Katalog

Coğrafyacı" 80 yaşında... TÜBİTAK, üstad coğrafyaanm yaşammdaki bu önemli yıl dönümünü O'na ülkesinin şukranlarını dile getiren bir Hizmet Ödülü ile hatırlamış, bu suretle ülkemizin en üst düzeydeki fen ve mühendislik bilimleri kuruluşu olarak 21. yüzyılın bilimi olacağı muhakkak olan coğrafyayı kucaklamak suretiyle kanımca çok önemli de bir çığır açmıştır. A. M. C. Şengor kul, ortaokul sualdiındd çocuklara en ıyı bır şekılde verılmesı gereken bu "fiiıpcr bılım," bu "yaşam kıla vuzu," hatta "yaşam felsefesı" oldu Ama bu nedenle de "coğrafyacı" olabümek, artık pek az babayıCndm haıcı oldn bır hayâl, bıı tuya halıne geldı Pek çok msan onun yerıne jeolog meteorolog, oseanograf, jeodezıst botanıkçı, oımdncı, zoolog, ıktısatçı, şehır planlamacısı, sosyolog veya kulturel antropolog vb gıbı yalnızcd coğidfyanın dallanndan bırınde uzman olmayı yeıjler oldulaı Işte Suıı Eıuıc bu hdkıkî cografyacılardan burı, ulkemızde Anaksimander ın Eratostenın Batlamyus'uıı Makdisi'nın alBiruni'nm Pallas ın Alexander von Humboldt'un Carl Ritter'ın Ferdinand von Richthofen m Elisee Reclus nun geleneğmı şeıefle iuıduımu.',. olan bıı bılımcırnızdır T UBITAK Hızmet Odulu'ne lâyık goıulen Sırrı Erinç ırı krtnımca en belırgın ozellığı olan didştıımacı yarıı bıhrn adamhğı, hem kendısırıe bu omuı boyu tatmın hıssı şohret VP şeref vermış hom de ulkesını ve mensup olduğu kuıumu onuılandırmıştır Sırrı Erınç, kendısını tanıyan tum yerbüımcıleıın ıttıfak ettıkleıı gıbı Turkıye'nın şu orıdd hdyattdkı pn buyıık yprbüımn.sı, merhum arkadaşı thsan Ketin ıle beıabeı de yeıbüımsel aıaştunidldiın baalatı cısıdır Ennç VP Ketın'ın esp.rlerının uluslararası bılım çcvıelennde kazandıklan başan onlaıdan sonıa gelen genç oğrencı VP mpslekddşlanna heves ve resa ıet veı mış, onlaı ın eksümeyen kışısel teşvıklenyle bugun Turkıye yerbılımlerınde uluslararası duzeyın uzeıırıde didştıınid yapdbden ve burıu büım dunydsı na başarıyla sunabılen bır grup yerbüımcıye sahıp olabümışür Coğrafyacının oluşumu Suıı Eıınc 1918 yıhnda Ruıııelı goçmenı bu aı Darkot'a takdım edıldı Bılhasfia aılesının mnddî nla naksızlıkları ve cogıafya progıamında yuksek ogretmen bursunun bulunması sonucu Istanbul Unıversıtp sı Edebıyat Fdkultesı Cogıafya Enstıtusu'ne gırdı 1940 yılında Istanbul Unıversıtesı Coğrafya En?. tıtusu'nden, ılk defa Maaııf Vekâleü ıznı ıle kendısı ıçın yapılan bır ayrıcalıkUı tarıh derslerı yerıne Jeolojı Enstıtusu'nun tum deıslerını alarak mezurı oldu ve Coğrafya Enstıtusu'ne asıstan olarak atandı 1944 yı lında Kaçkaı buzullaıı uzerıne yaptığı ç.üışması ıle doktor oldu ^ 1949 yılında Almanya'dn yıyınlanan bu çalışma, unlu Alman coğıafydcısı H. Louis nırı bege msını kazandı ve buyuk yankı yaptı^ 1948 yılında do çent, 1957 yılında dd pıofesoı oldiı Eıuıç dynı yıl Fızıkî Coği'afyd kursusunun de başkanlığına .ıtandı Hu aıada 1954 yılında Kaıadenız çevresuıuı Doıduncu Zaman'dakı jeolojık evıımını konu alan meşhur maka lesını yayınlddı^ Istanbul'dd ydyuılanan bu eseı 7O'lı yıllara kadar ABD'de Dorduncu Zaman jeolojısı ıle ıl gılı deıs kıtaplarının standaıt başvuru kayndkldiı did sında kaldı Daha sonra uzun yıllar coğrafya bolumu nun de başkanlığını yapan Eı mc Istanbul Unıversıtesı Edebıyat Fakultesı nde dekan ve senator olarak da idarı gorevlerde bulundu 19821985 yüları arasında Istanbul Unıvprsıtesı Denız Bilimleri VP Coğrafya Ens tıtusu'nu kuıdu ve bu kuı umuıı kuıucu rnuduı u olaıak hızmet verdı "Coğrafyacı" I dkat Eıınç'ı tpk yapan ozellık, O'nun kelımenm tam dnlarnıyld "coğrafyacı" olmasıdır Bunan uzeıınde ozcllıklc duımak ıstıyorum Coğrafya kPİıme anlarnıyla "yerın tasvırı" demektıı ve Yundrıcja g e (=yer) ve grafe (yazı ve resımle betımlemek) kelı melennden turetılmıstır Coğıafyd, Iyonya'da Tales ve Anaksimander ııı bılımsel duşunceyı kpşfetme lenne neden olan problemlerın kaynağı oldugu gıbı bılımsel duşuncenın de ılk uygulandıgı sorunlar ku mesı olduğu ıçın ılk bılımdır de Uzaydakı keşıf gezılenyle bırlıkte uygnr ulkelerdekı yerbılımlerı bolumlerının en gelışmış oldnldiı altmışh ve yetrruslı yıllarda "yer ve gezegen bilimleri bölümü" dıye anılmaya başlamışlardu Dahd öoıud ycı bılımleı mın atmosfeı bıhmleı ınden ayııla nayacMğı buzullaşma, paleoklımatolojı (eskı ıklım bılgısı) paleoseanogidfı (eskı okyanus bügısı) gıbı pn klasık bazı sorunlann çozurrıuyle berabeı turrı eksojen (dış) jeodı namıgın nnahtarınm atmosfer bılımlennde yattıgı goı uldugunden bazı bolumleıııı adlaıı tekıaı değışmıştı Bunlaı "yer, atmosfer ve gezegen bilimleri bölümü" oldular Ru gıttıkçe uzayan bolum ddldiınd Fiaıısız yeıbılımcıleıı mhdyct bıı çare buldulaı "kâinat bilimleri" (Scı ences de l'Uıuveıs) Bund bugunleıdc çev re bılımlen de ınsan hoyutunu kazandu rridk ışlevıyle, katılmak uzeredu Sırrı Erinç ve Türkiye'de YerbHimleri Jcomoıfolop ve klımatolopdc Tıuhyc'nm admm uluslaıarası bılım camidsında başarıyla duyuı ulmasırid yapılan katt Kendısının yaptıgı en onemlı buluşlar Tuıkıye'de eskı buz çağldiının ılk defd cietdylı belgplenmesr ulkemızde ılk dptaylı lımnolojık etudlfiının yapılması (ılk gol batımetı ı haı ıtdsP ılk gol teı mal çalışmaları) Karadenız'ın Turkıye kıyısmda ılk Dordun cu Zdman taıaça haııtalarımdsı ve yaşlanduılması" Karadenız VP çevr^sınde Dorduncu Zaman ıklım de ğışmeleıının ılk modeııı sentezr Ege ııft dldnınm ıll detaylı tektonık sentezının yapılması" Kuzey Anadolu Fayına ılk defa detaylı olaıak yaş veıümesr Anadolu karst alanlaıının C A Alagoz'un 1944 taııhlı ılk yayı nırıdan sorıra etidflı sentezleıırun takdımı ve Konya ovası tidveıton konılen gıbı ypnı tuı kaıst dlanldiının tdrııtılnidsr ' Tuıkıye de kuı<ık alan jeomoı folojısının tanıtılması' 2 V e çol leşme oınekleıının bulunup takdımı, Stıabon'dan beı ı bılınen klâsık Kula volkanık dldrıırun hdiıtaldrup jeolojık ve rnoıfcîloıık gelı.şme r,,ıfhalaıının belgelpnme^r" (Eıınç'ın hantdlama.sı ve yorumu en yenı çalışmaların dahı başlaııgıv rii)kta..ıdu ' ') ve pek çok depremde deprem faylaıının 0 hantalanıp yorumlanmasıdır^ Tabıî kı bunların dışında Ermç'ın ashndd pek çok yeıbılımcınııı yaşamını verımlı kılacak bu suıu "sııadan buluşu da vardır Bu "sııa Prof. Dr. Sırrı Erinç Sonunda değışık bır ad altmda kardan" buluşlaı ın meselâ Yalova denızel ta şırnızd 19 yüzyılın buyıık docjd büımcısı ı fi Alexander von Humboldt'un olumsuz ıaçdları gıbı 1 0 veya Çağa depıesyonueaerı Kos:nos'\d bızleıe sundugu "tum kâ nun tabıatı g ı b r ' bazıları daha soraa pek mat bıhmının" çıktığını goruyoruz Ama onemlı mcelemeleıe neden olmuşlardır daha o zaman dunya, von Humboldt'un bıUmversıtedc coğrafyanın ve bühassa fızıkî hmıne bıı adyakıştumıştı Ilk çağın buyuk coğratyanm teşhlâtlanması Sırrı Erınç'ı Rahmetli İnsan Ketin, Celal Şengor ve Sırrı Erinç, eski günlerden bir anı. evıensel dahısı Eratostenes ın en onenılı henuz doçentkeıı Istanbul Uıııveınıteöi kıtabına uygun gorduğu bu ısım CoğrafCoğrafya Enstıtusu'nun yayınlamağa başya. Cogıafya artık hemen heı dogd büımcının sonunlenm çocuğu olaıak Izmıt'de doğdu Istanbul Erkek ladığı ıkı bılımsel deıgının de yayın kuıulu aıasında da uldşmdyı hayâl ettıgı bıı "Nııvana" mertebesıne Lısesı'nde okurken yeı büımlerıne buyuk bır ılgı duygonıyoıuz geldı Dort yıllık bır egıtımın kendısıne yetmedıgı, fen maga başladı Buidddkı cogrdfya ocjietmenı tarafın Ancak Erınç'ın ocjıtımcılıgının en onemlı safhası veya edebıydt veya muhendıslık kavıamlaıının sınııld dan Istanbul Unıvprsıtesı jeolop ordınarıus profpsoru kendısı 39 yaşında Fızıkî Coğrafya Kursusu Başkanlı rını çoktan aşmış, ancak temel kavrdmları daha ılkoHamit Nafiz Pamir e ve cogıafya profesoıu Besün ğı'na dtandıktarı sonra ortaya çıkaı Kendısının pıofe 594/8