Katalog

Masalları, Arap dünyasını, geleneklerini, ruhunu, fantezilerini, âdctlerini,"ticaretini, hukukunu vb. ortaya koyar. Alim Şerif Onaran, masalların temasım şöyle tanımlamaktadır: "Binbir Gece Masalları'nın teması, 'kadının sadakâtsizliği' üzerine kurulmuştur denilcbilir. Ancak daha doğru bir tanımlama ilc hükümdar Şehriyar'a ait olması gereken bu teze karşı Şehrazat, kadının; ana, eş, kızkardeş ve kız çocıık olarak varlığını yücelten, belki dc dünyada ilk (Aristofanes'in Lysistrata'sı ilk sayılırsa, ikinci) ve en öncmli feminist görüşü oluşturabilecek bir antitez getirmektedir. Kitap bütünüyle bu iki likrin geniş bir sentezini yapmakta ve sonund.ı, Şehrazat'ın fikrinin üstünlüğünü kanıtlamaktadır. Ancak bu geniş sente/ 'masal içinde masal' şeklinde labirentlerlc dolu bir sisteme otunulmuştur. Sonunda da bu labircntlcrdcn rahatça kurtulma olanağını sağlayarak." Binbir Gece Masalları birbirinden güzel betimlemeler, deyimler ve özlü sözlerledoludur " Ama sarayin her yanının değerli halılar ve perdelerle süslenmiş olduğunu ve sarayın iç avlusunun ortasında, göz kamaştıran inciler ve değerli taşlarla iş lcnmiş, ağızlarından suların boşaldlğı, kırtnızı altından dört aslanın çevrelediği bir havuz bulunduğunu görmüş..." E V İ R M E N İ PR0F. A L İ M f E R İ F 0NARA N 10 kaynaktan yararlandım Çeviridchangikaynaklardan yararlandınız? tlkkcz lS991991yıllarıarasında yay ımlanaıı ve Fransız y azınsal çevrelerincebüyükbirtakdirle karşdananJosephCharlesMardrus' ün 16 k itaplık sözcüğü sözcüğüne çevirisini yaptığımçeviriyiesasaldım.Buçcvirinin PowysMatherstara(ından 1964te ilk ke/.İngili/tevf(,evı ileıı nüshusıyle kontrolederekçalişmamısürdürdüm. ÇeviriyiyaparkenayncaAntoine Galland'ınlS.yüzyıldayaptığıilk çevirisinden; Rene R. Khawam'ın ilk baskısı 1964 teyayımlanan 4 ciltlik çevirisinden; Richard F. Burton'ın çevirisinin önemli bölümlerini içeren ve ModernLibıaryYayınlarıiçindeyeraian The Arabian Nights'indan; Leon Ignacio'nun 1972'deyayımlananiki büy ük ciltlik îspanyolca çevirisi Las Mily UnaNoches'inden;Beyrut'ta 1981'de yayımlanan Arapça Elf Leyleve Leyle'den; EnnoLittmann'ın 1976'da yayımlanan6cilt( 12 kitaplık) Almanca çevirisinden; 1972'deyayımlananAhmet Nazifin4ciltlik çevirisinden; 1926 1932'deResimliAy Yayınevi tarafındancepkitabiolarakyayımlanan BinbirGeceMasalanfasiküllerinden; ( 1950'IiydlardayayımlananSelâmiMünir Yurdatap ve Raif Karadağ'ın dörder ciltlik çevirilerinden yararlandım ve bunları karsılaştırarak bazı değişikliklcri dipnothalindeverdim. Çeviri sırasında bangi güçlüklerle karşılaştınız? Mardrus'ünadetaArapnahivine uyarakFransızdiIineArapçanınçes.nibini aktarmak uğrunda, syrnaxebakjmından Fransızcaya aykırı diişse de yaptığı sözcüğü sözcüğüneçeviriyieleahrken, elimden geldiğince Tiirkçenin bünyesıne aykırıdavranmamayaçalıştım. • ÇokyıpranmışOsmanhcasözcüklerden kaçındım. YinedeöztürkçekarşdıkJarını bulurken ve çok u/un cümleleri parçalamadan çevirirken biraz zorlandım. İlkin Harunreşid'inöztürkçe konuşmasıokuyucununtuhafınagider diycdüşündüm. Sonrada"Zaten Harunrcşid Türkçe de konuşmazdı ki!" diyerek pek fazla t iüzlik gösternıedim. Asılzorlukcariyelerin.mücevherlerin, bitkilerinisimlerininTürkçedekitam karşıhklarınıbulamamaktançıktı. Gerektikçe bunları, uzmanlanna sormaktan kaçınmadım. Bilimsel bir çalı$madan çok, yazınsal bir çaba harcadtmsa da;yinede karşılaştırmalar yaparak bilimselliğe yatkın bir çalışma y aptığımı sanıyorum. "...Tanrı'nın yardımıyla kapıyı kaydırdım; altında kemerli bir merdiven gördüm; bu taş merdivendcn indim, çok şaşırtnama kar$ın, bittiği yere ulaştım. Orada geni^ bir salon gördüm; çok değerli halılarla döşenmiş ve ipek kadife kıımaşlardan perdelerle donatılmıştı; alçak bir divanda, yanan mumlar ve çiçekli vazolar, meyve ve tatlılarla dolu tabaklar arasında genç bir dclikanlı oturuyor ve elindeki yelpazeyle serinliyordu..." "...iğneyle gözün iç köşesine yazılsa, uyanık gözlemci için ders olurdu." "Onunla sabaha kadar geçirdiğim o gccc, kuşkusuz en bulunmaz gecelerden biriydi." "...ve giysileri o denli güzel idi ki, dil yetersizkalırdı." "...yeni gelen genç hanıma baktım. Allah! Allah! Tıpkı dolunay gibiydi. Bcn de kcndimce, bu kızın o güne kadar gözlerimin gördüğü en güzel varlık olduğunu düşündüm." ".. .bu katran suratlı ve zift ruhlu berber..." Masalların kahramanları arasında ecinliler, ifritler, şahlar, şeyhler, padi^ahlar, dilencilcr, hamallar, tüccarlar vb. yer âlır. özellikle de Ilarun Reşit, veziri Caferül Barmaki ve celladı Mesrur, birçok masalda ortaya çıkar. Harun Reşit'i kalender ve adaletçi, ama otoriter, Cafcr'i isc iyi yürekli ve hoşgörülübuluruz. Ayrıca, masallarda, cinselliğin, şehvetin altının çizildiği, özellikle de sevişme sahnelerinin ayrıntılarla betimlendiğini de belirtmeliyiz. Diğer bir yandan, bu işret âlemlerinin yemek sof ralarının betimlenmesi, birbirinden nclis tatldarın anlatımı da, neredeyse giıniimüzde bir reklam metni olarak kullanılabilinecek guzelliktedir: "...en güzel kâselerinden birini almış: onu nar tanesi, şeker ve soyulmuş bademle doldurmuş ve üzerlerine yeterince nefis kokuiar serpmi)j..." "Ey tatlılar, parmakla sarılmış ince, lezzetli, hoş tatlılar!... Serilmiş bir sofranın ortasındaki biiyiik bir tepside, yağ vc bal içinde yüzen nefis kokulu bir künefeyi gören yüreğim nasıl titrer! Ey künefe! Sevindirici, iştah verici bir saç demeti halindc inceltilmiş künefe!" "Sana verilmek üzere her türden nefis yemeklerle dolu beş tencere var: Patlıcan ve kabak karnıyarıği; limonla çeşnilendirilmiş yaprak dolması, ezilmiş buğday ve kıymayla yapılmış köfte, koyun eti ve domatesli pilav, soğanlı yahni ve de kızartılmış, yedi piliç ve kebap haline getirilmiş bir koyun..." Ne yazık ki, Batı dillerine 1700'lerde çevrilmeye başlayan Binbir Gece Masallan'nın, tamaını günümüzc kadar Türkçeye çevrilmemiş. üaha önceki çevirileri hem çok eksik, hem de özellikle cinsellikle ilgili bölümleri kesilerek yapılmış. Batı dünyasının kültür ve edebiyat ortamını bir zamanlar etkilcmiş olan Binbir Gece Masalları'nı, nı hayet tam metin olarak günümüz Turkçesinde bulabileceğiz. Her ne kadar, "bu derece" geç kahnmışsa da, hiç ku^kusuz, tam metni okumanın keyfini yaşayacağız. D C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 114 S A Y F A 5