Katalog

18. TUYAP İSTANBUL KITAP FUARI Kapak konusunun devamı.. <•* ti daha da koyulaştırarak sürdürür. Işte ona bir son verilir. Çağın bir verisi kabııllenilmiij olur: "Sol'suz demokrasi olmaz!" 21 Mayıs'ın arkasından, bu bakımdan pek önemli gelişmeler olur: Türkiye Işçi Partisi kurulur; CHP'de "Ortanın Sofu" aranışı başjar. Fikir yaşamı bakımından da, sol'un en etkin dünya görüşü olan Marksizm çıkar gelir. 50'li yıllarda, ilerici aydınlar olarak izlediğimiz dcrgilerden biri Forum'du. Bir borum okuyucusu için pek önemli idi bu yenilik. Çünkü sözünü ettiğim dergi, kurumlarda değişikliği savunurken, temeli, yani kapitalizmi tartışmıyordu. Oysa artık, onu tartışmanın sırası gelmişti. 18.TÜYAP htanbul Kitap Yuan Onur Yazarı Server Tanilli ramlar başı yerde ayakları havada bir halde kafanda; onları orada, ayakları üzerinc dikmelisin, bu iırsatı iyi değerlcndir!" Dediği de oldu. Paris'ten dönerken, kavramlar artıkkafamda ayakları üzerine basıyordu. Özctle Marksist olmuş tum. Çağdaş vc bilimsel bir "düşünme yöntemi"ne sahiptim. Eklemeliyim: Fikir dünyamda en büyük etkiyi Murat Sarıca yapmıstır; onu daima minnettarlık Anayasa Hukukuna geçlş 1961 yılında, Fakulte'de küısümü degiştirmiş, Mcdeni 1 lukuk'u bırakarak Anayasa 1 lukııku alanına geçmiştim. Giizel bir fırsat, 1962 yılında da Paris'e gittim. 196ü'a yakın, bizim fakültedc bir büyük kişiliğin genç asistanlar katında yaptıği dev etkiyi hatırlatmalıyım burada. Murat Sarıca, Paris'ten dönmüş ve fakülteye siyasal doktrinler tarihi ilc uğraşan bir kürsüyc asistan olarak girmişti. Büyük burjuvaziden geliyordu. Galatasaray'ı bitirdikten sonra Paris'te doktora yapmaya gitmişti. Bu arada Marksist olmuştu. \ lem burjuva kültürü hem Marksist kültür; bir senteze ulaşmıştı kafasında. Çarnıcı bir kişiliği, tadına doyulmaz bir sohbeti vardı. Ayrıca, onca zenginliğin ardından kalkıp komünist bir çığıra dökülmcsi de dikkaümi çckiyor, onu dahainandıncıkılıyordıı. "Baba Murat" der, "Sarıcazadc Ahmet Murat Bey" der, yanından ayrılmazdık. îşte bu Murat Sarıca, ben Paris'e giderken, "Paris'egidiyorsun, benden kulaktan edindiklerini, orada bizzat kaynaklara başvurarak derinleştir" dedi ve ekledi: "İlerici bir gençsin, ancak kav önce bir "düşünme yöntemi" önermiştir. Nasıl vaktiyle Descartes ve Bacon, ürtaçağ'ın düşünme yöntemine karşı modern çağın duşünccde dayanaca^ı yeni temelleri ortaya koymıışlarsa, Marksizm de, "materyalist diyalektik" yöntemle çagımız için yapar bunu. Günlük yaşamın sorunlarını belki eski düşünüş biçimine başvurarak cözebilirsiniz; ama la yâd ederim. Fransız Devrimi'ni anlayurt ve dünya çapındaki dev sorunları tan Dünyayı Dcğjitiren On Yıl adlı kitaAristo mantığıyla çözemezsiniz. Büyük bımı, "Üstam, ağabeyim, dostum" diyekitlelcri kıskacında kıvrandıran zıtlıklarek ona ithaf etmişimdir ki, sözlerimde ra yaklaşmak başka bir yöntem gerektirhiçbir abartma yoktur. mektedir. Bu bakımdan, "materyalist di Dünyamızda, özellikle son on yılda yalektik" yöntem, bir düşünme biçimi yer alan onca dcg'i^iklig'e karşın, hugün de olarak geçerliliğini bugün de sürdürübu çızgiyi sürdürmenizin gerekçesin: açık yor. Şu son on yıldaki yıkılışlar ise, rejimlayabılir misiniz? lerdir; yer yer o yöntemc de ters düşme Gerekçesi şu: Marksizm, her şeyden yebaşlamiş ve "nayatiyet"leri kayboldufiu için çöken rejimlerdir. Kaldı ki, söz konusu yıkılışları bile açıklamaya kalktığınızda, Aristo mantıgı yetmez; ister istemez konuya "diyalektik bütünlük" içinde bakmalısınız. Bir genç Fransız rilozofunun deyimiyle, "Marx'la düşün mek, Marx'a karşı düşünmek, ama onsıız asla!" Buradan kalkarak diyeceğim ki, Marx yalnız güncel değil, ne olursa olsun kendini dayatıyor da. Karşınıza da alsanız, hesaplaşmanız onsuz miımkün değil! Bilmiyorum anlatabildim mi? TİP ile ilişkiler Türkiye Ijçi Parthi ile ılişkıniz oldu mu? Örgütün içinde bizzat yer alarak de2il. Ama partiyi günü gününe izliyor ve destekliyordum çoğu sosyalist gençler gibi. Rahmetli Menmet AJi Aybar'ın, pek yakın bir gelecek için umut aşılayan konuşmaları nasıl da etkileyiciydi! Ne var ki yaşatmadılar onu. Partinin yıkılması için çalışanların başında, egcmen sınıflardan önce parti içinde ve dışındaki sosyalistleri gösteririm hep. Oysa TİP yaşa saydı, yaşatılsaydı, ço^u kez başka türlü gclişebilirdi Türkiye'de, 70'lerde faşist saldırı ve terör, biraz da, karşısında, par1 Yüzvılların Gerceâi ve Mirası Doç. Dr. YILDIZ SERTEL zun yıllardan beri yuıtdışında yaşayan, Strasbourg Üniversitesi'nde ders veren Prof. Tanilli, bu yıl TUYAP kitap fuarının onur konuğu olarak yurdumuza geliyor ve de okurlarımıza büyük bir armağanla geliyor: Yiizyılların Gerçeği ve Mirası. Hcr araştırmacı, öğrenci ve aydının kitapliğında bulunması eereken bu yapıt; hem bir ansiklopedi, bir başvuru lcitabı niteliğini taşıyor, tıem de geçmişin ve günümüzün önemli sorunlanna ışık tutuyor. Kitabının sonunda çağımızın perspektiflerine de yöneliyor Tanilli. Sadece, "20. Yüzyıl: Yeni Bir Dünyanın Aranışında" başlıklı VI. cilt, bize bu dev yapıt hakkında bir fikir vermeye yeterli: Server Tanllll. Azlz Neslnle blrllkte.. U devlet müdahalelcri. Amerika Cumhurbaşkanı Wilson'ın sömürgelerebağımsızlık Lsteyen prensipleri. Savaş sonıında banşı korııma çabaları. Çemiycti Akvam'ın (Birleşmii} Milletler Örgütü'nün) kıırulması. Savaşın bilançosu ve sonuçları: 13 nıilyon ölü, yüz binlerle yaralı, açhk, salgın hastalıklar vb. Asıl zaferi, ABD'nin kazanması. 28 Haziran 1919 tarihli Ver saille Antlaşması sonucunda, Balkanlar'da ve Ortadoğu'da bagımsız cumhuriyetlerin kıırulması. Içten ve dıştan gelen baskılarla yıkılan imparatorluîdar. Bu arada Osmanlı tmparatorluğu. Avrupa'da 1917 Bolşevik devriminin etkileri. Liberal ekonominin yeniden bunalıma girmesi. Avrupa'da burjuva rejimlerine karşı başkaldırılar. Bu siyasal, sosyal ve ekonomik gelişmelerin yanında, teknik, sanat vefikiralanındaki gelişmeleri de ele alıyor Server Hoca: îkinci sanayi devrimi adlandırdığı elektrik ve sonra da benzinle çalışan motor ve sonra atom enerjisi. Matematikte, fizikte, felsefede devrim vardır: Einstein'ın görecelik (relativizm), Heisenberg'in "belirlenemezciük" ilkeleri, determinizm ilkesini sarsar. Heidegger'in felsefesi, Alman toplumunun aklaTcarşı tavır takındığı yıllann felsefesidir. Freua bilinçaltı kavramına dikkati çeker, Herbert Spencer toplumda evrim teorisini geliştirir vb. Burada bütün yapıtın özetini vermek olası değil. Ancak edebi ve sanatsal alanlardaki aevrimleri de ele aldığını Dadaizmi, "gerçeküstücülük" adlandırdığı sür realizmi ve diğer akımları ele aldıfiını beIirtmek gerckir. Yapıttasiyasal tarihin ağır bastığını, sürekli olarak liberal kapitalist ekonominin getirdiği bunalım, savaşlar ve kaos üzerinde durulduğunu da belirtelim. Yapıtın en önemli bölümlerinden biri, Avrupa'ya Faşizmin ve Nazizmin geÜŞİni, Îkinci Dünya Savaşı'nın nedenlerini ve sonuçlarını anlatan bölümüdür. Üçüncü dünya gerçeği, egemenlik altındaki halkların bağımsızlığa kavuşması diğer önemli bir konudur. Küre8eReşmenin getlrıflği tehlikeler Kitabının sonuna dogrıı bırtakım önemli sorular soruyor Tanilli: Sovyetler Birliği 80'li yıllar boyunca aşınıp, uydulanyla beraber çökünce, söz konusu olan tek başına Birleşik Devletler'in egemenliği midir?, yoksa kaos mu bekliyor insanhğı? Birleşik Devletler'in başına geçtiği yeni bir dünya düzeni gerçekten var mıdır?"Küreselleşme" büyük DÖİümüyle Amerikan hegemonyasını gizlemiyor mu? Eğer öyle ise bunun barındıruığı tehlikeler nasıl savuşturulacaktır? Küreselleşmeyle beraber gelen diğer tehlikcleri de belirtiyor, Server Hoca: "Milliyetçi, cemaatçi, etnik ya da dinsel rekabetlerin arçaladığı dünyayı büyük felaketler bekyor." diyor. "Yerkürekaosunpençesine düştü düşecek bir halde... yetersiz ve kötü beslcnmenin yıkıntdarı yaşanıyor. Nasıl önlenecektir bu tehdit?" "Asıl ve en büyük tehlike savaş Soğuk Savaş sona ermiş olduğu halde.... savaşlar karmaşık biçimlere bürünerek sürüyor. Bir de insan haklanna saygısızlık hüküm sürüyor." Yüzyıllık bir insanlık tarihinin panoramasını çizdikten sonra çok da iyimser olamıyor sayın bilim adamımız. Çünkü, eşine rastlanmayan en büyük devrimler; kuantafizik,entormatik, ordinatör'le insanlık mutluluğa kavuşamıyor. Tekniğin yararları yanında doğurduğu tehlikeler var. însan, küreyi kirletiyor. Tehlike teknikten değil, onu çıkarları için kullanan "rant ekonomisinden" kapitalizmden geliyor, diyor. İnsanlık tarihine insanca yanaşan yazar, yüzyılımızın "arayışında bulunduğu dünyayı şöyle tarifliyor: "...bir azınlığın değü tüm insanların insanca yaşayabuecekleri, başka insanların sömürülmediği böyle bir dünvada, sadece onda, insanlara olduğu kaaar doğaya, öteki canlılara... saygının koşullarını yaratmış olacağız." Geleceğe kaygıyla baktığımızı, ama insanca bir dünya yaratmamızın bize bağlı ol' CUMHURİYET KİTAP SAYI 507 2O.Yiizyl Yazar, bu ciltte, yüzyılımızın siyasal, toplumsal, ekonomik, kültürel, felsefi; sanat, fizik, psikoloji, biyoloji dallanndaki gelişmeleri bütün bir tarihsel gelişme evrimi içinde ele alıyor. "Çağımız keşifler ve devrimler çağıdır," diyor ve bütün bunları gözümüzün önüne seriyor. Yüzyılın ilk gelişmelerinden, 1. Dünya Savaşı'ndan bugüne uzanan inandmaz bir tablo var gözümüzün önünde: Savaş öncesinde Avrupa'nın teknik üstünlüğü Emperyalist devletler arasında rekabet Liberal ekonominin getirdiği bunalım karşısında işçi eylemlerinin, sosyalist fikirlerin gelişmesi, Dünya savaşının nedenleri. Savaş ekonomisinin getirdiği SAYFA 4 E