Katalog

O kuduğum Kitaplar METİN CELÂL Bayan Poe Lynn Cullen “Bayan Poe”da evli bir erkekle evli ve iki çocuk annesi bir kadının umutsuz aşk öyküsünü anlatıyor. Evli erkek Edgar Allen Poe, kadın da şair Frances Sargent Osgood. Lynn Cullen’ın “Bayan Poe”su ile aynı günlerde Susan Archer Weiss’ın “Edgar Allen Poe’nun Ev Yaşamı” Türkçede yayımlandı. ıl 1845. New York’tayız. Edgar Allen Poe’nun “Kuzgun” şiiri tekrar tekrar gazetelerde yayımlanıyor. Poe büyük bir üne kavuşmuş. Hayranları peşinde. Davetlere, edebiyat toplantılarına katılıyor, konferanslar veriyor. Tüm ününe rağmen yaşam koşulları çok kötü. Şehrin kenar mahallelerinden birinde ölümcül hasta genç karısı (aynı zamanda kuzeni) ve kaynanası (aynı zamanda halası) ile birlikte yaşıyor. Gazetede editörlük yaparak ve öykü ve şiirlerinden kazandığı küçük telif ücretleriyle geçinmeye çalışıyorlar. Frances Osgood da pek iyi durumda değil. Çapkınlıklarıyla ünlü kocası arkasında büyük bir borç bırakarak ortadan kaybolmuş. Kocasını kendilerine uygun bulmayan ailesi daha baştan onları reddettiği için ailesinin zenginliğinden de yararlanamıyor, yardım alamıyor. Frances iki kızıyla birlikte bir arkadaşının evine sığınmış. Şiirlerini gazetelere satarak gelir elde etmeye çalışıyor ama bunda pek başarılı değil. Çünkü kadının toplum içinde bulunması, yazarlık yaparak bile olsa para kazanmaya çalışması garipseniyor. Poe ve Frances bir edebiyat toplantısında karşılaşıyorlar. Şair ve yazarlara kötü davranması ve ağır eleştirileri ile ünlü Poe, Frances’e çok nazik davranıyor ve genç kadını daha ilk karşılaşmalarında hal ve tavırları ile etkiliyor. Frances, dostlarından tüm şairleri yermesiyle ünlü Poe’nun bir konuşmasında şiirlerinden övücü sözlerle bahsettiğini öğreniyor. Sonraki karşılaşmalarında Poe hasta eşi Virginia’nın kendisini evlerine davet ettiğini söylüyor. Virginia Frances’in şiirlerine ve özellikle de çocuklar için yazdığı kitaplara hayranmış. Frances, nezaketen Poe’ları ziyarete gidiyor. Virginia ile aralarında dostluk kurulurken Poe ile de flört etmeye başlıyorlar. Poe’nun ilgisi Frances’in hoşuna gidiyor ama evli bir kadın olarak karısı ölüm döşeğinde olan biriyle böyle bir ilişkiye girmesinin doğru olmayacağını, toplumun kendisini dışlayacağını, edebiyattaki geleceğinin de olumsuz etkileneceğini düşünüyor. Lynn Cullen’ın “Bayan Poe”su (Mayıs 2015, Çev. Elif Günay, Doğan Kitap) ilk bakışta iyi kurgulanmış, akıcı bir aşk romanı havasında ama sayfalar ilerledikçe belgesel nitelikte bir roman okumakta olduğunuzu anlıyorsunuz. “Bayan Poe” gerS A Y F A 1 0 n 1 0 Y çek kişilerden oluşuyor ve gerçek zaman ve yerlerde geçiyor. Frances Sargent Osgood 18 Haziran 181112 Mayıs 1850 tarihleri arasında yaşamış. Döneminin en tanınmış şair ve yazarlarından. Yazdıklarından telif geliri elde Lynn Cullen’ın “Bayan Poe”su, aşk romanı eden ilk kadın yazarlardan olduğu havasında ama ilerledikçe belgesel nitelikbelirtiliyor. İlk şiiri 14 yaşındayken te bir roman olduğunu anlıyorsunuz. yayımlanmış. 1834’te şiirlerine ilham almak için müzede resimçocuğu Fanny Fay’in babasının lere bakarken portre ressamı SaPoe olduğu iddiasını ortaya atmış. muel Stillman Osgood’la tanışmış. Olay bir skandala dönüşünce Samuel’in portresini çizmeyi teklif o sırada yeniden barışmış olan etmesi ile ilişkileri gelişmiş.1835’te Frances ve kocası çocukları da daha portrenin çizimi bitmeden alıp şehri terk etmişler. 1849’da evlenmişler. Frances evlendikten sonra kocası Kaliforniya’da yaşanan “Altına da şiir yazmaya ve kitaplarını yayımlatHücum” olayına katılıp altın aramak bahamaya devam etmiş. Bir süre İngiltere’de nesi ile kendini terk edince Frances New yaşadıktan sonra New York’a dönmüşler. York’a dönmüş ve 1850’de tüberkülozdan Poe ile tanıştığı sırada da New York sanat ölmüş. Lynn Cullen 18451847 yılları araçevrelerinde tanınan bir şairmiş. sında yaşanan olayları roman yapısında Hem romandan hem biyografisinden ama gerçeklere uygun olarak yazmış. öğrendiğimize göre Edgar Allen Poe’nun Boşlukları tarihi gerçeklere uygun olarak “Broadway Journal” adlı gazetesinde çekendisinin tamamladığını ve final bölüşitli takma adlarla yayımlanan ve hemen münü gerçeğe uygunluğuna bakmadan hepsi Poe’ya aşkını anlatan şiirleri ile ünü yazdığını başka bir deyişle uydurduğunu artmış. Bu şiirler ve Poe’nun yine takma söylüyor kitabın sonundaki “Yazarın Notu” adlarla cevaben yazdıkları bir süre sonra başlıklı bölümde. Poe ile Frances’in arasındaki Edgar Allen Poe’nun yaşam öyilişkinin ortaya çıkmasına neden küsü oldukça tartışmalı. Karanlıkta olmuş. Bayan Poe platonik dükalan bir çok dönem olduğu gibi zeyde olduğunu ve kocasını edebi biyografisini yazanların üzerinde açıdan olumlu etkilediğini düşüneanlaşamadığı konular da var. Lynn rek bu ilişkiye karşı çıkmadığı gibi Cullen Edgar Allen Poe ile FranFrances’i evine davet ederek bu ces Sargent Osgood arasındaki düşüncesini kendisine bildirmiş. ilişkinin de tartışmalı konulardan Yazışmayı sürdürebileceklerini olduğunu belirtiyor. Yayımlanmış söylemiş. şiirlerin ve mektupların varlığına ve Poe ile Frances’in aşklarının Frances Osgood’un anılarında skandala dönüşmesine ise yaşananlardan söz etmiş başka bir kadın şair neden olmasına rağmen böyle oluyor. Poe’nun haybir ilişkinin hiç yaşanmaranlarından ve belki de dığını iddia edenler de gizli aşklarından biri platonik düzeyde kalolan Elizabeth F. Ellet, dığı kanısında olanlar Poe’nun halası ve da var. kaynanası olan BaEDGAR ALLEN yan Clemm’in dostPOE’NUN luğunu kazanmış. EV YAŞAMI Bayan Clemm’den Frances’in Poe’ya Lynn Cullen’ın “Bayazdığı iddia edilen bir yan Poe”su ile aynı mektubu ele geçirmiş. günlerde Susan Archer Daha sonra da Frances’in Weiss’ın “Edgar Allen Susan Archer 1846’da doğan üçüncü Poe’nun Ev Yaşamı” (Mayıs Weiss E Y L Ü L 2 0 1 5 2015, Çev. Ece Atilla, Alakarga Yay.) Türkçede yayımlandı. Arka kapağında kitabın Poe’nun ölümünün hemen ardından yayımlandığı, yazarının da “Poe’yu tanıyan şanslı kişilerden biri” olduğu belirtiliyor. Ama kitabın künye sayfasında eserin ilk yayım tarihi bildirilmediği gibi yazar hakkında da bir bilgi yok. İnternetten yazar hakkında bilgi aradığımızda Edgar Allen Poe Society’nin “eapoe.org/ people/talleysa.htm” adresinde sadece iki kısa cümle var. Susan Archer Weiss’ın Amerikalı bir şair ve yazar olduğu, 1822’de doğup 1917’de öldüğü, bazı kaynaklarda doğum tarihinin 1835 olarak belirtildiği ama bunun yanlış olduğu yazılı. Kaynakçada da Susan Archer’ın 29 Kasım 1848’de Poe’ya bir mektup yazdığı bilgisi var. Kitaptan söz edilmemiş. Wikisource’da Susan Archer’ın doğum tarihi 1835 olarak verilmiş. 11 yaşındayken sağır olduğu, kendi kendini yetiştirdiği, İç Savaş’ta ajan olarak görev yaparken yakalanıp hapis edildiği, 1836’da evlenerek “Weiss” soyadını aldığı ve Mart 1876’da “Scribner’s Monthly”de yayımlanan makalesi ile Poe’nun iç dünyası hakkında yeni ve aydınlatıcı bir görüş getirdiği belirtiliyor. Eserlerinden, varsa kitaplarından söz edilmemiş. Gutenberg.org’da kitabın İngilizce metnine ulaşıyoruz. Yayım tarihi 1907. Amazon. com’a baktığımızda telif koruması dışında olan kitabın 2010’dan sonra çeşitli baskıları yapılmış. Yazar ve kitap hakkında bilgi yok. Susan Archer kitabın girişinde Poe’nun o güne dek çıkmış yaşam öykülerinden farklı olarak “çok özel ve sosyal hayatını ele aldığını” belirtip “bunu bazıları doğumundan beri yanında olan, bazıları benim de akrabam olan en yakın arkadaşlarımdan duyduklarımla ve hayatının son üç ayında kendisini tanıyarak edindiklerimle yaptım” diyor. Aslında anlatılan Poe’nun ev yaşamından çok özel hayatı. Birçok ayrıntı veriliyor ve Poe’nun doğum tarihi gibi doğru diye kabul edilmiş bilgilerin yanlış olduğu iddia ediliyor. Ama Susan Archer bunların hiçbiri için somut kaynaklar göstermiyor. “Çok yakın bir dostunun anlattığı”, “bir kadının söylediği”, “bir gazetenin editörünün yazdığı gibi” diye anlatıyor. Bu nedenle anlattıklarının ya da aktardıklarının doğruluğu kuşkulu. Susan Archer’a göre Poe ile Frances arasında bir ilişki yaşanmış ama bu platonik düzeyi aşmamış. “Bu suçlamaların sebebi Poe ve ona karşı duyulan kızgınlıklardır” diyor. “Edgar Allen Poe’nun Ev Yaşamı”nın çevirisi bana sorunlu göründü. Hızlı çevrilmiş gibi. Özne ve zaman kullanımlarında, cümle yapılarında sorunlar var ve bunlar metni doğru anlamakta güçlük yaratıyor. Dikkatli bir son okuma ile bu teknik sorunlar çözülebilirdi. Susan Archer Weiss’ın “Edgar Allen Poe’nun Ev Yaşamı”nı anlatım biçimi nedeniyle inandırıcı bulmadım. Poe’nun yaşamı hakkında büyük iddialar var ama bunlar ikinci hatta üçüncü elden bilgilerle, duyum hatta dedikodulara dayanılarak öne sürülüyor. Bu arada Edgar Allen Poe’nun “Bütün Öyküleri” İletişim Yayınları’ndan Hasan Fehmi Nemli çevirisi ile çıktı. İki cilt, 1415 sayfada toplanan bu öyküleri okumanızı öneririm. Ne de olsa bir yazarı en tanımanın en iyi yolu eserlerini okumaktır. n K İ T A P S A Y I 1334 C U M H U R İ Y E T