28 Mart 2024 Perşembe English Abone Ol Giriş Yap

Katalog

Evvelki hafta ö'len İsviçreli oyun yazarı Friedrich Dürrenmatt'ın ardmdan Bir dünya köylüsü İsviçreli yazar Friedrich Dürrenmatt'ın ölümüyle birlikte dünya tiyatrosu, yüzyılımızın en büyük oyun yazarlarından birini yitirdi. Yunanlı Bir Kız Aranıyor, Yargıç ve Celladı ve Şüphe adlı yapıtları dilimize de çevrilen Dürrenmatt 69 yaşındaydı. | AHMET CEMAL sviçreli yazar Friedrich Dürrenmatt'ın ölümüyle birlikte dünya tiyatrosu, yüzyılımızdaki en büyük oyun yazarlarından birini yitirdi. 1921'de doğan, Emmental köyünde büyüyen Dürrenmatt, kendisi için: "Bir köylü yazar değilim, ama beni köy yarattı" derdi. Kimi zaman en sıradan görünüşler içerisinde olmak üzere sürekli gerçeğı ve onun görecelığıni sorgulayışındaki inadı da belki çetin bir köy ya^amından kaynaklanma özellikleri arasındadır. Dürrenmatt, bazı siyasi içerikli şiirlerinden dolayı hapis yatmış bir politikacının ve gazetecinin torunu ve bir rahibin oğluydu. Ortaöğrenimini Bern'de tamamladıktan sonra Zürih ve Bern üniversitelerine devam etti; bu arada bol bol resim de yaptı. Sonradan edebi eserlerinde işleyeceği konuların çoğu, erken dönem resimlerinde birer taslak olarak yer almıştır. Yazarlığa anlatı türünde eserlerle başlayan Dürrenmatt, kırklı yılların başında kaleme aldığı ve Kafka'yı epey çağrıştıran metinlerini sonradan Kent (Die Stadt) adı altında bir kitapta topladı. Tarihte Yazılıdır (Es Steht Geschrieben) adlı ilk oyunu 1947'de Zürih'te sahnelendiğınde bir tiyatro skandalının çıkmasına neden oldu. Gerek bu oyun gerekse 1947'de kaleme aldığı Kör Adam (Der Blinde) adlı oyunu biçim açısından Alman dışavurumculuğunun, dil açısından ise Claudel'ın barok retoriğinin etkilerini yansıtır. Thornton Wilder ve Bertolt Brecht'in eserleriyle yakından ilgilenmesi, Dürrenmatt'ın sanatsal gelişımınde bir dönüm noktasını belirler. Özellikle Bay Mississippi'nln Evliliği (Die Ehe des Herrn Mississippi) adlı oyununda, Wilder'ın, yanılsamaların içyüzüne inmekten yanaki tutumu kendini iyice belli eder. Bu eser, Dürrenmatt'ın dramaturji açısından en deneysel nitelikteki oyunudur. Büyük Romulus ve Babil'e Gelen Melek (Ein Engel Kommt nach Babylon) adlı oyunlarda ise olgunluk dönemindeki Brecht'in damgası vardır. Bu dönemın başyapıtı, Dürrenmatt'ın 1956'da kaleme aldığı Yaşlı Kadının Ziyareti'dir (Der Besuch der Alten Dame). Dürrenmatt, Tiyatronun Sorunları (1955) başlıklı denemesinde kendi tiyatro anlayışını ayrıntılı olarak sergilemiştir. Bu yazısında Dürrenmatt, çıkış noktası olarak "tragedyanın günümüzdeki olanaksızlığı"nı alır; buna göre çağımız devletinde iktidar ilişkilerinin saydamlığını gittikçe yitirmesi, bireyin rolünün zaman içerisinde hızla silikleşmesi, yönetim mekanizmasının aşırı soyut yapısı gibi olgular, tragedyanın gövermesi için gerekli zemini çökertmektedir. Dürrenmatt'aeöre artık "Antigone olayını, Kreon'un sekreterleri halletmektedirler". Bu nedenle Dürrenmatt'a göre oluş ve çöküş konumundaki bugünkü dünyayı sahneye yansıtmanın S A Y F A 10 İ Durrenmatt Dünyanın saçmalığını bılerek, ama umudumu yıtırmeden yazıyorum. en elverişli aracı, komedidir. Amaçları bakımından Ionesco'ya yaklaşan Dürrenmatt, onun araçlarını kullanmaktan kaçınır. Kendi adına öncü sanattan uzak kalarak daha önce denenmiş kalıpları yeğler. Komedi yapısının altında Dürrenmatt'ın ahlakçı yanını algılamamak hemen hemen olanaksızdır. Dürrenmatt'ın dünya çapında ün kazanmasına yol açan başyapıtlanndan Fizikçiler (Die Physiker) bu durumu özellikle sergiler. Bu oyundaki bilim adamları, iyice rayından çıkmış bir dünya karşısında ahlaki görüşlerini savunabilmek için deliliğin ardına sığınırlar. Polisiye romanlar, Dürrenmatt'ın tiyatro oyunlarının dışında kalan yaratısında önemli bir yer tutar. Bu eserler, daha çok polisiye romanların parodileri niteliğindedir. Örneğin Vaat (Das Versprechen) adlı roman da, Edgar Alan Poe'nun yönelimleri bütünüyle tersine döndürülmüştür. Poe, gizemli olayın karşısında mantığın üstünlüğünü sergiler; Vaat adlı oyun ise bunun bir karşı savı niteliğindedir; Dürrenmatt'ın kahramanı, kriminoloji uzmanı Dr. Mattai, yıllar boyu kurduğu akıl ürünü yapının onaylanmasını bekledikter sonra sigara izmaritleriyle içki şişeleri arasın'da yitip gider. "Aklın ışığı", yanına yanaşılamayan gizemi aydınlatmayı başaramamıştır. Gerek insan gerekse yazar olarak Dürrenmatt, kendini hiçbir zaman umutsuzluğa kaptırmaz; bu tutumunu kendisi şöyle açıklamıştır: "Bu dünyanın saçmalığını bilerek ama umudumu yitirmeksizin yazıyorum, çünkü bu dünyayı kurtarma şansımız ne denli az olursa olsun, bunu yapmayı yine de deneyebiliriz..." D CUMHURİYET K İ T A P SAYI 45
Abone Ol Giriş Yap
Anasayfa Abonelik Paketleri Yayınlar Yardım İletişim English
x
Aşağıdaki yayınlardan bul
Tümünü seç
|
Tümünü temizle
Aşağıdaki tarih aralığında yayınlanmış makaleleri bul
Aşağıdaki yöntemler yoluyla kelimeleri içeren makaleleri bul
ve ve
ve ve
Temizle