Katalog

da sundu Bu degışıklıklenn boyutlanna bakıldıgı Zdrridiı, buzu entmek ve buharlaştırrridk ıçm çok buyük miktarda enerjının pomplanması gerektıgı anlaşılıyor. Bu buharlaşmanm hızıru hesaplayan büım adamlan, uzun yıllardır kafalannı meşgul eden, buzun donmuş sudan mu yoksa karbon dıoksıtten nıı oluştugu yonundekı soruyu nıhayet yanıtlayabüdi. "Hesaplamalar gosterıyor kı bu kadar hızlı degışen bıt madde karbon dıoksıtten başka bır şey olamaz" dıye konuşan Malin, "Yukandan bakınca bu buz tabakasının ne kadar kahn oldugunu anlamak mumkun degü. Ancak erı ıyı tahmıne gore erozyona ugrayan her tabaka üe bırlıkte Mars atmosferının kalıniıgı yuzde 1 oranında artıyor" diyor. İngiltere 'de Üniversiteler îngiltere'de üniversitelerin niteliklerini ve üretimlerini artırmak için nasıl bir rekâbet içinde olduklannı anlatan derlı toplu biryazı okudum (Die Zeit, 31/03). Buradaki bilgileri paylaşmak ıstiyorum. Higher Education Funding Council for England (Hefce) adlı kuruluş, her beş yılda bir ülkedeki 160 yüksekokulu nitelik araştırmasından geçiriyor. 1986'da başlayan çalışmanın sonuncusu 2001 de yapıldı. Araştırılan noktalar çok... Makale yaymlan, araştırma ödülleri, konferanslara çağrılı olarak giden öğretim üyeleri, kitap bölümleri, sanayiden alınan araştırma paralan vb... Hefce uzmanlan, yüksek okullan 68 bilim dalında inceliyor. Ülkede 50 bin îngiliz profesör ve bütün üniversiteler için bu değerlendirme hem büyük biryarış hem de bir cehennem azabı. îngiliz yüksek okullan paralarının üçte birini buradan alıyor. Bu yıl örneğin bir milyar Pound dağıtılacak. Mikroskoplar kitaplar, konferans salonları, hatta ücretler bu paralardan finanse ediliyor. Londra Ünivresitesine bağlı Imperial College son sınavdan notlannı iyileştirerek çıkmış. Fizik biyoloji, kimya ve mühendislik bilimleri bölümlerinden en yüksek notları almış. Genel değerlendimede Imperial College, Oxford'un yerine geçerek dördüncülükten ikinciliğe yükselmiş. Cambridge birinci, Oxford ise üçüncülüğe düşmüş. Olaym perstiji biryana, gelecek yıl alacağı para da 56 milyondan 61 milyon Pound'a yükselmiş. Bu smav îngilizlere 30 milyon Pound'a a mal oluyor, ama kimse gereksizliğinden bahsetmıyor. Böylece zayıf bölümler ve güçlü bölümler ortaya çıkıyor. Sistem parlak zekâlan vb değil, daha çok araştırma alanlannda istikran ve gelışmeyı ödüllendirıyor. îstatıstiki veriler bu sınavdan îngilizlerin kazançh çıktıklannı gosterıyor. Verilen notlar (1) ile (yıldızlı 5) arasmda değişiyor.Yıldızlı 5 alan fakültelerde çalışan Îngiliz bilimcilerin sayısı 19922001 arasında, bütün değerlendirmeye katılan bilimcilerin sayısınm yüzde 23'ünden yüzde 55'ine yükselmiş. Tartışmalı olsa bile, objektifbir kalite kriteri, yayımlanan makalelele alınan atıf sayısıdır. Bu oran İngiltere için 1986'da dünya ortalamasınm üzerinde, yüzde 20 idi. 2000 yılında ise yüzde 40 olarak gerçekleşti. Üniversitelere araştırmaya yatırılan paraların miktarına göre sitasyon sayısınm değerlendirmesi dikkate alıdığmda, tngilizler dünyada birinci sırada. Mutlak sayılara göre: Dünyada hiç bir üniversite, Londra Üniversitesi kadar araştırma makalesi yayımlamadı. Tokyo, Harvard ve Paris'in de önünde. Bu durum karşısmda, sanayiden üniversiteye akan paralan da hayli artırmış: îngiliz üniversiteleri 1990'da 1,6 milyar Pound ahyordu. Bunun yarısı Hefce tarafından veriliyor, diğer yarısı da vakıflardan, şirketlerden ve Researc Counsil'den. 2005 yılında ise Hefce üniversitelere 1,2 milyar Pound yatırım yapacak, diğer kaynaklardan gelecek paraların miktan ise 2,2 milyar Pound'a yükseliyor. Îngiliz araştırma değerlendirmesmde en önemli ilke Peer revievv. Hükümet memuru değil, diğer üniversitelerdekı meslektaşları, aralarında sanayiden kişiler bu işi yapıyor. Bu msanlar, Academy of Social Sciences veya Royal Society of Chemistry gibi uzman topluluklarca öneriliyor ve 68 bilim disiplininin her biri için, arkeolojiden, veteriner tıbbına kadar 10 ila 20 arası tanmmış ve onaylanmış hakem seçiliyor. Hakemlerin isimleh ve değerlendirme kriterleri önceden açıklanıyor. Kimyacı, tarihçi ve mühendislikler için knterler tabii ki farklı. Hefce ofislerinde görevli 126 matematikçi paraların dağıtımmı hesaphyor. Hesaplamada örneğin kim yıldızlı 5 aldıysa, 4 alan bölümün 3 mislisipara alıyor. Kaybedenlerin işı çok daha kötü: Gazeteler listeleri ekstra ilaveler olarak yayımıhyor, öğrenciler de buna göre bölüm seçimlerini yapıyor. Kuveyt, Singapur gibi ülkeler, 4 'den daha az alan üniversitelerde okuyan öğrencilerının burslarını kesiyor. Üniversiteler yabancı öğrenci gelirlerini kaybediyor. Vakıflar sanayi vb "kötü" üniversite veya fakülteye gitmiyor. Londra 'da King's College, 2001 'de sadece bir tane 4 alan kimya bölümünü kapatacağmı açıkladı. Peki bu adaletli mi? Hefce kuruluşunun yöneticüehnden bir jeolog "üniversite açısmdan bakıldığmda değil tabii. Ama ulus için adaletli. Ferrari'nin bu kadar çok araştırmaya para harcaması da Honda için adaletli olmayabilir, ama herkes Ferrari olamıyor". Rekâbet, tekelleşme yarattı tabii. îlk dört üniversite, Hefce kaynaklannm yüzde 30'unu, 43 üniversite 5'er milyon Pound kadar alıyor. Değerlendirmede bazı ara formüller var. Spor ve medya ve bazı sağlık branşları "inşa fonu 7ıdan para ahyorlar. Bu yarışma araştırmacılarm ve yöneticilerin düşüncelerini değiştirmiş. Bilimciler de baskı altında. Profesörler için garantiyok. Kötülere güle güle denmeden önce mümkün olduğunca, emeklilik, tazminat ödemesi veya ders başma ücret ödenerek durum idare edilmeye çalışıhyor. *** Gelecek cumartesiye kadar mutlu bir hafta geçirmeniz obursalı@cumhurıyet com tr CBT Internet adresı dileklerimle. Sorular ve sorular Daha başka sorular da yanıtlanmayı beklıyor Erozyonddiı once, ük başta kaç tabaka vaıdı 7 Alt kısınılarda ne kadan kalmış olabılır9 Bunu kımse bümıyor Ancak Mars'ın yuzeyumı bılmen ozelüklerı yetennce şaşırücı Malın'e gore, "Izleyobıldıgımız buz ve sabıt buzullar ıçınde hapsolmuş karbon dıoksıt buyuk bır olasılıkla bır yuzyıldan az bu suıe içinde oluşmuştuı" Dı<ger ozellıkler de degışen bır dunyayı ışaret edıyot Soz gelımı Iri taneli kum tepelerinin ozel yapısı, Dunyadakı kum tepelerinin ruzgânn etkısıyle hareketı gıbı, yer degıştırdıgme ılışkın kanıtlar ıçerıyor Yırıe de bu tepeleı buludukları yeıde donmuş gıbı gorunuyorlar Eıı azından son ıkı yılda hareket eftıklerırıe ılışkın heıhaııgı bu bulgu soz konusu degıl Bu konuda en akla yakın açıklama ıklım degı şıklıgı olabüıı Gcçmıştc atmnsfprın daha kdlııı ol dugu duşunuluıse, şıddet h nızgâıldr bu tepeleı ı bu yeıdcn başka bu yeıe su nıklemıştır Oysa bugunuıı nızgârları tcpelerı degıl yerınden kıpırdatmak, şekluıı bıle degıştu mekten acızdır Mars, buyuk bu olasüıkla kalın at mosfenm geçrnışte yıtırmış. aııcak buzulların buhaı ldşrnasıyla kalın atmosfcrıno yenıden kavuşacaktır Mars'ın en gizemli bölgesi Mars'ın son yıllaıda ortaya çıkarı en gızernli bolgesı, Grand Canyon adı verıletı ekvator bolgesindekı 2 000 kılometre uzuııluğundakı kanyondur Candor Chasrna adı vet ılen yan kanyonun tabanı, çevre platonun 3 5 kilometre aşagısında yer alıyor Ve kanyonun duvarlannm tabaka tabaka oldugu gotuluyor Fakat Candor Chasma'nın tabanında çok az sayıda meteorlarm açtıgı kraterler sezılıyoı Bu da kanyonun bır mılyorı yıldan daha yenç oldu gunun ışaıetı. Malın, kanyonun bu kadar genç olması karşısrtıda şu soruyu soruyor"Pekı 3.5 kılometre derınlıö^ndekı bu yank nasıl açılrnış olabılu 9 " Şu ana kadar bunun yanıtını tamse veremıyor NASA'nm Ames Araştııma Merkezı'rıdi'iı Chris McKay butun bunların ıklım degişıklüderı sonucunda oluştugunu ılen suruyor Ancak büım adamlan ıklım deCjişıklıkleıuıe ılışkan ayrıntılı hıpotezler oluşturrrıadıkça ve jeolojık yapılar ıle üışkısıru kurmadıkça, Mars'tan gelen gonıntulerm hıç bır anlamı olmadıgma dık kat çeken McKay "Yorungedekı uydulaıdan alınan gonmtulenn yavaş yavaş anlam kazanmaya başlayacagı noktaya gelınıyoı" dı yoı Malın ve Mckay bu konuda yalruz degıl "Sorunlar gıdeıek daha ıçmden çıkıknaz hale gelıyor" dıye konuşan Colorado Unıveısıtesı'nden gezegen bılımcısı Bruce Jakosky, bu konuda gomşlerırıışoyle dıle qetınyoı "Lnsanlaı acıklayamadıkları jeolojık yapüarla karşı karşıya kalıyorlar Ve sonuçta bunları açıklamak ıçm çılgın fikırler uretıyorlar" dıyor Tum bu bılmmezlıklerın ıçırıde bu konuda heıkes hemfüar Yuzeydekı hızh erozyon ve atmosferının bunun sonucunda gıderek kalınlaşması Bu da şu anlama gelıyor. Maıs yuzeyı koklu bır kabuk degışımı ıçmde Bundarı sonrakı, yanı yanı 28 Agustos 2287 tarılıindekı randevusunda, Maıs tumuyle farklı bu şekılde karşımıza çıkacak. Reyhan Oksay New Scıerıtıst 23 Aguatos 2003 Cumhuriyet BtLİMTEKNÎK • No: 860 13 Eylül 2003« Imtiyaz sahıbı Yedı Mayıs Haber A)ansı Basın veYayıncılık A.Ş. adına tlhan Selçnk . Yayın Danışmam: Orhan Bursalı • Sorumlu Müdur: Mehmet Sucu Gorsel Yonetmen Tüles Hasdemir • Baskı:Basın Yatırım Sanayıı ve Ticaret A.Ş. Esenboâa Yolu Akşam Tesıslerı Ankara tdaıe Merkezi ve Yazışma adresi: Türk Ocağı Cad. No: 39/41 Cağaloğlu, 34334 Istanbul. Tel: (212) 512 05 05 • Faks: 0212513 86 95. Reklam: Medi Grupss 860/3