Katalog

‘AMAN NAZAR DEĞMESİN’ VE BİR TANECİK OĞLUM’ Çocuğuna bağımlı olmayan ebeveynlere Çağdaş çocuk edebiyatının sevilen yazarı Tülin Kozikoğlu ve özgün çizimleriyle çocuk edebiyatında iz bırakan Deniz Üçbaşaran birbirinden özel iki çocuk kitabında bir araya geldi. Kırmızı Kedi Çocuk etiketiyle art arda yayımlanan Aman Nazar Değmesin ve Bir Tanecik Oğlum kitaplarıyla metin ve resim uyumunun gücünü derinden gösteriyorlar. BAHAR GEDİK Ç ocuklar daha anne kucağındayken “maşallah, aman nazar değmesin” cümlelerini duymaya başlıyorlar. Bir şey kırıp döktüğümüzde sakarlığımızın adına da nazar deyip geçiyoruz. Nazara olan inanç ve nazar boncuğu insanlığın binlerce yıllık kültürel mirası. Tülin Kozikoğlu ustalığını gösteriyor ve Aman Nazar Değmesin isimli kitapta nazar boncuğunu bir çocuğun gözünden anlatıyor. Kahramanımızın kardeşinin beşiği, kardeşi büyüdüğündeyse odasının duvarları nazar boncuğuyla dolu. Sadece kardeşinin odası değil tüm evin duvarları, kapının girişi, halasının dükkânı, ninesinin ağaçları hatta dayısının kravatı bile nazar boncuğu desenli. “BAŞ BELASI” (!) KARDEŞLER Annesine göre nazar boncuğu onları dışarıdan gelecek tehlikelere karşı koruyor, babasına göre ise nazar boncuğu onları kazalardan koruyor, ama ona göre kardeşi olduğu sürece hiçbir şekilde tehlikelerden korunmak mümkün değil, çünkü kardeşi dondurmayı arabaya bulaştırıyor, evin duvarlarına resimler yapıyor yani tam bir “baş belası” tıpkı her küçük kardeş gibi! Nazar boncuğu olsa da kardeşi olduğu sürece başlarının dertten kurtulamayacağını düşünüyor, bu nedenle doğum günü için çok endişeli. İstedikleri kadar boncukları olsun, kardeşi o doğum günü partisini mutlaka berbat edecektir. Bunun için önlem almaya karar verir ve bulduğu çözümle herkesi güldürürken kendisi de bir o kadar eğlenir. Tülin Kozikoğlu, bu kısa hikâyeyle çocuklara binlerce yıllık nazar boncuğu kültürünü aktarırken bir yandan da kardeş kıskançlığı gibi hassas bir konuyu ele alıyor ve çocuk gözünden anlattığı bu hikâyeyle çocukların özdeşim kurmalarını sağlayarak alttan alta kıskançlığın sevgiye dönüşüne de şahitlik etmemizi sağlıyor. Bu kitabın hemen peşine yayımlanan Bir Tanecik Oğlum’da ise Kozikoğlu, anneyle kurulan sevgi bağının nasıl bağımlılığa dönüştüğünü anlatırken sadece çocuklara değil evladının birey olmasına izin vermeyen, çocuğuna bağımlı ebeveynlere de sesleniyor. Sevgi dediğimiz öyle güçlü bir duygu ki dozunda sağlandığında karşımızdakiyle sağlam bir iletişim ve ilişkinin kapılarını açar fakat bir insanı, canlıyı sevgiden boğmak da mümkün, tıpkı John Steinbeck’in unutulmaz eseri Fareler ve İnsanlar’da Lennie’nin fareleri severken öldürmesi gibi… BAĞLILIK VE BAĞIMLILIK Bağlılık ve bağımlılık arasında çok ince bir çizgi var ve o ince çizgi arasında çocukların psikolojisi şekilleniyor. İlk bakışta çocuğu koruma güdüsü olarak gördüğümüz annebabanın korumacı davranışları zamanla çocuğun birey olmasının önüne geçiyor; çocuk, anneye bağlı hale geliyor. Ailenin bir anına tanık olan kişi, çocuğun anneden kopamamasını yadırgıyor, ama işin aslı anne/babadaki bağımlılık sendromunda gizli. “Benim varlığım çocuğum için daha güvenli’’ diye düşünen ebeveyn her durumda çocuk adına adımlar atarak çocuğun kendi başına karar verebilme yetisinin gelişmesine engel olur ve bu çocuklar annesiz yaşamakta zorlanır. Çocuğuna bağımlı ebeveynin kendisine bağımlı çocuğu olur. Kozikoğlu’nun bu kitabı, anneçocuk arasındaki bağımlılığı anlatan kısa bir animasyon filmini hatırlattı bana (üzgünüm ki filmin adını hatırlayamadım). Filmde; bir annenin çocuğuna olan bağımlılığını izliyoruz; gidiş yolunda annenin, oğlunun birey olmasına nasıl engel olduğu, dönüş yolundaysa büyümesine rağmen yaşlı annesine bağımlı hale gelen “adamın”, “yaşadıklarını yaşayamadıklarını” sadece bir yol hikâyesi içinde sözsüz olarak anlatıyordu. Tülin Kozikoğlu da “Bir Tanecik Oğlum” adlı yeni kitabında tam da bu durumu dile getiriyor. Çocuğunu hayatta her şeyden üstün gören bir annenin çocuğunu kendisine nasıl bağımlı haline getirdiğini yalın bir hikâye içinde okuyoruz. Her çocuğun uykuya dalarken bir “uyku arkadaşı alışkanlığı” vardır, kimi sevdiği oyuncağını koyar yanına, kimi annesinin kokusunu ister, kimi battaniyesini. Bu hikâyedeki kahramanımızsa uykuya annesinin saçına dokunarak dalıyor, ama sadece uykuya değil, yapması gereken her şeyi hayata geçirirken bir elinin annesinin saçında olmasını istiyor. Bu uzun yıllar sürüyor, ta ki kendi bebeğiyle ilgilenmek zorunda kalana kadar… Kozikoğlu, bu hikâye ile ebeveynleri “bağımlı ebeveyn sendromu”yla yüzleştirirken çocuklara da “uyku arkadaşları” vedalaşma zamanının geldiğini gösteriyor. ÖZGÜN ÇIZIMLER Bu noktada yalın ama bir o kadar sağlam bu hikâyenin gücüne güç katan Deniz Üçbaşaran’ın özgün çizimlerine değinmemek olmaz. “Aman Nazar Değmesin” adlı kitapta da çizimlerini gördüğümüz Üçbaşaran’ın resimleri, “Bir Tanecik Oğlum” adlı kitapta daha baskın ki hikâyenin tamamlayanı değil; bu sefer hikâye, resimlerin tamamlayanı haline gelmiş. Resimler, Kozikoğlu’nun metninden bağımsız, sözsüz bir kitap olsa yine ses getirecek bir hikâye sunacak derecede başarılı ve anlamlı. Uyku arkadaşını bırakma çağında çocuğu olan ebeveyne bu özel kitabı önerirken çocuklarına olan bağımlılıklarının sağlıklı iletişim bağına döndürmelerini de dilerim. n * “Bağımlı ebeveyn sendromu” olarak yazdığım sendrom, daha çok anne bebek arasındaki fiziksel bağdan kaynaklı, annenin bebeğinden zor kopmasına dayalı bir sendrom olduğu için “bağımlı anne sendromu” olarak bilinmektedir. Fakat kimi babaların korumacı tutumlarındaki doz ayarını düzenleyememeleri nedeniyle babalarda da görüldüğü bilinmektedir. Ben de çocuğun sorumluluğunun sadece anneye yüklenmemesi gerektiğinin altını bir kere daha çizmek istediğim için bu metinde ilgili sendromdan “bağımlı ebeveyn sendromu” olarak bahsetmeyi tercih ettim. Aman Nazar Değmesin / Tülin Kozikoğlu / Kırmızı Kedi Yayınevi / 32 s. / 2020. Bir Tanecik Oğlum / Tülin Kozikoğlu / Kırmızı Kedi Yayınevi / 32 s. / 2020. 8 31 Aralık 2020