Katalog

Nobel odullu şaır Octavio Paz, şıır üstune düşuncelerim açıkhyor Şiir varlığa giriştir Yay ve Lir 1 (Şiir Nedir ?) / Octavio Paz Çevıren• Ömer Saruhanlıoğlu / Armonı Yayınuhk, Ist Nısan 1991 / 104 s CKK Kod No 425 013 TAHİRABACI Üctavıo Paz'ın şıırın ne olup ne olmadığını tartışan "Yay ve Lır" adlı çalışmasının bırıncı kıtabı "Şıır Nedır >" alt başlığıyla dıhmi7e çevrılıp ya yımlandı Pa^'ın, konuya makro du7eyden bakan Llı ot'dan farklı olarak, şurın ıç sel sorunlarına eğddığını, bu nu yaparken, hem kendı şıır deneyımlerının hem dc teorık engınlığınm benzerbiz bır bıleşım ortaya çıkardığını goruyoruz Octavio Pa/ ı Tıırkçede ılkın Saıt Maden çevırısı "Guneş Taşt" adlı şıırkıtahıyla tanımıştık Daha son ra, haylı unlenen ve dılımi7e "Yalnızlık Dolambacı" adıyla çevrılen (Bozkurt Guvenç) kıtabıyla bır başka yonıınıı tanıdık Meksıka ınsanı uzerıne yazılmış bu O7gıın deneme Pa7'ın tarıhten antropolojıye, edebı yattan sosyolojıye uzanan zengın bırıkunını yansıtı yordıı Şıırlerınden derlenen "Uzak Komşu" (Adnan Özer), "Kartal mı, Guneş m ı ' " (Alı Cengızkan) vc denemelerıııı toplayan "Duşler Boyunca Yaratmak" da (Ahmet Cemal) yakın yıllardayayımlanmış tı "YayveLır",Pa7'ındılımi7dekı altıncı kıtabı NcwMexıcodoğıımluPa7( 1914),LatınAmenka lı dığer edebıvatçılardan başta duşunur vonuyle ayn lıyor Dahası çağdaş estetığın doıuklarındage/mır ken bıı Borges'teyadaCortdzar'dagordugumu/gı bı yerel renk yıtımıne ugramıyor, dunya (gerçekte Avrupa) vatandaşı gıbı davranmadan da rahne ente lektuel olunabılecegını kanıtlıyor Yıne otekı I atın Amcrıkalılardan farklı olarak yerel rengı şıırınde çağ daş du/tvde estctıze edebılıyor I ıpkı avnı rengı ya 7ilarında genış bır ufukla teorıze edebıldıgı gıbı Bu T Ü R K Ç E D E O C T A V İ O P A Z Guncş Taşı ve Başka Şıırlcr / Çcvırcn Saıt Maden / Oluş Yayınlaıı / Ist mhııl 196î Yalnızlık Dolambacı / Çevırcn Bo/kurt Guvenç / 1 Baskı ( em Yayınları ktanbul 1978 2 Baskı Bayraklar Yayınevı, Ankara 1982 Kartal mı, Guneş mı 5 / Çevıren Alı ( engı/kan / Ku/ey Yayınları, Ankara 1984 Uzak Komşu / Çevıren Adnan Ö?er / Adam Yayınları k a n b u l 1985 Duşler Boyunca Yaratmak / Çevıren Ahmet Cemal / Can Yavınları, Istanbul 1991 Yay ve LırI / Çevıren Omer Saruhanlıoğlu / Armonı Yayınları Istanbul 1991 o/ellıklerıyle karsılaştıran Pa7, ardından şaırlerı ele alıyor "Çorak Ulke"ye ılışkın parlak ço7iımlemesı ve Elıot, Pound, Cummıngs, Rluard, Reyes, Lautre amont, Apollınaıre, Perse, Char, Jımenez ve dığeı lerı hakkında doyurucıı yorumları, bıı bolumun kı tabın en ağırlıklı bolumu olmasına yol ac,ıyor "Im bakımdan Octavio Pa/, ben7er ^artlarda benyer so ge" bolumunde yenıden soyutlamaya donerek ko runlar yaiayan ulkemi7 aydınları ve edebıyatçıları nuyu toparlıyor Ancak bolumlerın, orncksemclı kı ıçın en yakın duşen Latın Amerıkalıdır kanımca bimlaıda bıle organık bır ılışkı ı<,ınde oldıığunıı ve Çunku bı/e aynı /amanda yontem getuıyot bırbırlerınden bı<,akla ayrılır gıbı ayrılmadıklarını tekrar hat ırlat mak gerek " Yay vc Lir"ın bu bırıncı kıtabı, be$ bolumden oluOctavio Paz, anga|e şuyor "Şıır veŞıırsel Eybır du^unur değıl So/ lcm""Dıl""Rıtım","Dı gelımı, bukıtabında Le7e ve Du/ya/ı", "Imge " vıStrauss'dan Roman Bu bolum başlıkları ya Jakobsan'ayapısalc ı du nıltıcı olmamalı Paz, bu şunurlerden yer yer ya başlıklar altında konuya rarlanıyor Ancak kıtabı el kıtabı tanımlamaları baştan sona ve soy bır getırme (,abası ıç,ınde de yapısalcının onu ' tarıh gıl Arada bol bol ve zo !>elcı"lıklesu(,layabılcmce runlu olarak çok sayıda ğı oranda tarıhsel gon tanımlama getırse de asıl dermelerle dolu Daha amacı, bu konuların her dogrusıı Pa7,5.1ın tarıb bırını bır sorunsal olarak sel ve toplumsal bağlamı ele almak Hunu yapar ıçınde ele alıyor Ote ken engın bırıkımıyle ge yandan, şıır olgubuna ııış bıı tarıhsel kesıtte ve tutarlı yapısal a<,ıklaına yaygın bır coğratyada lar da getırebılıyor, şııdolaşarak, dunya şıırını rın "yapıt" olduğunun bazen genelJeme du7eda aİLinı (.ızıyor Bunu yınde, ba/en ulkeler ba yaparken eklektık değıl, 7inda yetkınlıkle tara7İı yapı/tarıh dıyalektığıne yor, çağdaş felsefeden ve ııygıındavranıyor estetık gelışmelerden ge Pa7, bır şaır aynı /a nış olçude beslenıyor II manda ve kıtabında yer kel çağlatdan gunumuz yer her sanatçıya o?gu o sanayı toplumuna uza kendı çabasını vuceltme nan bu poetıka ınodelı (.ğılımı u^ verıyor Daha olu^turuyor boylece Pa/ kıtabın bııınct bolumu Bakış açısı, ıkı yanı kes şııre yonelık coşkulu kın bıçak gıbı ışlıyor sozlerle açılıvoı Aıada So7gelımı "Dd" bolu bulanık benzetmeler, ş 1 munde ' merak konusu Octavio paz (Fotoflraf Lutfl özkök) ırı her sanatın temelıne ve nostaljı"den ıbaıet saydığı folklorık dıle yaslanmayı da gunluk kent dılı ya da ustune oturtma çabaları gorııluyot So/gelımı ne yablanmayı da aynı baglam n,ınde ele^tırıyor Çun "Buyuk bır ressam olmak buyuk bır şaır olnıak de ku gorunu^ıe farklı bu ıkı eğılım aslında "sıradan ve mektır Kendı dılının sınırlarını aşan ınsan" dıye basıt bır so/el değışıklıgın şıırle toplumsal dd arasin rek, şııre ve şaıre tum sanatlar ııstu bır 'model'lık ya dakı barışıklığı sağlayabıleceğını sanmak yanılgı kıştırabılıyor Ne de olsa bır şaır Paz, bu tur bır coş sı"nın urunııdıır Ote yandan Pa7, şıırı oluşturan ke ku, kıtabı kuru bır bılımsel havadan çıkardığı ıçın lımelenn, "anlam" dolayında değerlendırılmesınden hoş gorulebılır de Bıı nedenle kıtabı hem bılımsel yana Ancak bu anlam, dıi7ya7idakı anlamdan farklı bır tadla, hem bır deneme tadıyla okumak mum ona gore Duzyazı, kelımelerın anlamını sınırlarken kun şıır, kelımelerın anlam yukunu ozgur bıı akmaktadır Armoni Yayınları, kıtabı ozenle basılmış bır ka Bu yaklaşımıyla Paz, duz anlamlı yalınkat ^ıırler ka pak ıçınde ve bırıncı hamur kâğıtla sunmıış Ancak, dar, anlaını dı^layan jıır anlayı^larına da karşı çıkıyor masa ustu yayıncılık sıstemlerı yaygınlaştığından ve Şıırdekı anlam olgusunun duzyazıdakı anlamdan yayınevlerı kendı sıstemlerını kurduldarından bu farklı olduğunu sureklı olarak vıırgulayan Pa7 "Rı yana sık gorulur olan dızgı o7ensi7İığı bu kıtapta dd tım" bolumunde rıtmın ozellıkle ştırde anlama yaptı karşımıza çıkıyor ne ya/ık kı Yazıların ve satırların ğı katkıyı ırdelıyor Rıtmı teknık bır sorun olarak de sıkışıklığı okumayı oldukça zorlaştırıyor Noktala ğıl, şıırın asal bır oğesı olarak ele alıyor Rıtımle n ma ışaretlerınden sonra bır karakterhk boşluk bı man arasında kurduğu paı alellık ıse ı^erık duzeyınde rakmak, paragraf aralarını bırer satır açmak, satıı aynı konuyu pek çok ba^ka olguyla bırleştırıyor Bu aralarındakı boşluğa (eskı deyımle kal'e) dıkkat et nedenle, kıtabın "Dıze ve Duzyazı" bolumu, o ana mek, yenı sıstemlerde daha kolay oysa kadar kı soyutlamalan arka plana alarak, ulkeler ve "Yay ve Lır" şıır U7erıne duşunmenın ufuklarını şaırler bazında çozumlemelere ve orneklemelere gırıgenışleten bır kıtap LJ şıyor Fransız, Ingılız, Alman ve Ispanyol şıırını ddsel C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 80 S A Y F A 11