Katalog

KITAP l BEBEK l ÇOCUK cumhuriyetkitapcocuk@gmail.com l GENÇ BURCU YILMAZ l HAFİZE ÇINAR GÜNER l SİMLÂ SUNAY TAŞ KÂĞIT MAKAS Okumuş bir çizer soruyor 2 “Her telif mecrasındaki eser sahipleri kendi aralarında örgütlenmeli, kendi alanlarının telif ücretlerini uluslararası örneklere de bakmak suretiyle tespit ederek yayımlamalı. Bu tarifeler mahkemelere, bilirkişilere yol gösterici olur.” sans verilmesi. Ya da yurtdışı malitelif haklarının devredilmesi. Bu konuda taraflar sözleşmeye yurtdışı lisans satışları ya da mali hak devri bedellerinin yüzde kaçının çizere ödeneceğine ilişkin özel hüküm koymalıdır. Eğer yayınevine böyle bir lisans verilmemişse veya mali hak devri yapılmamışsa yayınevi sahip olduğu yayma haklarını yurtdışında kullanamaz. Bu durumda çizer yurtdışı haklarıyla ilgili dilediği sözleşmeyi o yayınevi veya üçüncü şahıslarla yapabilir. BURCU YILMAZ kedigibifil@gmail.com G eçen hafta çizerlerin maruz kaldıkları hak ihlallerinden söz etmiş ve Avukat Haluk İnanıcı’nın telif haklarına ilişkin sorularımızın yanıtlarına bu hafta yer vereceğimizi yazmıştım. Buyrun: n Resimli kitaplarda yazar ve çizerin alması gereken, kanunla belirlenmiş belli bir telif oranı var mıdır? Fikir ve Sanat Eserleri Kanunumuzda böyle emredici bir norm bulunmamaktadır. Zaten olması da imkânsızdır. Çünkü telif ücreti yayınevi ve çizer arasında özgürce belirlenir. Eğer taraflar arasında böyle bir telif ücreti belirlenmemişse bilirkişiler “rayiç telif ücretini” piyasa koşullarına göre tespit eder. Eğer o telif mecrasında bir meslek birliği varsa, bir ihtilaf anında, mahkemeler rayiç telif ücreti ile ilgili olarak bu meslek birliğine rayiç bedeli sorabilir. Bu nedenle her telif mecrasındaki eser sahipleri kendi aralarında örgütlenmeli, kendi alanlarının telif ücretlerini uluslararası örneklere de bakmak suretiyle tespit ederek yayımlamalı. Bu tarifeler mahkemelere, bilirkişilere yol gösterici olur. Çizerin ürettiği eserlerin de çeşitleri vardır. Örneğin bir kitabın kapak resmi farklı, içine yapılacak çizimler ayrı bir ücret gerektirir. Telif ücretleri ço cuk kitaplarında olduğu gibi çizerin fonksiyonunun yüksek olduğu kitaplarda daha yüksektir. Çocuk kitaplarında şu anda bazı yayınevleri çevirmen ve yazara basılan kitabın toplam satış değerinin %6’şar oranında yani toplamda %12 telif ücreti ödüyor. Bazıları ise yazar ve çizer arasında bu oranı emeğin katkısına göre farklı oranlarda paylaştırıyor. Tabii bunlar telif hakkına saygı duyan yayınevleri. ONLARCA BASKIYA TEK ÖDEME n Daha önce tek seferlik ödeme için anlaşılmış sözleşmelerde değişiklik yapma hakkımız var mı? Zira kimi kitaplar onlarca baskı yapabiliyor ve bundan faydalanan taraflar sadece yazar ve yayınevi oluyor. Tek seferlik ödeme, hukuk literatüründe “götürü” uygulamada maktu, sabit vb. isimler altında anılır. Taraflar telif ücretini kitap ne kadar basarsa bassın toplam götürü, bir seferde ödenecek bir telif ücreti olarak tespit edebilirler. Ancak bu telif ücretinin “hakkaniyetli bir ücret” olması gerekir. Bu telif ücreti “telifmali hak devir bedeli” ya da “münhasır lisans bedeli” olarak düzenlenebilir. Yani bir eserin biriki baskısına denk düşecek bir telif ücretinin, tüm haklar karşılığında götürü ücret olarak düzenlenmesi mümkün değildir. Ancak uygulamada böyle davranıldığını gösteren örnekler çoktur. Maalesef bilirkişiler ve mahkemeler de bu ayrımın tam farkında değil. Bu konuda örnek bir karar Sofi’nin Dünyası isimli kitapla ilgili verilmiştir. Bu karar, götürü ödeme olsa bile ücretin hakkaniyetli olmaması nedeniyle ek telif ücreti ödenmesiyle ilgili bir davadır. Bu tür kararların fazla örneği yoktur. Bu nedenle bir çizer ilk te lif sözleşmesini imzalarken dikkatli olmalı, mutlaka bir telif avukatına danışmalı, mümkünse sözleşmesini süreli yapmalı, aldığı bedel piyasa koşullarında tatmin edici olmalıdır. n Yayıncıların resimlerin tüm haklarını (işleme, çoğaltma, üçüncü kişilere devir vb.) almaları yasal mı? Türk telif hukukunda tüm hakların devredilmesi mümkün değildir. Bir başka deyişle, “tüm işleme, çoğaltma haklarını devrettim,” şeklindeki ibare FSEK 52. madde anlamında tek tek sayma değildir. İşleme, çoğaltma hangi mecrada kullanılacaksa o alt alanların tek tek sayılması gereklidir. Ancak maalesef telif hukuku bilincinden yoksun bilirkişiler ve mahkemeler bu konuyu çoğu zaman atlayabilmekte, yanlış görüşlere, kararlara imza atabilmektedirler. Bu nedenle her müellif hakkıyla ilgili sonuna kadar mücadele etmeli, pes etmemelidir. Ayrıca çizerler kendi alanlarında meslek birlikleri kurarak örgütlü hale gelmeli, haklarıyla ilgili kültürün yayılmasını ve bu meslek birliklerinin mahkemelere bilirkişilik yapmasını sağlamalıdır. Sorunuza yeniden dönersek; bu hakların alt mecraları tek tek sayılmalı ve eğer götürü ücret ödeniyorsa hakkaniyetli bir ücret olmalıdır. Yani çizerler sadece “yayın haklarının” bedelini alıyorlarsa, bu bedel kapsamında yayınevine örneğin çizgi film haline getirme/işleme hakkını vermemelidirler. YURTDIŞI SATIŞLARI n Kitabın haklarının yurtdışına satılması durumunda yayınevi, çizere ödenen paranın en fazla ne kadarını alabilir? Kitabın yurtdışına satılmasını telif hukuku kavramlarıyla iki türlü düşünebiliriz. Biri kitabın yurtdışında yayını için yurtdışında bir yayınevine, dağıtıcıya li NE KADAR BASILIYOR n Yayımlanan kitabın gerçekte ne kadar sattığını bilmemiz için nasıl bir sistem kullanılıyor? Her çizer, yazar, telif sahibi olduğu eser için yayınevinin ne kadar bandrol aldığını Edevlet üzerinden, şifresini girip Telif Hakları Müdürlüğü’ne başvurarak tespit edebilir. Ya da Kültür Bakanlığı Telif Hakları Müdürlüğü’ne hitaben yazılı dilekçesini posta ile göndererek bandrol bilgi talebinde bulunabilir. Bu bilgi (korsan baskı dışında) genel olarak kitabın baskı adedini gösterir. n Telifler genelde satış rakamları üzerinden yapılıyor. Telif sözleşmelerinin baskı sayısı üzerinden mi satış sayısı üzerinden mi yapılması gerekir? Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda bu konuda bir düzenleme yoktur. Borçlar Kanunu “Yayım Sözleşmesi” bölümünde de baskı adedi ve bedelden bahseder ama bedelin nasıl tespit edileceğini yazmaz. Bu husus tarafların özgür iradesine bırakılmıştır. Yayım sözleşmesi bölümünde bedelin miktarı tespit edilmemişse bunu hâkimin tespit edeceği yazar sadece. n Bir sözleşmede, özellikle telif haklarının korunması için, mutlaka belirtilmesi gereken hususlar nelerdir? Yazar, çizer yayıneviyle mutlaka yazılı sözleşme yapmalı. Sözleşme yapılırken mutlaka bir telif avukatından destek alınmalı. Eğer bu imkân sınırlıysa o zaman en azından, sözleşme süresi 3, bilemediniz 5 yıldan fazla olmamalı. Yurtdışı ve çeviri hakları gibi, fiziki baskılı yayma hakkı dışında kalan haklar devredilmemeli, devredilecekse bu haklar üzerinde telif hakkının ne olacağı başlangıçta tespit edilmeli. Başkasına devir hakkı verilmemeli. Telif ücreti, baskı miktarı ile satış fiyatı çarpımı üzerinden bulunacak toplam değerin kararlaştırılan nispi telif ücreti oranı ile çarpılması suretiyle bulunmalı. n 12 21 Kasım 2019