Katalog

***•**•*•* * ""1 t 0 K U R L A R A Turkiye'nin d Çdğddş ta%anm ve iutıaf ürunU'viylc sumdardk "çağflaş bir nlk.e" nıcsajı verilınvü son clvnrc onemlı. "7 ttrkıye (h n Afijlcr " sergisi bu görem bdşdrıvla yertne getinlı. Aıııa Cîrafikcrler Meslek Kuruluşu hunuula yctinmeyip bir dc afı\lvr kilabt baıırladı. Kıtuptu 27 tasartmanvı 157 afişi ycr alıyor. Aksoy Matbaaalık AŞ. 'ııiıı spo/ısorluğundd gerçekli'itrrtlaı 176 sayfulth kıtdbm husüzimu (irdfıkcrL't Mesit'k Kuru!ıi)U Yöuettr/i Ktınılu liafkdtıt Yurdaer Altıntaş, kıtahın girii iudchı '' l ü rk Ajişleri" ba)ltkb yaıtyı d<J Fcrt'l! '.d{{u yıi7.vıı\• Kapak hontımuz olarak aldıgıtmz ajışler kitnbt ılc /lyj/ı bu ıkı yuzt) ı .\d\>f(da>vmzd aktardık. Ayrıca yıııc Ytırdocr Allıntdi ııı scrgı ıv Hiııpla tlgili btr a^ıklarnasıııa du \c> Osmanlı Deniz Haritaları Özel yayınevlerinin maliyct yüksekliği dolayısıyla yayimlamaktan kaçındıklarıbu gibi eserlerin basımına bankaların ve benzer kuruluşların destek vermeleri kültürümüz adına teşekkürlerle anılması gereken hizmetler. H Eserleri" inceleniyor. Yazara görc, 16. yy.'da büyük atılım yapan Osmanlı haritacılığının ana kaynaklan denizcilik ve kartografya ile ayrılmaz bir bütün oluşturan coğıafya bilımidir. "Haritacılığın Ba^langıcı ve Gelişimı"nı yansıtan bolumü, Türkler'de coğrafya ile ılgilı bılımsel çalışmaları ba^latan Beyruni'nin (elBîruni, 9731052) ve Divanıı Lugatit Türk adlı ünlü sözlüğünde bir Türk dünyası hariıasına da yer vermiş olan Kaşgarlı Mahmud'un (11.yy.) kısaca tanıtıldığı bölümler izliyor. Fatih'in (II. Mehmed) harıtacılığa ilgisi yansitıldıktan sonra iki dünya harıtasıyla önemli bir coğrafya escri olan Kitabı Bahriye'si günümuzedegelen PiriReis (y. 14651554) üzerinde durııkıyor.Yazar bundan sonra sırasıyla Beyanı Menazili Seferi Irakeyni Sııltan Süleyman Han adlı ilginç kara atlasının ve benzer iki eserin yaratıcısı Matrakcı Nasuh'un (16. yy.), coğrafya eserleri sahibi ünlü Osmanlı denizcisi Seydi Ali Reis'in (16. yy.), Venedik'te San Marco Kütiiphanesi'ndeki Tunuslu Ilacı Ahmed'in dünya haritasını (16. yy.) İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi'ndeki Atlası Hümayun'u (16. yy.), haritayapırnıvekullanımıiizerine iki eser veren, aynı /.amanda saray müneccimbaşılığında bukınmu^ ve astronomi gözlemleri yapmış bulunan Takiyüddin'i (15211587), Venedik'te Correr Müze Kendi konusunda ilk kapsamlı araştırma 1 6 y üzyılda yapılmış Osmanlı deniz haritaları iizerine ilk kapsamlı araştırma niteliği taşıyan kitap, o çağdan günüınuzc gelebilmii bütün Osmanlı pottolan (haritacılığın ilk ürünleri) ve harıtalarını da kapsaması yönünden, kendi alanında tek cser niteliğindedir. Haritaların yanısıra resim, minyatür, çfzim vb. görsel malzemeyle destcklcnıniş olan araştırma, Türk denizcilii>inin 16. yy. sonunauzanantarihçesiylebaşlıyor tkincibölümde"Osmanlılar'ijnCoğra si'ndeki Menemenli Mehmed Reis Haritası'nı (1590) inceliyor. Ayrıbir ana bölümde, " 16. yy. Osmanlı deniz haritacılığının doruk noktalarından olan Ali Macar Reis Atlası" (1567) üzerine bilgiler ve ilk kez atlasın tıpkı basımı veriliyor.Ali Macar'ın "Akdeniz'i kabip ka vuran Osmanlı korsan reislerinden biri" ol duğunu, daha sonra Osmanlı donanmasınm hassa reisleri arasına karıldığını öğreniyt)ruz. Atlasın kaypakları sayılırken ünlu gczgin Rvliya Çelebi'den ilginç bilgiler akt.ırılıyor: 15. yy.'ın sonlarına doğru İstanbul'da gemiler için deniz haritaları yapılıp satılmaktadır. 17. yy.'da İstanbul'da 8 dukkân da 15 kişi haritacılık yapmakta, bunlar birkaç dili, özellikle Latinceyi çok iyi bildikleri için eski yazarların kitaplarını okuyarak ycryüzü şekillerini cizmekteydiler. Ayrıca pusula yapılan 10 dükkânda 45 lci^i, kum saati •yapılan 15 dükkânda 45 ki^i çalı^makladır istanbul kütüphanelerindcn, ABD ve İtalya'dan derlenen haritalar, çeşitli gorsel malzeme ve birçok kaynaktan elde edilen bilgilerın biraraya getirilnıesiyle oluşturulan kitap, kültür hayatımızın el değmemiş bir alanına katkılar getirmesi yönünden önenı tajı maktadır.Üzel yayınevlerinin maliyet yüksekliği dolayısıyla yayimlamaktan kaçındıkları bu gibi eserlerin basımına bankaların ve benzeri kuruluşların destek vermeleri de, kültürümüz adına teşekkurle anılması gerekenhizmetlerdir. • Osmanlı Deniz Haritaları IKeınal (ndeımr I YUWM I \azırla\an Creatıi'C Yaymalık (Marmunı Hanhatı Kul liırbızmelt)/160s Memduh Sevket Esendal'ın anıları MUZAFFERUYGUNER Tıtffi ol'urln) tn/ud \d< tatdlcrttıde dc bol kUapb gnnlcr ddcrız. imtlyazSahlbı BerlnNadl oBnsan ve Yavan YenıCun Habcr A|.inf,ı ö.ısın ve vayıncılık A 5. CenelYavınVonetmenı Ozgen Acar 'Genri Yjyın Koordınatüiu Hikmet Cetlnkaya Genel Ydyın Daniîmanı OrhanErlnç Ya<:ı Men Murtııru Celal Baslangıc Ydyın Yönetmeni Turhan Cünav v Graf ikYörtetnifnı Dilek llkorur .ftekiamRehalSitman sendal'ın anıları olduğu ve ölümünden otu/. yıl sonra yayımlanacağı söylenmiş ve vazılmışlır. Ancak, bunların, bütün .ıraştırmalara karşın bulunamadığı, noterlerde, görev yaptığı elçiliklerin belgelıklerinde arandığı ve bulunamadığı da söylentiler arasındadır. Bana verilen defterler arasında yer alan ve 1,2,3 olarak numaralanan bir di/i deherde onun anılarının bııkınduğunu gördüm. İlk iki defterde anıları yazılmış, ıkinci defterin sonundaki 1046'ncı sayfada "Üçüncü deftere" sözleri yer almıştır. Fakat, bu diıinın üçüncü defterinde tek satır bile yoktur. Demek oluyor ki, anıları, kendi el yazısı ile 1046 sayfada kalmıştır. Bu anılar ^ocııkluğıından başlayıp belirli bir tarihe kadar gelmekte, orada son bulmaktadır. Bana göre, başka bir anı dizisi yokıur. Buraya, bu anılarının girişi niteliğindeki bcilümü yazıyorıım. Bu anılar da Bilgi Yayınevi dizisinde vayımlanacaktır. Bekleyelim. "Baştan geçenleri (başın içinden ve dışından geçenleri) yazıp çocuklara ve torunlara bırakmayıisterdururduın. E Bu yıl Ankara'da bulunduğum sırada bunları yazmaya başladım; ancak yazdarımı üretip sürdüremedim. İlk yazdıklarım istediğim gibi olmadı. O günlerde İstanbul'a gittim, yeniden Kâbil'e gıtmek için hazırlığabaşladım Bu sefer Afgan'a gidiş, yalnız, orada sessizlik ve dinlik içinde bu yazıları yazabileceğim düşüncesiyle benim için sevimliidi. Yapılacak işleri olanlar için, yarısı ister istemezboşyahut içağrıları, „ . . . , , .. i »ı • ı ~ Memduh SevKet Esendal baş ağrıları, goz dış agrıları ve üzüntülerle geçen altmış yıl pek kısadır. Kâbil'e vardığım ilk günlerde, demek, bin dokuz yüz otuz altı yılının altıncı ayı basjangıcında elçiliğin yorucu olmayan işjerinden başalabildiğim saatlerde bu yazıları yazmaya koyularak gene gönlümü hoş, yaşayışı sevimli bulmaya başladım. Adamoğlunıın olgun laşmasında bilgilerin, görgülerın, toplanıp biı ikmesi, dilin ve diişüncelerin işlenmiş ve her !jeyin adının kunulmıış olmasıdeğerlidir." Esendal, bu girişten sonra anılara başlamakta, "Çocukluk" başlığınıkoyduğu ilk bölümde doğduğu veçocukluğunun bir bölüğünün geçtiği Çorlu'yu, çocukluğundan kalan anımsayışları ve anlatılan bilgilerle anlatmaktadır Ülkemizin o yıllardaki durumu, Çorlu'dakı yaşam, bu yaşam içindeki kişiler anılarında geniş yer almıştır. Daha sonra da, zaman içindeki gelişim ve oluşıımlaryazılmıştır. • S A Y F A 3 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 7 2