Katalog

Yüksek Öğretim Yasa Taslağı ve aşırmalar Hasan Yazıa* T dslok bılım ahlakı konusurıda ük bakışta oldukça hassas Omeğın daha hemen gınşte yasayla ügılı kavram tanımları ardsmda (Maddc 3) büım sel ozguıluk "Oğretını elemarılannın heı turlu bılımsel çdlışrnalarım uluslararası standdrtldi ve bılımscl ahlâk kurallarıru goz didı etmcmelen koşuluyla herhangı bır baskı olmaksızm ydpdbümelerı ve duşun celeıırıı serbestçe açıkldydbılmelcn" dıye tammlanıyot Madde 9da ıse " Oğretını elemanlarınm uymalaıı qereken etık kuraJ lan belıılemek ve bu kuıallaıa ııygurı dav ıanıp davıanmadıkldiını değeılendırmek uzere Unıvpısıteleıaıası Kunıl tarafmdan Bı lırrı Etık Kuııılu oluştuıuluı" derırnış başkasınm Hükümetin kısa zamanda yürürlülüğe koymaya niyetli nın tumunubüımsel eserının veya çlaışması veya bu kısmmı kaynak belırt mederı kendı eserı dıye gostermek" dıye göründüğü Yüksek Öğretim Yasa taslağı birçok nedenle tanımlanır ve çoğu da haklı eleştiri alıyor. Ancak izleyebildiğim kadanyla söz konusu taslagın aşırmalarla ilgili öngördüğü dü Temel boşluk Karurnca temel boşluk aşırmanın taruzenlemeye bugüne kadar bir yorum getirilmedi. rrunda ohnayıp sorun aşırmanın yaptınmla lıguıı kaybettuecek derecede olduğuna ka rar verüerı aqu ıntıhal hâllcrı dışında ka zanmış olduklaıı akademık unvarüaıdan yoksun bıraküdmazlar Madde 66' da ıse C (Genel esaslaı) "Ogretırn elerndiüan etık ükeler çerçevesınde yapmış oldukları bı lırnsel çalışmalanndan ve at ademık mtelık tekı yazılı, sozlu veya başka her turlu vasıla larla yaptıklan açıklamalanndatı dolayı dı sıplm Koruşturmasma tabı tutulamdzlat' denıyoı Tdslakta aşıımalaı üe ılgılı yukarıda sıraladığun olumlu du7enlemeler ydiımda üç tane de çok olumsuz duzenleme var Heşeyden once taslaktd ıstaıla onyıllaıdıı Tuıkçemi7e gırmış Türk Dili Kurumu Sözlüğü başta olmdk uzeıe dıgeı bellı boş h so7İuklerde yer alan a ş u m a sozcugu denmeyrp aıüaşılma? bır ısrarla sozcuğun Osmarüıca karşüığı olan intihal kullanıhyor Arıldsüıı gıbı degıl lar konuyu "bılım hırsızhğı" dıye haber yapan bır ga7ete aleyhıne manevı tazmınat davası açıyorlaı ve yerel mahkeme de bu davada davacılar yanı dşırrnayı yaparüar lehme kdtaı verıyoı Yukanda gondprme yaptıgım Yargı tay kararı ıse ıste bu yerel mahkeme kardiı IU bo/uyor ve O7etle kanıtlarırnı^ büım hır si7İıgına bıünı hırsızhğı demenın kışürk hak kuid bır saldın olamayarağı kesın karannı verıyor (**) Ozeüe aşırma ne kelıme, orta da kesınleşmış gonderrnesız bu alıntı var ^a Yargıtay a goıe aşırmaya bılım hırsızlığı da denılebılır Yasa ydpıcıddrı dıleğım yasa sorı şek lıııı alııken artık geçmışe aıt bu sozcuk olan "ıntıhal" ın yapmacık kıbarhğının arkasında gızlennıekten vazgeçıp bu sozcuğu uyan eyleme durustçe aşuma denmesı nyla ügüıdır Guncel uygulamadakı tum aşıranlar unıversıte oğretım uyelığınderı çı kanlır hukmu çok ağır olup bu cezanm ağırlığı yuzunden aşırmalaım buyuk bu kısmı su yuzuııe çüanamakta Nasıl toplumumuzda "vergı kaçırmak" herıuz çok da ayıp bır şey sayürruyoısa "aşırmak" da pek ayıp değıl ve o nederüe de olabüdıgınce yaygın Ayrıca bıı doçent adaymrn aşırarak tezme koyduğu bır kaç paragıaf doğal ola rak o tezın leddırıe neden olmalı ancak anlı şanlı profesorlerm aşırrridlaımm buyuk bır gayret baskı ve hatta kışısel deneyımlerını ve yukanda gonderme yaptıgun Yaıgıtay Kararı ıle ügüı davada olduğu uzere adalet mekanızması kullanılarak ort bas edümeye çalışıldığı bu ortamda soz konusu doçent adayınm bınncı seferde uruveısıteden atü masma neden olınamalıdır Bııçok kez ya7dığun ve soyledığım güsı aşırmdlaıla mu cadelede ük aşama toplurn ve ozelhklp bı lım çevreletı olarak aşırmanın "ayıp" oldu ğıında karaı kılmamız Yaptırımlaı bakımından dığer bır onenm ıse aşumabi ük kez yakalaııanlar ıçın onemlı ve kamu yararma olacağmdım kuşbı duyrnddığırn bu yaptınmın açık bır "özür dileme" olması 'laslakta aşunıalar yonunden şımdıkı uygulamada da olan bır onemlı eksık/yanlış daha var öğrencilerin yapabilecekleri aşırmalarla ügılı hıc bır yapluım yok Hal bukı Inteınette bu taıaym uygar ulke okul ve uruve&ıtelerınde esas aşuma üe savaş oğrencılerın odevleımdc yaprıkları aşırma larla ügılıdır Anlaşüdn toplurnumuzda daha ük okuldarı egemen "aç ansıklopedıyı yaz gorevı" yaygın gonışu aşırmarıuı oğıencüe runi7 yaptığında da aynen kopya çekmek gıbı, çok yaıüış ve ayıp bu şey olabılecegı duşuncesmı henuz bızleıde uyandırmamış Hanı dıyorurn buyuk bır olasılıkla demm den berı ırdeledığımız "erışkın" aşırmaları nuı temel nedenı de bu Ozetle eldekı taslak ük bakışta oncelıkle aşumalar bağlammda büım ahlakına çok onem verır gıbı gorunuyot Bıra7 daha yakından ıncelendığınde ıse bu boyle de ğü Taslak bu şeklıyle geçeılüık kazarursa ozellıkle aşuma tanımını sulandırması bakı mmdan şımdıkı uygulamdyı bıle aratabüır * frofemr lstanhul llrvvpmtesı ** Ilgınçtu bu zamanlaı başkanı ol duğum TUBA Btlırrı Ahlakı Komıtesı de soz konusu aşırmayı DoğTarndcı Spock veTek nık Uruversıteden üa aşırmayla bırlıkte kı nama karan almış, bu kararm aşuaıüaım ça lıştıkları kuıurrüaıa büdırümesı once TUBA Konsey mde kabul edılmış ancak gunurı '1UBA Konsey ı çok talıhsız bır şekılde dalıa sonra bu kmama kararındarı caymıştı An cak burada altı çızümesı gercken aşırmala ıın geıçeklığmın hıçbır şekılde en azTUBA Konsey ı laraluıdaıı sorgulanmamasıydı Gurıcel uygulamada da boyle bıı ku lul vaı ancak yururluktekıYuksek Oğretım yasasrnda (?,547) yer almıyor Sadece Eylul 2000 de Doçentlık RınavYonetmelığmde bır değışıklıkle Uruveısıtclcrarası Kurııl bunye sıııde boylo bıı kıırul Ltık Korrusyonu ola rak şoyle bu goıevle kuıulmuş "Bu komıs yonun goıcvı Doçenthk Sınav Komısyotıu terafınddiı kendıleıme ıletılen 'eserlerde sahtecüık' yapıldığı ıddıasım mceleyıp ko nuyld ılgılı goruş ve oııeıüctını Unıversıtele raıası Kuıul'a sunmaktır" Demek daha ust kademık unvdrüard sahıplerm yaptığı aşır nididi gurıcel Etık Komısynnu muzuıı gorev alanı dışmda kalıyor Gücü gücü yetene Anımsaııacnktıı ben bu kornısyonun gorevlen drasında salt dugentlıge yukseltrrıekle ügılı aşıımalaıın olmdsııu yermış ul kemi7de büım ahldkını yeıleşürmek ıstıyorsak eas ve oııcelıklc daha ust kademe büım ısanlarımi7in yaptıgı dşırmalann uzervne gıdılmesı geıektığını savunmuştım (Mülıyet gazetesı lb/10/2000) Dıgeı bır deyışle 'gucu gucu yetene' temellı bır yakldşunm ulkemın büım ahlakına buyuk zarar verece gı kdiıısındaydım Bu goruşlerımle ügılı "Doğramacı Spock'tan aşudı" dedım dıye aleylıııııe dçüun dava hâlâ devarn edı yoı Demek kı haJen "yonetmelığe bağlı bır komısyon" hukukı statusurıde olan Büım Ltık Komısyonu onurnuzdekı taslakla ydsa ya bağlı bır "kurul" halme donuşuyor ve yı ne taslagın lafzuıa gore gorev alanı bılım ahıakmm sadece bır bolunıunu oluştuıan araştırmaldrld sınnlı değıl Ayrıca taslakta orıeı üen kurulun etkı alanınııı salt doçentlı ğe yukseltrneleıle Mrııılı olarak dıye de bıı duzenlcme yok İki olumlu, üç olumsuz madde Yasa yapıcının hu kuşkusuz olurrüu ahlak telaşı burıunld da bıtmıyor Taslakta gerçekten olumlu ve bence uruveibite ozerklıgınm yapıtaşldiı mtehğmde ıkı mad de var Madde 32 akademık unvarüarı ko lurken aşııma suçu dışuıda bu urıvanların gerı almamıydCdğım soyluyor "Oğıetım elenıarüan Büım F'tık Kuıulunca esere temel ve kardktenütık ozcllıgını kazandıraıı hususlara üışkın olarak yazara aıt olmadığı sonunınu doguıacak ve eserm orıjınal rııte Taslakta aşırmalarld ılgılı ve ulkemız büım ahlakma çok kotu etkı edeceğınden buyuk endışc duyduğum ikinci olumsuz Orneğın dışkıyı mevadd ı gaıta dıye oge ıse taslagın adeta "önemli aşırma" adldndırmak tanımlanan nesnenın nıtehgı dıye bır kavıam getırme çabası ıçmde ol hakkmda fıkır sahıbı olmayaru geçıcı bır 7A ması Yukarıda dığet yorüerıyle olumlu dıye marı ıçırı kaııdııabüır ama boyle deyıs bah ruteledığım Madde 32 " eseıe tcmel ve sedüenın ne merıem bır şey oldugıı gerçe karakterıstık ozelüğmı kazandıran hususla ğını doğal olaıak değıştırme7 la üışkın olarak yazara aıt olmadıgı sonucu Bundan da ote Yaıgıtay Hukuk Genpl nu doğuracak ve eserın orıjınal nıtelığını Kurulu ,2/2/2000 taııh ve ?000/b3 sayüı kaid kaybettuecek derecede olduguna karar ve 11 aynen şoyle der 'Yeıleşrrııs yaym kuralla rüerı ağır ıntıhal hâllerı dışında " demış De "Hayır, aşırmak ne vatana ıhanet ne de serı halınde cınamek ancak "ağır" ıntı yettir. Ancak bır aldatma ve kandırma orneğı olmast nedeniyle haüleı (asumalar) onemlı bır suçtur. Aynı suç telıf hakkı ve patentı ılgılendırdığınde taslağa gore suç he ceza yaptırımı gerektmr. Aşırmaa hava basmak yolunda bır oluştur uyoı centılmenın gozunden gozluğunu aşınp, yol kesen bır eşkıyaya benzer Aşırma kandırmaca, şeytanilık ve olmadıgı gıbı gorunYanlış ve me çabasının bır alaşımıdır. Aşırmakta bır goz boyama ve onurtehlikeli suzluk kokusu vardır Bu nedenle de aşırmak sadece aşırıanın Benzer sotun karakterındekı zayıflığı gostermekle kalmaz Aşırmak aynı zaMadde 66 B5 te de manda aşırmaya kulturunde yer verıp onun yeşermesıne nevaı" Bır bdşkasımn den olan ulkenın genel karakterının de bır aynasıdır ve o ulkenın büımsel eseruun ve eğıtım sıstemı, okur yazarları ve hatta o ulkenın tum ınsanlanya çalışmasının tunın eleştırısel ve yaratıa yetenekelerı hakkmda kıtaplar dolusu munu ya da temel bılgı verır" karakterıstık ozellığıThomas Pappas, Plaglarism and the Culture War, 1998 ^a^^^^ı^atm^^m nı belııten kısmmı kaynak belırtmederı keııdı eseıı gıbı gosternıek" demyoı Bura tına ve hukuksal duzenlemelere goıe baş da da aşırmarıuı suç olması ıçın aşırılan bo kasınırı yayırundaıı yapüan alıntıların kayna luıııuu "temelkarakteristik kısım" ol ğırıın belu tümesı yaym ılkeleııuın bır gere ması geıek Çok yaıüış ve tehlikeli Dıyekrn ğıdır Davacüaıınbugeleneğeuymadıkları bııısı bıı başkasınm büunsel makalesrnın açüctıı ScÜDit olan bu olqu kaışısırıda ga?ete sonuçlar kısmuu aşıımadı da sadece yorum başlığında büırn hıısızlığı tanımlaması ya tısrnmdan gondermesız aluıü yaptı Şundı pümasmda saldın yoktur" bu yapüan bu aşırma değü mı 9 Yargıtay: Bilim hırsızlığı Konuyla ılgıleneıüeı anımsayacakld! Bu ot ta Anadolu unıversıtemızden bu gı up ogıetım uyesı bundan bu sure evvel kap samlı bır büımsel aşırma yapmış asuma yaptıklan aşırmanın yeı aldıgı büımsel detgı tatdfuıdan arüaşılrruş ve ulusldraıası plat formda kınanmıştı tşte bu asırmayı yapan Kaynak vermeden yapüaıı bu alıntı nın aşırma sayılması ıçın eserm tumunun dşuüması gerekmez (U Tekırıalp Fıktı Mul kıyet Hukuku 2 Baskı 2002 Beta BYD A Ş s 137) Yuıuılukte olan Yuksekoğıeüm Ku ı umlan Yonetıcı, Ogretun Elemanı ve Memurldiı Dısıplın Yonetmelığı run değışüc 11 madder.mın a)3 paragıafiiıda da aşırma "Bır 860/14