Katalog

Olümsüzlüğe doğru bir adım daha mı? Hücrelerimizden her birinin yaşam süresi sınırlıdır. Ancak Amerikalı bilim adamları yaşlanma mekanizmasını bloke etmeyi başardı. Acaba insanoğlu ölüme meydan okuyabilecek mi? T eksds Unıversıtesı'ne bağh Geıon Coıporatı ondan bıı yıup bılım adamı msan hucrelennın genetık kalıtırıa mudahale ederek vucudu olum suzluge taşıyan molekuleı saat sayacırn bloke etmeyi başaıdılaı Yaş ıleı ledıkço kıomozomlar da kısalır Bunlar, uçknnın bıı bolumu olan telomeıleıı yıtııulor Hucre bellı bıı uzunluga ulaştıgında oluı Aıaştıımacılaıın bu mekani7mayı nasıl duıdurduk larını anlayabılrnek ıçııı hucıenın uzun bır soyun mırasçı sı oldugunu bılmek getekıı Bu hucreye hayat verebılrnek ıçın ata sı pek çok kez bolunmek zoı unda kalmıştır Bu bolunmelerden her bırınde kromozomlaı kısaiu Bolunen heı hucre ıkı urunda genetık kalıtını DNA nın uzun molekullerınde var olan ıçeren ıkı ornek ureteıek bunlaıdan heı bıımı dışı hucrelerden bınne veı melıdır Bu aşamada hucre enzımlerınden yararlanır sonra yok edeceğı bu fıtılleı aıasmdakı boşlukları dol durmaktır Gerıyc yalnızca kendı kendıne sentetıze ettıgı DNA parçdcıkları kalıı Bunlar da daha sonra fıtıl gorevını ustlenırler Boylece yavaş yavaş yenı bır DNA fılızı oluşur An cak kromozomun tepesınde fıtıl yoktur Bu nedenle huc re her defasmda genetık kalıtını çogaltırken fıtılı unutur Dışı hucreler annelerınden daha az mı gene sdhıptırler'? Hayır çunku bu dunımda normal ışlevlerını yerıne getııemezleıdı Heı ıkı bolunmede kısalan telomerler aynı DNA dızılınımın tekrciruı Juiı başkd bır şey degıldırler Olumsuz olabılmek ya da daha dogıusu sonsuza kadar çogalabılmek ıçın heı bıı bolunrnede hucrenın eksık olan tPİomer paıçasını uıetmesı yeteılı olaraktı Seks hucrelerı olan ovuller ve spermatoıdler bunu yapabılecek durumdadıılaı çunku telomeraz adlı ek bıı en zım ıçerırleı Telomeıaz seks hucrelerınde ıyı ışlemesme ragmen dıger hucreleıde bu ışlevını yerıne getıremez Ancak Amerikalı bılım adamlaıı bu hucrelere telo merazın etkm bolumunun genını yerleştııeıek enzımı ışler hale getırdıler Boylece olumsuz ınsarı hucrelerını elde ettıleı Ote yandan bu hucıe olumsuzlugunun bır dıger adının da kanser oldugu unutulmamalıdır Kanserlı hucrelerın u /u85 ı telomeraz uretıı Bu da hucreleıın sonsuza kadar bolunmesıne ve bunun sonucunda da tumoı oluşumuna yol açar Oysa telomer kısalması DNA yı pek çok kez kopyalayan hucıenın bolunrnesını durdurarak kanserın olası kaynaklaıını yok etmektedu Anormal bır bıçımde var olan telomeiazı kontrol altına alan maddeler tumor hucrelerını yok edebılırler Dıger yandan Amerikalı bılım adamlarının bu onemlı bulgıüarı ınsanoğluna kuşkuyla ydklaşüan olumsuzlugu sunma yerıne kansere karşı yenı tedavı yontemlerının gelıştırılebılmesı ıçm araştııma olanaklan saglayacaktır Zaten kanser hastalıgının yenüebılmesı duıumunda ınsa nın yaşam suresı de dogal olarak uzayacaktır Anahıd Hazaryan Snence et Vıe/Maı t 9B DNA nın baş aşagı şekılde sarılan ıkı fılızı bubırın den ayııldıgında helıkaz adlı enzırn kromozomu açar bu ışlem az çok bu feımuaıın açılrridsırıa benzer Daha son ıa bu ebeveyn fılızleıın heı bııının uzeııne yerleşen polımeraz enzımleı ı yenıbır oğul' fılız sentetıze etmek ı<;ın bu ebevpyn hhzlerı kullanır Ebeveyn fılız tarafın dan saptanan bu sııa ıçmde enzım DNA nın tugla' laıı olan nukleotıdlerı ele geçırır Ebeveyn fılızler baş aşagı duıdukları ıçın ıkı polımeraz teıs yonde çalışır Cizlİ ifiklar Floresan ışıklar, yaflanmanın ıımnı içeren kromozom uçlannı görtlnür kıl$yorlar. Bır füızde DNA replıkasyonu sureklıykerı dıgerınde bellı aralıklarla meydana gelır Polımeraz yerleşmek ıçın fıtıllere gereksmım duyar Bunlan ureten ıse uçuncu bır erı/ım olan polımerazdır Polımerazın gorovı ıse daha Kulağım ağrıyor, acaba AIDS mi oldum? AIDS'in baş ve kulak belirtileri üzerine Tamer Halıloğlu (*) A IDS dunyada en populeı ve korku tucu hastalıkların başında gelıı Henuz kesın tedavısı bulunama yan bu hastalıkta erken tanı hastalığın seyııııı ve bulaşrna olasılıgını bır olçude de olsa kontrol altına alınmasını saglar Bu bakımdan hastalıgın başlangınn dakı bclııtıleun çok onemı vaıdıı Sızlere şaşırtıcı gelse de AIDS yüzde kırk ora nında ılk belııtılennı baş boyun ve kulak burun bogaz bolgesınde gostenr AIDS hdbtdlığı Ameııka Bırleşık Devletlerı nde ılk kez 1981 yılında tanınmıştır Ancak geııye donuk çalışmaldi yapıldıgı takdırde bu tarıh 1978 leıe kadaı gıdeı Yıllardır yazılı ve gorsel yaymlarla hastdlıgın bulaşrna yollaıı hakkında ınsan lar bılınçlendırılmeye çalışılıyor Tekrar et memız geıekırse, HIV ın solunum ve sındııım yoluyla gundelık ılışlaloı sırasında Kivrısınok bocek sokmasıyla yıyecek & u tuvalet havuz teı gozyaşı, ortakeşyalaıın kullanımı ıle geçtıgıne daır henuz bır kanıt yoktuı Aıu al ABDde son yıllarda ev ıçı ılış kılerle bulaşan uç hasta bıldırıldı Bunlar derınlernesme mcelendıgınde bulaşma nın kan yoluyld oldugu tespıt edıldı Başboyundaki belirtileri AIDS hastalıgında baş boyun ve kulak burun bogaz alanındakı belırtdennı tek tek ınceledıgımızde onemlı bulgulann ortaya çıktıgını gorunız Bunlara sırasıyla baktıgımızda, ornegın kulakiakı bulgular oncelıkle dış kulak yolunda ortaya çıkar Dış kulak yolunu tıkayan ve hastayı rahdt sız eden kaşıntıL ve tedavıye dırençlı enfeksıyonlar sık olarak gorulur Orta kulakta tekrarlayan orta kulak ütıhabı en sık go rulen bır klınık durumdur Burada hastalık nedenıyle buyuyen dokular orta kulakla bogazm aıka kısmını bırleştırerı ostakı borusunu tıkayarak orta kulağın sıvı ıle dolmasına ve kolayca ıltıhaplanmasına neden olur Hastalık işitmeyi de etkılemekte dır AIDS lı hastalarda hafıf veya orta derecede ıç kulak tıpı ışıtme kayıplan rapor edılmıştır Nedenı henuz açık değıldır, an cak HIV m iınır hucrelorını seven bır vırus olması neden olarak gosterılır Beyın sapı ışıtme potansıyellerının degerlencürılmesınde bunu kdnıtldyan anormdl bulgulara rastlanıldı Buruna baktıgımızda, dıkkdtımızı çekebüecek ılk bulgulardan bırı, burun gırışınde ortaya çıkan uçuk olabılır Tekrarlayan kronık sınuzıt sık olarak gorulur Akut veya kronık suıuzıt gelışmış hastalarda klasık yontemler ıle tedavı oldukça başaniıdır Hastalıgın geç donemlerınde sınuslerde ve genızde onemlı habıs hasta lıklar (Kaposı sarkomu ve non Hodgkın lenfoma) gorulur Hastalıgın teşhıs edılmesmı saglayacak en onemlı bulgular agız mudyenesınde karşımıza çıkabılır En sık gorulen agız ıçensındekı mantar enfeksıyonlarıdır Dudak kenannda ve yanak ıçınde ortaya çı kan uçuklar, genış agız ıçı yaraları, ba demcıklerın aşın buyumesı dış etlerınde ortaya çıkan hastalıklar sık olarak gorulur Agız ıçensındekı en onemlı bulgu dıl seı best kenannda gorulen beyaz çızgı halın de dızılmış oral ruylu lokoplakı adı verılen hastalıktır Bu AIDS ıçın oldukça tıpıktır AIDS hastdldrında ı e s kısıklığı sık olarak karşımıza çıkabüıı Bunun nedenı ses tellerındekı ıltıhaplaıdıı Aynca gırt lakta ortaya çıkan habıs tumoı leı nedenıy le nefesı tıkayan şıkayetlere olabılır, bu durum acıl olaıak yapılan tıakeotomı amelıyatını gerektırebüır Tııkuı uk bezı rahatsızlıkları ve agız kurulugu AIDS lı hastalarda sık olaıak kar şımıza çıkat Genellıkle HIV bulaşmış ço cuklarda ° o30 oranında kabakulak benze n tukuruk bezı buyumelerı gorulur Be/ ıçerısınde gelışen habıs hastalıklaı sonu ru bpzdp tıımore benzeyen kıtleler ortaya çıkdbılıı Butun bu belırtılerden de anlaşılaca gı gıbı hastalıgın başlangıcındakı şıkayetlerın buyuk bıı çogunlugu baş ve boyun bolgesınde gorulur Hastalık ıleı ı evrelere gelmeden once kulak burun bogaz şıka yetlerı ıle ortaya çıkabılır belkı ılk tanı boylece konulabıhr Kanımca dunyamızda geometrık aıtışın çok uzerınde bır yayılış gosteren bu hastalıgı kontıol dltma dlmak tedavıyı bulmadan once gelmelıdıı Ulke mude ozellıkle Istanbulda olgu sayısının resmı rakamlaı ın çok uzerınde oldugu ıfa de edılmektedır Bu olguların gorııldugu yerleıde AIDS hastdlaıınuı gereklı ozenı gormemesı de olgu sayısını atttırabılır Hekımlerımız gelecegın ıhtıyaçlarını karşıldrrıaya hdzır bulunmalıdırlar (*) Opeıator Doktor KBB hastalık laıı Uzmanı Altnan Hastanesl 594/2