Katalog

HENRIK IBSEN Özgürlükler için yaşadı, yazdı! Eleştirel rasyonalizm edebiyat anlayışının tiyatrodaki öncüsü, çağdaş tiyatronun kurucularından, 300’e yakın şiiri de bulunan Norveçli oyun yazarı ve şair Henrik Ibsen, ülkesi tam bağımsızlığına kavuştuktan bir yıl sonra yaşamını yitirdi. Ömrünce Norveç’in ikiz devlet anlayışıyla bağlı olduğu İsveç’ten ayrılıp tam bağımsızlığını ilan etmesini istedi. Norveç’in İsveç’le olan kader bağına karşı çıkmamakla birlikte, ülkesinde Danimarka ile Almanya kültürünün hâkim olmasına karşı çıktı. Modern dünyaya ve burjuva sınıfına eleştiriler getirdiği gerçekçi oyunları nedeniyle hem ilgi hem tepki gördü. Yapıtlarında bireyselliğin önemini ve her bireyin yaşamının bir noktasında topluma başkaldırması gerektiğini vurguladı. Kadınların toplum içindeki yerlerini ve sosyal hayattaki dışlanmışlıklarını sanat eserlerinde ilk kullanan öncülerden de biriydi. NORVEÇ TİYATROSUNDA ON YILDA YÜZ ELLİ YAPITI SAHNEYE UYARLADI! İlk tiyatro oyunu Catilina sahnelendi- ğinde fazla beğeni toplamaz. İkinci ese- ri Tumulus’u yazar. İçe kapanıklığı hır- sını daha da kamçılar. Kristianya’ya yer- leşmesi Bergen tiyatrosunda rejisör ol- masını sağlar. Görevi gereği turnelere çıkar ve tiyatro sanatının derinliklerine iner. Norveç ti- yatrosunda on yılda yüz elli yapıtı kendi üslubuyla sahneye uyarlar. Ülkesinde başlayan milliyetçi akım Ibsen’i sevindirir. 1853’te ilgi görmeyen oyunu Saint-Jean Gecesi, Bergen tiyatro- sunda sahnelenir. Âşık olduğu kızla evlenir. Bir za- manlar hak ettiği ilgiyi görmediği Kristianya’ya yıllar sonra gelir ve bu kez beklemediği bir ilgiyle karşılanır. YAŞAMINI NORVEÇ TİYATROSUNU MİLLİ TİYATRO HALİNE GETİRMEYE ADADI! On iki yıl Kristianya tiyatrosunda Da- işlerinden arta kalan zamanlarda da kitap gündeme getirmeleri için farklı ülkele- BEDRİYE KORKANKORKMAZ okurlar. Halka dayatılan edebiyat, orta- re gitmelerini ister. Kendisi de İtalya’da, nimarka tiyatrosunun düşünce biçimini silmek için mücadele eder. çağdan kalma kahramanlık günlerini an- Orta Avrupa’da kalır. BAĞIMSIZLIK SÜRGÜNÜYDÜ! Halkın milliyetçi duygulara sarılması latan maceralar, destansı savaş şiirlerin- Ibsen, anne tarafından Alman, baba ta- Gözlerini dünyaya açmadan önce İs- onun mücadelesinde taraftar toplamasını den ibarettir. rafından İskoç kanı taşır. Ruhu yaşamı veç ile Norveç’in Danimarka’nın siyasi Ülkesinde sadece Alman / Danimarka boyunca Danimarka ile İskoç gelenekleri sağlar. Yaşamını Norveç tiyatrosunu mil- hâkimiyetinden kurtulmuş olmaları Hen- li tiyatro haline getirmeye adar. “Kuvvet- diliyle yazan yazarların yapıtları basılır. arasında mekik dokur. rik Ibsen’i tatmin etmez. O, Norveç’in ikiz li adamın yalnız olduğunu” söyler. Ibsen bu kültür / düşünce yıkımına şid- Gözlerini küçük Norveç kasabası devlet anlayışıyla bağlı olduğu İsveç’ten ay- detle karşı çıkar. Halkı milliyetçilik bi- Skien’de 1828’de açar. Keresteci baba- 1859’da Norveçliler Birliği’ni kurar ve rılıp tam bağımsızlığını ilan etmesini ister. başkanlığına da Björnson’u getirir. Nor- linci aşılayarak bu insanlık ayıbının orta- sı neşeli, hayat dolu bir adam, annesi ise Ülkesi tam bağımsızlığına kavuştuktan bir veçliler Birliği çok geçmeden siyasetin dan kalkacağını düşünür. içine kapanık, hüzünlü bir kadındır. yıl sonra da yaşamını yitirir. Ülkesinde anadilde yazılan eserlerden Ailesi kasabanın önde gelenlerinden- güdümüne girer. Aşk Komedyası’nı yaza- Yabancı ülkelerden ülkesinin bağım- oluşan bir kütüphane oluşturur. Bugün dir. Yoksullukla sekiz yaşında babasının rak birliğin siyasileştirmesine savaş açar. sızlığına kavuşması için destek ver- ülkedeki dünya edebiyatında iz bırakan iflasıyla tanışır. On altı yaşında eczalığa melerini ister. Ülkesinin bağımsızlığı- şair ve yazarların bazıları arkadaşı bazı- yönelir ama beş yıl sonra meslek olarak ÇIKAR SİYASETİNE AÇTIĞI nı sürgündeyken de savunur. Norveç’in ları da onun yazına kazandırdığı değer- edebiyatı seçer. SAVAŞIN BEDELİ AĞIR OLUR! İsveç’le olan kader bağına karşı çıkmaz; Riyakârlığa ille de çıkar siyasetine kar- lerdir. Björnson, Paul Botten Hansen… Şiir duygularını ifade etmekte yetersiz ama ülkesinde Danimarka ile Almanya Sanatçılardan halkını gerçekten tanı- kalınca nesre yönelir. Nesir çalışmaları şı açtığı savaşın bedelleri ağır olur. Ülke- kültürünün hâkim olmasına karşı çıkar. malarını ve sorunlarını yabancı ülkelerde onu oyun yazarlığına kavuşturur. sindeki aydınlar / sanatçılar ve şairler >> Norveç’te kendi dilinde eser oynatılan tek bir tiyatro yoktur. Kendi halkının kül- türüne / düşüncesine ille de yaşam biçi- mine yer yoktur. Kültürleri elinden alın- mış bir ülkenin insanı olmak onun için bir hakarettir. Ticaret alanları kısıtlı olan halkının ya denizcilik ya da balıkçılık ticaretiyle uğ- raşmasına izin verilir. Sanayisi gelişme- miş Norveç’te halk sadece dini yortular- da bir araya gelmektedir. ÜLKESİNDEKİ KÜLTÜR YIKIMINA KARŞI ÇIKTI! Norveç’te insanlar ezilmişliğin / yok- sulluğun sonucu olarak içe kapanırlar ve 8 23 Haziran 2022