Katalog

Deprem: Yapıda kalite denetimi örgütü Erhan Karaesmen* A nadolu topraklan 1998 bahan ve yız gırışı donemınde arka arkaya buyuk dogdl afetleı yaşadı Batı Karadenız bolgesmde vaklaşık 40 000 km? lık bır alan gunlerce sel sularıyla bo guştu Bunun etkısmden henuz çıküama mış ve afet sonrası planlaması daha ta mamlanamamış ıkerı bu kez kentler sal landı Daglaı taşlar yarıldı Bmalar karton kutular gıbı egrıldı bugruldu Her ıkı afette de ınsanlaı oldu Toplamırıda 1 mıl yar dolar eşdeğerını epeyce aşmış bır maddı zarar yaşandı Ulkernızde daha alışkm oldugurnuz depıeın afetlerı ve daha seyrek rastlanan buyuk sel afetlerı bu yukarıda betımle nen tablo ıçınde ayrıca onernlı rnuhendıs lık gozlemlerının aıenasıru oluşturuı Do ganın her ıkı guç sergıleyış bıçımmde de yapılar yogun ve kuvvetlı zorlamalaı altın da kdlu Geçmışın musıbetlennden deıs çıkarmış bunları yonetmelıklerıne şart nameleıme ve dohu unenüısı muhendıslık uygulama kurallanıid sokabılmış toplum larda bu zorlalamalar çok az rastlanır turunden de olsa yapı projelendnmesının ongoıu sınırlan ıçmdedıı Bazı ozel sey lek dururnlarda tasarlanmıştan daha bu yuk zorldrnaiar da kendını gosterebılır Olay buıadd duz bıı muhendıslık denge leşmesınde dugumlenır Yapılar bu zorlamalara dayanacaktn ya da dayanamayacaktır goçup gıdecektır "Yine çimento ve demir çaldılar" çıglıklarının ötesine geçmeli ve yapılarda kalite denetimi özerk bir kurumca yapılmalı. nın sdglanmasında yetersızlık gorulebıl mesı ıhtımalı artabılır Bunu ortadan kal dırmak uzeıe de bınanın yapım kalıtesı nm ek bır malı gaidntıye kavuşturulması arzularur Burada da ozelleşmış yapı kalıtesı sıgortalama kuı umları ışın ıçıııe gırer Boylece kalıteyı denetleme ve kalıteyı sı gortalama organık bıçımde ıç ıçelık gos teren bır duzenekler kumesı oluştuı ur Bı nanın ılk mulk sahıbı ve sonra da satışla el degıştırıldıgmde yenı sahıbı projelendır me kurumlan (mımarlık+ muhendıslık yonlerıyle projelendıren buıolaı) ve bına rıırı yapımcısı ya da yaygın degışıyle nıu teahhıtı (yuklenınsı) ve bu yuklenıcıye malzeme saglayan uretıcıler kendı arala rında bır ılışkı paketı oluşturur Bu ılışla paketınde denetim ve «ıgortalamayı ışın ıçıne katmdzsanı? bu ulkemızde zaten suregen olarak mevcut yapım surecı go runtusudur Yeıel yonetımler ıle ınşaata başlama ve daha sonra oturma ruhsatları alma formalıtesının otesınde hıçbır ılışkı ye gırmeyen teknık personel kullanma yapılan ışe teknık ozen gosteı me vıcdarıı ve kanunı sorumlulugunu hıçbır zaman duyumsamayan yuklenıcılerın maalesef çogunlukta oldugu bu ılışkıler paketın den sonunda sadece afetleı etkısıyle de gıl durdugu yerde bıle yücılabılen bınalar çıkar Sorunlar daha derinde Burada olay çalma çırpma demır ve çımentoyu aı kuUanma egılımı degıl dır Çok daha vahını oldiak yapı bilgisizli$i, sonunluluktan yoksunluk VP kalite duyarsızlığıdır Bu edılgenlıkJer ve sorumsuzluklarla yaşanan Turkıyemız gıbı bıı ulkede başka yerlerde zaten mevcut olan ıkıncı ılışkıler paketının yanı kalıte denetleyıcılerı+kalıte sıgortalayı cıları+yerel yonetımleı ılışkıleı ımn SP ferber edılmesı muîlak gereklıdır Bu duzlemde çok talıhsız bır olgu konunun maalesef sadece dfet donemlerınde gun demde kalışı ve ondan sonra suratle bır kenara ıtüışıdır Aralarında bu satırların yazannın ve yakın çalışma aıkadaşlarının da bulundugu zaten henuz çok az kışıden oluşan bır uzmanlar grubunun konuya olan coşkulu baglılıgı da azalıp çoğal maktadır Ikı afetın bırden sonrasında he nuz konunun gundemde yenıden yeralış kıvamında bılım teknolojı muhendıslık çevrelerımızı bıraz daha genış bılgılen dırrrıekte yarar oldugu duşunulmektedıı Mal sahibi, Turkıye dekı pek çok kuçuk ışte oldugu gıbı dogrudan bır ku çuk kalfa muteahhıt ya da clogrudan bır yap satçı yuklenıcıyle ılışkıye gıı mek yerıne peşın bır projeci grubuyla ılışkı kurmaktadır Projecı+yapım yuklenıcısı grubu ıse teknık ışlemlerın başladıgı ılk gunlerden ıtıbaren kalıte denetımcısı ve kalıte sıgoıtalayıcısı şırketlerının gozetımı ve kontrol altına gırmektedır Yerel yönetimlerden yasal çerçevesı ıçmde yetkı almış bu kurumlar etık ışleme ve teknık yeterlılık duzeylen bır Özel denetim kurumları Yukanda sozu edılen uygulama ku ralları ve muh^ndıslık ozpnı bazı toplum larda daha kolay oluşur Turk toplumunun da dahıl oldugu epeyce kalabalık bır grupta ıse kuralların yeterınce oluşması uzun zaman alır Devıek te Yenıce de ve çevrelerındekı daha kuçuk yerleşme merkezlennde sel sularında çırpırap gıt mış kopru ayaklarına ve tablıyelerıne baktıkça Ceyhandd ulkemız olçeklerınp gore aslında hıç de şıddetlı sayılmayacak bır depremde (5 9 Rıchter magnıtudlu) betorı sozcugunun bazen sağlamlık oiırı gesı olarak kullanılışı olgusuyla alay edeıcesıne çeşıtlı bptonarme bınaların yerle bu oluşuyla apışıp kalıyorsunuz Muhendıslık dışı dunya ve sdnsasyon me raklısı medya bu olguları çok şernatık bı çımde hırsızlar yıne çımento ve demu galdılar çıglıkları arasında sunadursun geı çek başkd bır yerlerriedır ve maalesef epeyce de deıınleıdedır Turkıye dekı yapım surecı ozellıkle bına yapım surecı kentleşmedekı usdışı yogurıluktan duzensızlıkten ozensızlık ten ayııca kırlarırı delıcesıne kentlere akın edışınden kaynaklaridn yanlışlıklar ve hatalarla yukludur Kentsel yapılaşmanın ° o 99 unu oluştuıan ozel bına yapımında geleneksel olarak nıtel ve nıcel anlarn da yeterlı teknık eleman çolıştıramayan ve dyrıca her turlu polıtık baskıya açık ol dukları bılmen yerel yonetımler elıyle bır 594/20 dızgmleme getırılemeyecegı açıktıı Dun yanın epeyce bır aklı başında ulkesınde uygulandıgı gıbı yerel yonetımler adına yapılaşma olaymı kontrol edecek ozellıkle kalite kontrol un ' saglayacak yenı duze neklerm yaratılrrıası geıektıgı de açıktır Konu bu yonuyle son on yıldır afetlerden sonra genış kamuoyunun dıkkatıne de ta şardk normal yaşam suıecınde ıse teknık dunyamızda zaman zaman tartışılan ko nulardan bırıne donuşmuşrur Olay aslın da qenel çızgıleı ıyle bır haylı yalırı ve ŞP matık bır sıstem gorunuşu sunmaktadır Beledıyeler ve dığeı yerel yonetımler ııı aşıkar yetersızlıgını ortadan kaldııacak guçlu dzel yapı denetim kurulları elıyle cıddı ve kapsamlı bır kalite kontro lu ışleılıgı sagldnması soz konusudur Bu kurumlar yerel yonetımlerın yetkılennı onlar adına kullanabılecek yasal dayanak lar ve tanımlarla donatılmış oldcaktıı ulusal duzeyde yapı kontrolu duzenekle nnın kurulup başanyla ışletıldıgı çeşıtlı dunya orneklerınden bılınmektedır Bu orneklerın bır bolumunde ozellıkle bına taşıyıcı sıstemleı ınde yanı bır dksaklık oluşturması halınde can ve mal kaybı yaratma rıskı taşıyan yapı elemanlan ıçm kalıte kontrolu son derece sıkı ve kap samlıdır Bu olgu o ulkplerın tum ulusal yapım sanayılne damgasını oylesıne kuvvetle basmıştn kı yerel yonetımler adına hareket eden bu ozel denetim kurumlan genel kamuoyunda da prestıje sahıptır Bunların gorpvlerını tamamlayıcı dıger ek denetımleıe ve baglarıtılı ek kurumlaşma lara gerek gorulmez Dıger bazı orneklerde ıse bu denetım kurumlan can ve mal kaybı yonunden onde gelen ogelerın (bına taşıyıcı sıstemının) yanısıra yaşam konforunu arttırıcı dıger ogelerın duzgun yapımını da kont rol edebılırler Boylece kalite kontrol kav ramı dahd genış kapsam kazanmış olur Anrak tum ogelerıyle bırlıkte kalıte Dünyada örnekleri var Ozel denetim kuıumlaıı mantıcjiyla