Katalog

Güneş sisteminden eni haberier Zümrütten Akisler A.M. Celal Şengör Erzurum izlenimleri... Geçen hafta bahsettiğim Erzurum toplantısı tüm meslek yaşantım boyunca katıldığım en faydalı toplantılardan bın oldu. Konu, doğu Turkıye'nin ve kuzeyArap levhasının (Suriye ve Irak) tektoniği, yanijeolojik yapısıydı. Ama bu konunun dışında da pek çok şey oğrendım, pek çok kavram hakkında dünyanın dört bucağından gelen meslektaşlarla tartıştım, hattâ bazı yeni göruşler geliftirdik. Toplantı kalabalık değıldı. 7oj çatlasın 6070 kişilikti. Ama iayı azlığını kalitenin ustünluğü ortüyordu. Bu kalite üstünlüğünü yalnız yurt dıpndan gelenler değil, bizzat Turkıye'den katılanlar da temsil ediyordu. Türkler arasmda en kaliteli olanlar henüz doktoralarını yapmakta olanlarla, doktoralarını yenı bitırmiş olanlardı. Adeta bir nöbet devirteslimi olduğu izlenımıni edindim. Boğaziçi ve Cornell Universitelerinin işbirliği ile yurutulen çalışmalar çevresinde pek çok doktora yapılıyordu. Bu doktoraların konulan depremsellikten yerçekimi çalışmalarına uzandığı gibi, bu konular uzerinde çalışan araştırmaalar da yalnız Istanbul ve Ithaca 'da oturanlar değildı. Trabzon 'dan \zmir'e uzanan birgrup yeni elde edilen verileri değerlendirmekle mesguldu. Üniversite ve Erzurum Toplantı Boğaziçi Üniversitesi ve Cornell dısında ayrıca Erzurum Ataturk Universitesince de destekleniyordu. Rektor Prof Dr. Yaşar Sütbeyaz toplantının başansı için elinden gelenı yapmış, universitesinin imkânlarını, toplantıyı düzenleyenlerin emnne vermişti. Toplantı esnasında katılanhra üniversite bir Erzurum tum attırdı. Bu eskı sehrin tarihsel ve kulturel hazinelerini gördük, her düzeyden şehir sakiniyle konusma fırsatını bulduk. Bilhassa dikkatimi çeken bir hmuş, Erzurumlulann üniversitelerine • olan sevgi ve şükran hisleriydi. Herkes üniversitenın sehre bir canMık vt* zenginlık getırmiş olduğunda hemfikirdi. Yaşar Hoca üniversitenin Erzurum'da Atatürk sehre yıllık sağladığı girdinin 5,6 milyon dolar olduğunu söyleyince Üniversitesi kente ağzım açık kaldı. Daha sonra kamcanlılık ve yenilik pusü gezdik. Ağaçsız Erzurum içinde ağaçlar gölgesinde bir cennet getırmiş. ÜniverAtatürk Üniversitesi kampüsü. El sitenin yıllık yayın ele, yanak yanağa dolaşan kızlı ersayısı artarak 300 'e kekli grupları görünce, Erzurum Universitesinin uluslararası atıf enulaşmış. Bu çok dekslerinin taradığı dergilerdeki sevindirici makale sayısının 300'u geçtiğini duyunca, bu'yu'k Atatürk'ün adını gelişmeydi. taşıyan bu kutsal kurumun, yaşlı Erzurum'a bambaşka birgençlik getırmiş olduğunu gördüm. Ne yalan soyliyeyim, o ana kadar Anadolu universiteleri hakkındaki goruşlehm pek karamsardı. Zaten, Ankara, Izmir ve Bursa dışında da Anadolu Üniversitesi kampusü gormemiştim (oralardakilerden de yalnızca ODTÜ ve Ankara Üniversitesi'ne bir defadan fazla gitmişimdir). Bütün bildiklerim, bu universitelerin bilimsel uretımlerinin ihmal edilebilir düzeyde olmasıydı. Bu fiknmı Erzurum gezisi değıştirmiş değil. Koskoca bir üniversitenin yılda 300 makale üretmesi, o üniversiteyi üniversite yapmaz. Ama Erzurum Kongresı'nin yapıldığı salonda, Mustafa Kemal'in masasının hemen karşısında bulunan Hınıs temsilcisi adaşımın yerinde otururken, Yaşar Hoca'nın eğrinin bulunduğu mutlak noktaya değil, eğriyi temsil eden eşitliğin o noktadaki türevine bakmamız gerektiği konusundaki ikazının ne denli doğru olduğunu duşunuyordum. "Insaf et!" diyordu Yaşar Hoca, tüm Anadolu'yu dile getirircesine. "Benim babamın, dedemin Anadolusunu duşun. Nereden nereye geldik. Elbet gelinen nokta asla tatminkâr değildir. Ama alınan yolu inkâr etmek haksızlık olur. Bizi muhakkak eleştirin, ama eleştırirken de yardımcı olun, gençlerimizi eğitin, görgü ve bilgilerini arttınn. Biz elimizden gelenı yapıyoruz. Sonuçlannı gordün. Oturduğun sırada seksenuç sene once oturanlar bu ülkeyi hiçten kurdular. Tek sermayeleri, tek silâhları akıl ve güvenleriydi. Taş devrine itilmiş bir toplum bak nerelere geldi. Erzurum, onumuzdeki yılların Isviçresidir. Ben bu şehrin en eski ailelerinden birinin çocuğuyum. Pek çok cesur karan da hemşehrilerimin güven ve desteği sayesinde aldım. Anadolu halkı kendine hizmet edeni asla yarı yolda bırakmaz, bırakmamıştır da. Içinde oturduğun ve modem, akıla devletimızin doğumunun ilk adımı olan bu mütevazi salon bunun vücuda gelmiş isbatı değil midir?" Yaşar Hoca ve şehrindeki fayları ve zemin şartlarını birjeolog titizliğiyle oğrenmiş olan Büyükşehir Belediye Başkanı Mahmut Uykusuz Bey bende Anadolu'yla ilgili yepyeni bir heyecan uyandırdılar. Erzurumdan pek hoş duygularla aynldım. Bır zamanlar NASA'nın uvey evlatlarıydılar, ijimdı bıreı yıldız halıne geldıler Aınerıkdn Uzay Kuruluşu bundan 25 yü once Voyager 1 ve 2'yı sessız sedasız uzaya ugurlamıştı Hedef leıı Jupıter Saturn ve belkı de Neptun ıdı Şu sıraJar saatte 62 OOOkm'lık bır hızla guneş sıstc mının konarında dolaşan Voyager 1 2020 yılma dek uzayda dolaşacak kadar enerjıye sahıp dolayısıyla da NASA'nın en baçarıh mısyonların dan bırı oldu Arnerıkalı astronomlar şımdı gu neş sistemınin kenanndan gonderilecek ük verüerı beklıyorlaı Ancak 800kg acjirlıktakı uydu yıı bu krılık bolgede tehlıkeL çevııntıleı bekliyoı Guneş ruzgârlarınm guru azaiıyor uzayın derınlığınden yansıyan ışm ıse çcvı ıntüere ve karmaşık manyetık guçlerm etkınleşmesıne yol açıyoı Guneşın etkın bolgesı ve yıldızlar arası atmosfer arasındakı geçış bolgesı zaten başh başma bıı kaos Uydudan gonderilecek olan verıler ancdk yarım qunden fazla bır gecıkmeylo dunyaya ulaşacak Zıra radyo dalgaları tahmın edılen 14 mılyar kılomelrelık mesafeyı ancdk bu kadaı zamanda aşabılıyor Manyetik alanlar üzerine son araştırma Abeıdeen Universitesi'nden Brian Heaton, bu Elektrikli aletlerden veya güç hatlamanyetik alanların, hücrelerin duzensız ve hızlı bolunrından yayılan zayıf manyetik rnelerme neden olduklannı ono suruyor Heaton'ın alanlar, hücrelerin bölünmeden ekıbı, hucre kulturlerıne gama ışını gonderdı ve bu kultuılenn bdzüarını, duşuk fıekansh manyetik alana önce yaptıklan onanma müdahale maruz bıraktı Normalde, gama ışını alan hucreleı. hd ederek kansere neden olabilirler. sarı onarmak ıçm bolunmeyı ertelerler Ancak manBulgu elektrrk taşıyan dıreklerle çocuk losemisı arasmda kı bağa ılışkm az sayıdakı kanıtı desteklcse de, henuz tum çevre lerı ıkna etmış değıl ABD Ulusal Çevıe Sağhğı Bıhmlerı Rnstıtusu duşuk frekansk manyetik alanları "olası kanser nedenlen" arasına alıyor. Bu ıhtiyatlı sınıflandırma, kurulacak herhangi bır üişkinm zayıflığınâ da ışaıet edıyor Ibplumlar üüerttıdeonceden yapılan kımı çalışmajaıda, guç hdtları çevresmde yetik alana bırakılan hucreler bolunmeyı durdurmadı Deney sonunda 20 kulturden 12'si, ışınlara maruz kdlanlara oranla çok daha hızlı bolundÖler Bu sonuçlar Canceı Cell Internatıonal's Dergısı'nın ınternet sıtesınde yayımlandi Heaton, bo lunmeyı erteleyen onarma uıleınını engelledıgmı belır tıyor Boylece manyetık aldiılaı, DNA'ya doğrudan hasar vermese de kanser rı.skmı artırabüu Aym ı hu'âfânlânn v. rtüşiarJtek ıır h ü kuçük bir ^Tfeklı ık akıını yara " n n d e kalıcı hasar eneru Ote yandan Dunya Saglık Orgutu'ude elektromanyetık dalgaların saglık uzerıne etkılerı konusunda uzmarı Michael Rapacholi, etkının çok kuçuk olduğunu belırtıyor, ancak manyetık alarun bır guç hattından bın kat daha guçlu olduguna da dık kalçekıyoı (be) 7s