Katalog

TÜYAP 24. İSTANBUL KİTAP FUARI Onur Yazarı Vüs'at O. Bener: 'Bir Tuhaf Yalvaç' Fuarın bu yılki onur Yazarı vüs'at O. Bener'i 31 Mayıs 2005 tarihinde yitirdik. Ödülünü kendisinin almasını ve birlikte kutlamayı düşlemiştik bütün yıl. Kendisini her zaman saygıyla ve sevgiyle anacağız. Aşağıdaki yazıları Norgunk Yayınları'nın hazırladığı "Bir Tuhaf Yalvaç" adlı kitaptan aldık. Norgunk Yayınları'na teşekkür ederiz. n NezihAGAN ımdı, romanın eksenı saydığımız, ya da sayabıleceğımız Topal Osman, somutlaşlırıl maya çalışılmtş, ama galıba bır kavram Topal Osman kokenınde, ozunde kendınıbır koyluluk kalıbına kapatılmışlık, kıstırılmışlık, ıçerıstnde duşunegelıyor Sonra buyuk kente gelıyor, buyuk kenttekı karşılaşmalarında, yaşamla boğuşan, onun getırdığı tepkı ve bu tepkıntn doğal sonucu, bır tur nuve bıçtmtnde topluma karşı bır ışlevı olduğunu sanan btrkaç kıştyle karşılaşıyor O zamana dek, yazgıcılığı ıster ıstemez benımsemış gıbıdır Oysa doğasında onu reddeden, bır kalıtımsal kuşku da var Çunku, lopal Osman aslında oyle bır ortamdan gelmtş değıl O ortam, yasamadığı, yaşadığını varsayamayacağı başka bır ortam Yanı yazarla, Topal Osman kafa seruvenınde bır ozdeşleşme sezılıyor Bunun romanın tşlevsel olmaması zaytflığı bıçımtnde yorumlanması olası Topal Osman devıngenlığımn karşısındakı çevrımler onun karmaşık yonunu orlaya çıkarmak bakımından gelıştırılmış dense yerı Yanı ona gorelık oluşturuluyor gıbı Bu kez kapalı bır kasaba çevrestnde, bellı bır çağda, gene toplumsal patlamaların gıderek yoğunlaştığı bır donemde kımı kışıler bır araya getırılıyor Bu bıçımsel bır araya getırme saytlmaz sanırtm Yanı rastlantısallığı ınandtrıcı olmaya ozenlı bırtakım olaylar orgusunde, o kışıler Topal Osman açtsından abartılmakta, bır buyuteç altına konulmaktadır O kışılerden ayrıcalıklı olarak, toplum katmanlarından yarı kentsoyluluğun yaşam değerlerıne bılınçsız de olsa yatkın, ama zekâ duzeyı değışık, algı yeteneğt yuksek bır kadın çıkanlıyor ortaya O, Topal Osman ın ıç ezıklığım, ıç eksıklığını ya da oyle sandığı eksıklığı dışa vurma aracıdtr bır bakıma Vıola dıyoruz ona Ona boyle bır ad takılıyor Vıola "Iç Osmanlı dış Batı kabuğu'nu sımgelemekte Gene guçlu gorunen karakterlerden bırı Kemal Kemal, kaba aklın sınırlarını sureklı zorlama ve onun manttğt tçınde kendıne ışlevler yukleyen bır tıp olarak gostertme gtrıyor Kuşku duyarlıltğt, kuşku aklt sentezı dıyebıleceğımız Osman'ın karştsında, bunlartn tam ortasında bır Faık Denız var Osman ın çıkmazı, Kemal'ınyuzeysel demlemeyecek ama, daha basıte ındtrgenebılecek çıkmazı, onun bakışıyla çekırdeğıne kadar parçalanan parçalanabılıyor bır turproton çılgtnltğına donuşuyor Her bırı o protonun çevresınde, uzak yakın aralıklarla elektron ışle vı gormekte O zaman bana kalırsa, Topal Osman eksent astl Faık Denız e buyuk bir yuk yuklemektedtr Daha doğrusu, romanın asıl varmaya çabaladığı nokta, ntenç Faık Denız olsa gerek Öburyan kışıler bu trajık uçlemın palyaçolart durumundadtr Romantn bir kuçuk bolumunde "Can koruyuculan" nttelendtrmesı Romantn orgusunde bir başka yone değınmek zorunlu Bu da kışılere bağımlt ya, neyse Sureklı, zaman tragedyasıyla uğraşılıyor Lamarttne guldurmu kullamhyor bir yerde Zaman durdurulması, zaman kaydınlması, zamanın kendı ıçerısındekı gerılımt, zamanın zaman kavramıyla gırışıklığı, bir tur mıkromakro zaman çattşmast Butune, bunları çevrelemeye kalkışmadan bakarsak bu yapıt sureklı vnyal verme ozellığını taşıyor gıbı Sureklı yayın yapabılmeye, yanı kolayca sonmemeye, bir mesaja da bağlı bulunmadan ınsan zekâstmn, yaptstntn durağanltğına başkaldırmaya çalışan, gene bir klastk deyımle ılle de bir gu lunçluğe ozlem gıbı bir şey Zayıflığt da buradan kaynaklanmtşttr herhalde Daha çok şey soylenebtlır, ama sanıyorum, bunlar bir olçude benım bıle dışında kaldtğtm, benı de aşan bazı şeyler tştn ozunde bir Batı duşunce yapısı, bir Osmanlı duşunce yapısı bulanıklığı, kar maşası var Fakat, bunlartn ıkısı de çok ıleze, ıncemsı sezgılerle sezdırılerek, bir tur bağdaştırma çabası gıbı goruluyor Oyw, bunların, çok çok bırbırınden ayrı yaklaşımlar olduğu da sonunda ortaya çıktyor gıbı Ne onun benımsentşı, ne berıkının benımsenışı, yadsınmalan Arafat'ta oradakı kışıler Vebelkı bu kesıt, bu kıtapta verılen kesıt, genelde Doğu yazarlart tçın dıyelım, bunlar ıçerısınde kendı dılımızın olanakları da duşunulecek olursa, bir genellemeye elverışlı gıbı Bılerek dıl çarpıtmalarının tumunde, bu sıkıntı vurgulanmaya çalı şıltyor Evet, doğru, oykulemesı yok bu kıtabın Bu kıtap bir oyku değıl Bu kıtap bir şey anlatmıyor Bu kıtabın anlatttğt şeyler çok kaygan, golgelı Bir başka şeyı de neyı ? belırleyelım Ben kendtmı yazar bulmadığımı, saymadığı mı soylemışttm Sozcuklerın matematığı ve muzıkalıtesı Bu da başka bir yonuyle ele alınabıltr Boyle ozetlenebtlır Belkı hıçbtrt, htçbır şey, bir yonlendırmeyok bu kıtapta Ama benım kendı paytma henuz sevmekten kurtulamadığım bir yonu var Demtn soyledığım, altını çızdığım " • ' ^ omanınız mm f"^ ğımn Vıru JL \.su'nunası/ varmak ıstedtğı yer Fa ık Denız oluyor demış tınız Ben romandakt kahramanlardan uçunu, roman tçtnde vertşınızle aktarmak ısterım Soru mu sonra yonelteceğım Kemal, kaba aklın sınırlarını sureklı zorlama ve onun manttğt ıçtnde kendıne gorevler yukleyen bir kışı olarak goruluyor dedınız Romantn ıçensınde Kemal sonuçta akıl hastanesıne duşuyor ve orada oluyor Astl varmak ıstedığı yer romanın Faık Denız'dı O da yaşama katlana mayarak ınlıhar ettı Bu roman ıçın kahraman sozcuğu ekuk ve yanlış Ama gene de olaylar Osman 'ın bılıncınde venldığı ıçın oyle kabul edtyorum Osman bir yaztstnda "Sen hep yanılgt ve yentlgılerden oluştuğun ıçın yaşayabılensın" dıyor Ştmdt Osman'ın karşmndakı ıkı kışı ya da ıkt zıhntyet yapısı, yaşama katlanamadılar Bırı yok oldu, bırı akıl hastanesıne duştu Dığer kışı Osman ıse sureklı acı çekıyor Gıdıp geltyor Ruh halının değışmezlığtnı de btlıyor, vurguluyor Üç zıhın yapmndan ayakta kalabtlen de bir tek "O" olduğuna gore, acaba bir anlamda o tur bir duşunce tarzı mı savunuluyor? Topal Osman'a topallığın yakıştınlması boşuna değıl Bu, yaşamın, daha doğrusu sınırlı bdıncın getırdığı bir şey, bir oğe Ya nı yenılgıye, yanılgıya yargılı olmak Ama, bunun otesınde Topal Osman'ın bılıncı, dedığım gıbı, yansıtıcıdır Yanı Kemal de, Faık de, onun kamerasına alınmı^ Vıola daha ozgurcc O, doğaçtan, bunun çok ayrımmda olmayan, doğanın yınelenmesıne yaramayı ısteyebılen, gonullu bir yaratık Ve belkı o yu/den sağlam Gene de butun bunların hepsıne ışık tutabıletek bılınç duzeyı Topal Osman'a vergı goruntude, O, Kemal'ın yıkımının her turlu ı^levsel olan akıllarda bir tur zorunluluk olduğunu gorebdıyor Doğaya olan kuşkuculuğu kendısının de kullanılacağı kuşkusundan ılerı gelse gerek Faık'e olan eğılımı, kesınlık ra hatlığına ya da butun bir oluşumun yal nız yaşamın değıl, butun bir evren oluşu munun kesınlığıne yanı yokluğuna olan ozlemınden, ıç yorgunluğundandır ola kı1 Butun bunlar ıçerısınde, gıtgeller ıçerısınde, kendısı, ne ona, ne sıradan aklın gotureceğı ya da goturemeyeceğı daha doğrusu "Nereye kadar gıder, nereye varır, varma yacağı yere " Faık'te o/endığı, benım belır İedığım Tam bir yok oluş, tam bır var oluş tkısı arasında ayrım yok Oyleyse Topal Osman bir ^ey savunmuyor, savunamıyor Bır şeyı, bırçok şeyı gorcbılecek kapsamlı bakışın acısını taşıyagelıyor ve sonunda ya /ık kı, gene de bır Mğınak arıyor kendıne Bu sığınak, doğanm vırus canlılığını koru yup, yenıden bır yapı, bır bılınç oluşturma 1 7 BuzulÇa sı, onu vırusleşmeye goturebılmesı Boyle ce sozde yok oluş değıl, varoluş kavramına yapışacaktır Bu da onu doyurmuyor Yanı Topal Osman bır tuhaf yalvaç Bunların hepsını gorebılıyor da hıçbır konumda do yum aramak gıbı bır saçmalığa saplanma mak da ıstıyor Herşeye karşın, donecek dolaşacak, olumluluğun ustune yukselmek gıbı buyuk bır buyukieme ıçınde olması gerektığını duşunecek ve kendıne gerekçe arayataktır "Sen, yenılgılerden ve yanılgı lardan oluşuk bır yaratıksın Onun ıçın ya şamaya yargılısın, yaşayabılensın, yaşamak zorundasın " Ozetle bu VİOLA VE TOPAL OSMAN Vıola'nın, ftzıktel bır çektm soz konusu olmadığı halde Osman gıbı çevresınt sureklı rahatstz eden gartp bınsının yaklaşımına karşıltk vertşı nasıl açıklanabılır^ Vıola'nın boyle bır tutkunluğa kapılma sının tam açıklanabılır olması yanılgıları bırlıkte ıçermez mP Gene de deneyelım Onun arkadaşına yaptığı bırtakım açıklamalar var Çırkınlık gorecelığıne olan eğılı mını gosterıyor Doğal olarak o da kendıne gerekçeler arıyor "Her şeye rağmen muba rek bır yureğı var" dıyor Oysa mubarek yurek sorun değıl Doğanın ınsanı kutsadı ğı falan yok O, kutsallığı ozur olarak kulla nıyor Doğanın çekım kuralı başkaymış Oyle denıyor Bır suregıtme ışlevsellığı Ya nı bıleşımını tamamlamış, bıleşımını bır tur tamamlamış, yenıleşmcyc artık gcrcksınımı olmayan bırıyle bırlıkte yaşama onu doyur muyor Onun yepyenı bıleşkeler yaratacak sandığı, ona elverışlı bır kışılığe gereksın mesı var Kokenınde bu yatıyor, belkı' Oy le ya Doğa da boyle yapmıyor mu' Yanı çeşıtlemeye alet olabılecek, kullanışlı bırısı karşısına çıkan, galıba Boylecc Vıola, çok ters, fakat çok daha buyuk guzellıklerın doğabıleceğını bekledığı bırıyle ılışkı kur maya, ummaya elverışlı bır yapı, genlerı onu ona goturebılen Yanı butun o bılgı bı nkımını bır yana bıraktığı zaman, daha ılgınç onun ıçın Daha yasamadığı bır dunya nımetı Topal Osman bunu ıyı kullanıyor Ona bambaşka dunyalar vaat edıyor Başka yaşamalar, başka, daha denne ınebılen go runtude ve onun kullanılmaktan korkusu, onu kullanılamazlık bıçımmde yuceltıyor Vıola'nın gozunde Oysa Topal Osman as lında kotu senaryolar sahneleme ustası Bu onun kanında var Bıreysel olarak yakalan maktan, kullanılmaktan kaçmaya da çalışı K İ T A P VOB SAYFA 4 C U M H U R İ Y E T S AYI 8 16