Katalog

iği Dünyada göktaşı paniği yaşanıyor... unlıık olaylar kargaşasına seyırci olrnak ve içınde dağınıktan çok kotu ıuhlu Machiavellı tarzı düşuncelenn yılansı işleyışlerını okumak heyecan vericidir. Ancak kımı zaman erı buyuk kargaşalardan, en ateşlı komplocuların bıle hayal dahı ederrıeyeceklerı sonuçlar dogabılır. 1998 yılırun Buyuk Asteroıd korkusu da bu çerçevede incelenebilecek bir olay olup, Asteroidlerin dünyaya çarpma tehlikesine ilişkin araştırmalar içın yatırımları etkıleyebilecek, yanlış yorumlanmış bir basın habermden kaynaklanmakta. G Astronomlara gore, yoıungeleri dünyanınkıyle kesışen ve çapları 1.6 km.'den buyuk 2000 kadar asteroıd bu lunrrıakladır. Bu dunyaya yakın nesnelerm (NEO'lar), dunyaya çarpması halinde, guçlu bir nukleer savaşın oluşturabilecegi boyutta zararlann oluşması soz konusu dı Bu hıkâye ıle ilgili olarak, bilimsel tedbırın gezeteciliğin gerektırdigı kesinhge dorıuştuı ulmesi nedcnıyle ıkı yanlış yapıldı. Bunlardan ilkı 1997XF1 l'ın çapının tam bir kesinlıkle bılınmemesıydı. Bu çap 500 m.'den 3 km.'ye kadar gerıiş bu alan içınde olabüır kı, bu da bırderı fazla çarpma senaryosunu da beraberinde getırır. Ikmcı olarak da, tedbir nitelıgındekı bir olasılık bildirisi, dunyanın 2028 yılında ya bir çarpmaya maruz kalarak uygarlık tarihinin henuz şahit olmadığı bıçımde zarara gorecegı, ya da şans eseri hiçbır çarpış manın olmayacagı bıçimınde neredeyse kesın bir yarıgya donuşturuldu. Basın açıklaması Asteroıd 1997XF1 l'iilkkez, Arızona Uruversitesi Uzay Gozlem Programı astronomlarındarı James Scottı saptadı. Astronomlar, yorungesi ve gelecekteki evrirrıiyle ilişkin bir açıklama yapmadan once, asteroıdı 88 gun sureyle gozlemledıler. Açıklamd 11 Mart 1998 tarihmde, Massachusetts, Cambrıdge'dekı Merkezı Astronom 'f'elgraf Burosu Muduru astronorrı Brian Morsden tarafındarı yapıldı. Marsden, bu buroya uye astronomlara ve bazı gazetecılere bir email yollayarak, 1997XF11 'in 2028 yılında dünyaya çok yakın bir mesafeye gelecegını belirttı. American Astronomıcal Socıety'nde basın görevlısı Stephan Maran'ın teşvikiyle Marsden, bılım habercılet üıe de bir haber yollayarak çarpışma olasılıgının kuçük olmakla birlikte bulundugunu belirttı ve Doomsday'in başlıkları garantılenmış oldu. Bunu ızleyen bir gun ıçinde, NASA Jet Propulsıon Laboratuvan'ndan (Pasade na, Calıfornia) Eleanor Helis, asteroidin 1990 yılında çekümiş fotograflarını buldu. Bu fotograflardan asteroidin ızleyecegı yola ilişkin daha net bılgıler elde edilebilmekteydi ve bu da nesnenin dunyaya en çok yaklaşacagı noktanın G00.000 mıl uzakta olacagı sonuçlannı verıyordu. Bunun uzerıne Marsden bir duzeltme yolladı ve bu sıcak hıkâye de sıcaklıgını kaybetmış oldu. Bu panıgin ardından NASA, bu tarz haberlerin yayınlanmadan once diger bilirrı adamlarınca degerlendirilmesı gerekliligine ilişkin bir karar hazırladı. Eğer Marsden, 11 Mart tarihinde acele ederek bu haberı geçmemiş olsaydı ertesı gun tum bu kargaşa ve duzeltmelere gerek kalmayacakü. ABD dışındaki bilim adamları, derhal NASA'nın astronomi dunyasına bir susturucu takmak istemesinden şüphelendıler. Pek çok kişi ise halihazırdaki sıstemın pekâlâ işledıgını duşunuyordu, Eger gazeteciler bildırüerdeki tedbırlı uyarüarı gormezden gelerek yangına korukle gıden hıkâyeler oluşturuyorlarsa, bu onların sorunuydu. Ancak başkaları aynı fıkirde degıldı. Boulder, Colorado, Guneybatı Araştırma Enstitüsü'nden çarpma konusunda uzman Clark Chapman'a gore insanlar korkuyordu ve bılım adamlaıı, kısmen de olsa, basın açıklamalarının sorumlulugunu almahydılar. 31 Mart tarihinde ınternettekı açıklamasında Chapman, ıstenildıgı zaman Marsden'in 11 Mart tarihinde, eldeki verilerın bir çarpışma olasüıgına işaret ettigı, böylelıkle de, her ne kadar olası olmadığı ortaya çıkmışsa da, basın bıldırısmde bu çarpışma olasılıgının yer almasının nasıl bir sonuç dogurabılecegıdu. Cölgede kalmak B bile riskli Cölgelik bir yere sığınmak sizi serinletebilir, ama morötesi ışınların olumsuz etkilehnden koruyamaz. Bunun nedeni, morötesi, ışınların toz parçaaklanyla birlikte havaya dağılması ve bunların güneş ışığını almayan en gölge yerlere bile ulaşmasıdır. Insanların gölgeye aldanmamaları gerektiğine dikkat çeken Queensland Tıp Araştırma Enstitüsü uzmanı Peter Parsons ve ekibi 65 farklı ağaç türünün, evlerdeki tentelerin ve değişik gölgeliklerin morötesi ışınlardan ne denli korunmuş olduğunu yaptığı ölçümlerle belirlemeye çalıştı. Cüneş yanığına ve morötesi ışınlar Çarpma olasılığı hâlâ var Bılım adarnlarırıa gore bu olasılık hâlâ vardır, Ancak Chapman'a göre, 1997XF11 asteroidi ile bir çarpışma olasılığı, hiçbır uyarı olmaksızın uzayın dışırıdan gelen bir asteroidin çarpma olasılığından daha kuçuktur, Dıger bir deyişle, olasılık, ınsanları boşu boşuııa heyecanlandırmaya degmeyecek kadar düşüktur. Marsden ıse az olmasına karşın hâlâ bir olasılık oldugu ve bılım adamlarınm "asla" çocugundan hoşlanmadıgı konusunda ısrarlı. Ancak ote yandan, bu olay dikkati, Morrıson'un 1992.tarihliraporundakinden farklı bıçımde NEO'ların gözlenmesı içm ayrılan fonlara çevirmiştir. Marsden'in olaganustu büdirısini ızleyen gun, ABD Ternsilcıler Meclisı Uzay Komitesi Başkanı Cumhurıyetçı Dana Rohrabacher, Baş kan Clinton'u arayarak, yaklaşan asteroid lerın engellenmesmde uygulanacak teknolojıyı test etmeyi hedefleyen ve Savunma Bakanlıgı destekli Clementine2 projesmdekı vetosunu kaldırdıgını belirtti. Ote yandan NASA asteroıd araştırmaları içm ayırdıgı yıllık fonu 3 mılyon dolara çıkardr 1 Nısan tarihinde ınternetle, BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın BM Güvenlık Konseyi'nin on yıl sureyle NEO çalışmalatı içın 500 mılyon dolar ayırdıgına ilişkin bildirisi yer aldı. Ancak bu tumuyle bir şaka niteligi taşıyordu Ne de olsa tarih 1 Nisan'dı. Söylentılere gore şaka doğ rudan Genel Sekreter'm şahsına yönelık olup, tanıdıgı birisi tarafından yapılmıştı. feza Akça Kaynak: Nature News Service Örnegın, 65 mılyon yıl once durıyaya çarpan ve Kuzey Amerıka'nın buyuk bir kesımini etkileyerı asteroidin çapı 10 km. ıdı. Bu NEO'ların %90'ının henüz tanımlanmadığı tahmin ediliyor. 1992 yılında, NASA Ames Araştırma Merkezi'nden David Morrison bir çarpışma tehlikesine ilişkin bir rapor yayınladı. Raporda Morri son, boyle anı bir çarpışmada hazırlıksız yakalarıılmaması için NASA'nın her yü, on yıl sureyle, 5 mılyon dolar harcaması gerekliligini vurgulamaktaydı. Yakın zamana kadar NASA, NEO'ların ızlenmesı ıçın yılda 1 mılyon US$ harcıyordu. Morrison'a göre ise, bu rnıktar, ciddi bir tehdit oluşturan tüm NEO'ların ancak bir yuzyılda saptanmasına olarıak verebilir. dolayısıyle NEO araştırması ıçın çok daha buyuk meblaglar gerekmektedir. Bilimsel tedbir İçınde bulundugumuz yüın 11 Mart'ında ıse dünya basını, çapı bir mıl olan 1997XF11 asteroıdmm 2028 Ekim'inde dunyaya çarpma olasılıgını diline dola585/16 dan kaynaklanan kanser türlerine karşı tam olarak korunabilmenin ancak doğrudan güneş ışığındaki morötesi ışınım ile farklı gölgeliklerdeki ışınım arasındaki oranın en az 15 olması gerektiği, bu durumda riskli ışınımın %93'ünün engellendiği belirtiliyor. Araştırmalar, öğle saatlerinde farklı ağaç türlerinden herhangi birinin gölgesine sığınan açık tenli bir kişinin bir saatten daha kısa bir sürede güneşten yanacağını ortaya koyuyor. Ölçümleri alınan ağaç türlerinden uzun ve ince yapraklı okaliptüs ağaanın güneşe karşı en az koruma etkisine sahip olduğu, koruma oranının 1.4 gibi çok düşük bir düzeyde seyrettiği bildiriliyor. Ote yandan, şapkanın insanı güneşten "belli ölçüde" koruduğuna, bu oranın burun ve göz çevresinde 10 olmasına karşın, yüzün öteki bölgelerinde yalnızca 2 olduğuna dikkat çekiliyor. Tentelere gelince, bunların güneye baktıklarında daha etkili oldukları, ancak koruma oranının en yüksek 6.4'e ulaşabildiği belirtiliyor. Plaj şemsiyeleri araştırma kapsamına alınmamakla birlikte, bunların daha da riskli oldukları sanılıyor.