı boyasıyla boyanmış bir bıyık ve yırtık bir perde kordonuyla tutturulan, kan kırmızısı İran işi bir kaftan giyen ve Thomas Mann olduğunu iddia eden bu yabancıya inanır. Anlatının ana kahramanı Bruno Schulz hariç! Polonyalı yazar ve ressam Bruno Schulz’un 1938’de Mann’a yazdığı hayali bir mektupla başlayan ve Livera Yayınları’nca yayımlanan Bruno Schulz’un Zihninin İçinde’si dilimize çevrilen ilk yapıtı. bir klasik olarak kabul edilen “Tarçın Dükkânı” gibi edebi ği ender anlardır bunlar. LEVENT TAYFA yapıtların yanında, ressam olarak da başarılı ürünler verdi. Nobel Ödülü sahibi, dün- 1941’de Almanlar kasabayı ele geçirince diğer Yahudilerle yaca ünlü Thomas Mann’ın ÇOK SAYGIDEĞER BEYEFENDİ birlikte Schulz da bir gettoda yaşamak zorunda kalır. Bu sı- sahtesi kasabadaki son derece sıradan bir otelde kalmak- THOMAS MANN’A MEKTUP! rada villasının duvarlarına freskler yaptırmak isteyen bir SS tadır. Kasabanın ileri gelenlerinin toplandığı otel odasının “‘Pek muhterem, saygıdeğer ve sevgili Bay Thomas subayının himayesinde çalışmaya başlar ancak bu koruma banyosuysa hiç de sıradan değil, özel olarak hazırlanmış Mann’ yazdı yavaşça ve büyük bir itinayla not defterine uzun süreli olmaz ve 1942’de bir Gestapo üyesi tarafından bir mekândır. Banyoda lavabo ve küvet yoktur, yalnızca ufak tefek, zayıfça ve ciddi ifadeli adam. sokak ortasında vurularak hayata gözlerini yumar. çıplak beton tavandan sarkan birkaç duştan ibarettir. 1938 Kasımı’nın şaşırtıcı derecede sıcak bir sonbahar Maxim Biller’in 72 sayfalık bu kısacık anlatısı, Bruno Bruno Schulz’un korkularından kurtulduğu bu tüyler ür- günüydü, hemen sonra yazdığı cümlenin üstünü karaladı. Schulz’un tam anlamıyla bir biyografisi değil, onun üstün- pertici mekân hiç kuşkusuz Alman toplama kamplarındaki Öğleden sonranın ilk saatlerinden beri babasından kal- den anlatılan büyük ve bastırılmış bir korkunun öyküsüdür. gaz odalarına yapılan bir göndermedir. ma, hayli alçak yazı masasının önündeki, aynı şekilde hayli Anlatının kahramanı hayatı boyunca her şeyden korkmuş alçak ve usul usul gıcırdayan döner sandalyesinden kalktı, GERÇEK THOMAS MANN’A YAZILMIŞ bir adamdır, henüz uzak bir tehlike olan Nazilerden değil, ha- sabah jimnastiği yaparcasına kollarını birkaç kez başının MEKTUP İSE MUAMMA! yatın kendisinden korkar o: “…Bruno - adı buydu uçurtma üstüne ve iki yana kaldırdı, sonra iki üç dakika boyunca, Prag doğumlu, Moskova asıllı bir ana babanın oğlu olarak suratlı adamın, kendini bildi bileli her sabah korkuyla uya- hiç durmadan tepe penceresinin önünden geçen Florians- Almanya’da gazetecilik yapan ve kendisi de bir Yahudi olan nırdı. Korkusuyla birlikte Lisowski’nin çayhanesine kahval- ka Caddesi’nde yürüyenlerin ayakkabılarına, bacaklarına, Maxim Biller’in seçtiği kahraman Bruno Schulz’un gerçek tıya giderdi, korkusu ona okula kadar eşlik eder, cesaretini şemsiye uçlarına ve eteklerine baktı. Sonra yeniden masa- bir kişilik olmanın ötesinde, yaşadığı dönemde Zürih’te ya- yitirmiş oğlan çocukları ona beceriksizce çizdikleri hayvan ya oturup işe koyuldu. ‘Çok saygıdeğer Beyefendi...!’” şayan gerçek Thomas Mann’a bir mektup yazarak, kendi ka- resimlerini ya da kendi sevimli kafalarının üstü siyah parmak Maxim Biller’in dilimize ilk çevrilen kitabı Bruno leme aldığı Almanca bir metni okumasını istediği biliniyor. izleriyle kaplı alçıdan modellerini gösterirken omzunun üs- Schulz’un Zihninin İçinde (Livera Yayınları) Polonyalı ya- Ne yazık ki mektup ortada olmadığından içeriği bir mu- zar ve ressam Bruno Schulz’un 1938 yılında ünlü Alman tünden çocuklara bakardı. Ders aralarında diğer öğretmen- amma. Thomas Mann bu metni okudu mu, okuduysa nasıl lerle sohbet ederken de orada olurdu korkusu…” yazar Thomas Mann’a yazdığı hayali bir mektupla başlıyor. bir yanıt verdi, tüm bunlar bilinmiyor. Bir zamanlar Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun Bunun da ötesinde, Maxim Biller’in kitabında da yer alan MAXIM BILLER: ‘KORKU, GÜNÜMÜZDE DE parçası olan Drohobycz, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra ve Schulz’un elinden çıkan kara kalem çizimler kitapta yer YAŞAMIN TEMEL UNSURUDUR!’ Polonya’ya geçmiş, ardından Hitler-Stalin Paktı’nın bir so- alan sado-mazo fantezilerin (çıplak bir kadının önünde yere “Korku, günümüzde de yaşamın temel unsurudur” diyor nucu olarak Sovyetler Birliği’ne katılmıştır. Daha sonraysa serilmiş zayıf bir adam, kırbaçlama sahneleri, yine bir kadı- yazar Maxim Biller, “İnsanlar yoksulluktan, terörizmden 1941’de Alman ordusu Wehrmacht kasabayı ele geçirecektir. nın ayağını öpen çıplak adam gibi...) yalnızca yazarın kul- korkuyor. Gerçek anlamda bir korku endüstrisi var toplu- 1938’de Naziler tarafından henüz işgal edilmemiş olan landığı bir metafor olmadığının işaretlerini de veriyor. mumuzda.” Biller’in yarattığı Bruno Schulz ise belki de ta- Polonya’nın bu küçük kasabasında tuhaf bir yabancı beli- Ana babasının, doğduğu ülkenin ve yaşadığı ülkenin fark- rihin getirdiği en büyük korkuyu önceden sezip ona karşı rir. İlk ortaya çıktığında yıpranmış giysileri ve ağır vücut lı kültürlerinin etkisinin yazısına yansıdığını belirten Ma- bir savunma mekanizması geliştiriyor. kokusu kuşku uyandırsa da kasaba sakinleri bir süre sonra xim Biller, “Yazında en sevdiğim tarzı hem yazarken hem de Herkesin korkuyla başa çıkma biçimi farklıdır. Onun yanaklarında allık, ayakkabı boyasıyla boyanmış bir bıyık okurken, klasik olarak tanımlayabilirim.” diyor ve ekliyor: başvurduğu yöntemse cinsel boyun eğme fantezilerine ve ve yırtık bir perde kordonuyla tutturulan, kan kırmızısı İran “Modern klasik! İnsanların ne yazdığımı anlaya - yok oluş hayallerine sığınmak olur. işi bir kaftan giyen ve Thomas Mann olduğunu iddia eden bilecekleri gibi anlatmaya, ama aynı zamanda olup Bu fantezilerinde, resim öğretmeni olarak çalıştığı yerel il- bu yabancıya inanır. Bir tek anlatının ana kahramanı Bruno bitenlere şaşırmalarını da sağlamaya çalışıyorum. Bu kitap kokulun iri kıyım ve sarışın spor ve felsefe öğretmeni (“üstün Schulz’un kuşkuları, en azından öykünün başlangıcında, ko- da farklı değil. Son derece gerçekçi başlıyor, daha sonra, ırk” safsatasına bir gönderme olmasın?) tarafından okulun lay kolay yatışmaz. belki daha gerçeküstü bir biçimde daha gerçekçi oluyor.” loş bir odasında bağlanıp dövülmekten haz almakla kalmaz, n GERÇEK SCHULZ’UN TRAJEDİSİ sonunda sahte olduğuna kanaat getirdiğimiz Thomas Mann Bruno Schulz’un Zihninin İçinde / Maxim Biller / Bu noktada kısaca gerçek Bruno Schulz’un yaşamına bir tarafından bir at arabasının koşumuna çırılçıplak bağlanarak Çeviren: Levent Tayfa / Livera Yayınları / 72 s. / 2022. göz atalım: 1892 doğumlu sanatçı, çevrildiği birçok dilde oteline kadar sürüklenmesine de izin verir. Korkusunu yendi- DAVID HARVEY’DEN ‘ANTİ-KAPİTALİST GÜNLÜKLER’ evrimci anı yazımı yaygınlaştıkça Anadolu’nun dört bir gösteren, faşizmin karşısına dikilen, vurulan, ölen, yaralanan, bir grev tarafında yürütülen sosyalist mücadelenin sayısız isimsiz nefer- çadırının önünde sabahlayan, hapishanelere düşen, ölen, sakat kalan onlardır. D leriyle tanışıyoruz. Bazı yayınevlerinin konuya gösterdiği yakın Kolektif tarihimizin isimsiz özneleridir onlar. Sayıları azaldıkça devrimci ilgi ve özen sayesinde hatırı sayılır bir külliyat oluşmaya başladı. hareket çoraklaşmakta, kitlelerle kurulan bağlar zayıflamaktadır. Okunanları zihninizde harmanladığınızda sınıf çalışmasında, anti-faşist Sıradan denilen emekçi sınıf ve tabakalarla yaşamın içinde doğrudan ilişki mücadelede, kadın çalışmasında, kent yoksulları içerisinde, gençlikte, kuranlar çoğunlukla onlardır. Onlar bu tezleri kitlelerle buluşturulmasa en yoksul köylülük içinde sayısız devrimci neferin ayak izlerini, dokunuşlarını yaldızlı sözcüklerin tozlu raflarda unutulup gitmesi kaçınılmazdır. görürsünüz. David Harvey’nin Anti-Kapitalist Günlükler’i (Çeviren: Utku Özmakas Bir işçiyi sosyalizmle tanıştıran, başka bir dünyanın mümkün olduğunu / Sel Yayıncılık) tüm bu bağlamlarda ufuk açıcı bir eser. n 16 29 EYLÜL 2022