Katalog

PSİKOLOJI İnsanlık tarihi ile yaşıt bir duygu: Kıskançlık Karmaşık, çok yönlü, bilinçli ve bilinçdışı yönleri olan, insanı zorlayan ruhsal ve toplumsal bir duygu üzerine... Ahmet Çehkkol* K ıskançlık, ruhbılımcıler açısından "ruhsal", toplumbılımcıler açısından "toplumsal" bir olay olarak görulur, bız Ruh hekımlerı de, aşırı olunca "hastalık" olarak goruruz Genelde olumsuz bir duygudur, kışiyı mutsuz eder "Hasetınden çatlamak" deyımı bunu çok guzel anlatır Tarıhın her dönemınde, dunyanın her yerınde, her toplumda ve beşıkten mezara her yaşta görulen kıskançlık duygusu, kışıye verdığı zararlar yanında, önemlı toplumsal zararlara yol açabılır Tarıh bunun orneklerıyle doludur Rakıbı başarıya ulaşır dıye, ona çelme takan, rakıbının başarısını engelleyen kışıler hem de çok sayıda var olmuştur Bazen de, kışiyı daha ılerıye, başarıya göturecek bir gudu ortaya çıkarabılır Gerçekte insanı bir duygu, bir zaaf olmakla bırlıkte, kıskançlık duyguları, kışiyı olumlu yone yonlendırıp, yarışmacı, gayretlı, çalışkan yapabılır Turk Dıl Kurumu Sözluğu, "kıskançlık" sozcuğune çeşıtlı anlamlar verıyor t. Sevılmekte veya kendısıyle ılışıtclı şeylerde ortaklığa dayanamamak; (Ornek: Bu çocuk annesını karde^ınden kıskanıyor) 2. Herhangı bir bakımdan kendınden üstiın gorduğu bırının bu ustunluğunden acı duymak, haset etmek; (Ornek: lyı ınsanlar kımsenın mutluluğunu kıskanmazlar) Burada ıncelenen konu daha çok ıkıncı anlamı kapsamaktadır Cınsel anlamda, eşı veya partnerı kıskanmak konumuz dışında bırakılmıştır Her toplumda gorulduğu kadar, toplumun her kademesınde, her toplumsal bırımde, her olayda kardeşler arasında, aıle ıçınde, ış hayatında, polıtıkada, aklımıza gelebılecek her durumda karşımıza çıkar nın tedavı kurumlarına başvurmasını gerektırecek duzeyde olabılır Gelınkaynana, gelıngörumce kıskançlığı, eltıler arasında kıskançlık, özellıkle geleneksel yaşam surduren, henuz annebaba ve çocukçocuklardan kurulu çekırdek aıle yaşamına geçılememış buyuk aıle duzenınde, bıtmez tukenmez tartışmalara, aıle ıçı kavramlara, ruhsal bozukluklara yol açmaktadır Ekonomık yoksunluklar da bu tur geçımsızlıklen artırmaktadır ımaları ıçeren düzeyde olabılır önce eleştın dozu, sonra yergı, olumsuz ımalar ve hatta ıthamlar ortaya çıkar Bu duygu ve duşunceler, az sayıda yenı yandaşlar kazandırırken çok sayıda dostarkadaş kayıplarına, dargınlıklara yol açar Bir ulke yönetımınde soz ve yetkı sahıbı yönetıcıler ya da polıtıkacılar arasında gorulen kıskançlık, çoğu zaman dramatık, ulke zararına sonuçlara yol açmaktadır Rakıp polıtıkacının bir başarısı karşısında kıskançlıktan çıldıran, aklıselımını kaybeden polıtıkacının gosterdığı davranışlar, bazen dramatık değıl komık durumlar ortaya çıkarmaktadır. Atalar, "dost kötü günde bellı olur" demışler Yuzyılların suzgecınden geçmış olan bu soz kuşkusuz doğrudur Belkı, yuzyıllar oncesının, daha ağırlıklı olarak yaşanan kotu gunlennın ortaklığında oluşmuştur Ancak, bir yakınının kötü gü değıldır Sonuç olarak başarı, iyi konuma gelme kıskanılır ve elden geldığınce engellenmek ıstenir Kıskançlık duygusunun özunde yatan da budur Olumsuz durumlar nıye kıskanılsın? Kıskanılacaksa iyi konumlar kıskanılır öyleyse "lyi dost", "kıskanmayan dost" olmahdır öyleyse, dostluğu kötu gunumüzde test edemeyiz, iyi gunumüzde test edebılırız Kuşkusuz kıskançlık karmaşık bir duygudur, çok yönludur Bılınçlı yonlen olduğu kadar bilinçdışı yonlen de vardır Konuya bu pencereden bakıldığında sağlıklı kişı her şeyden önce, kendıne guvenmelı, yetennce değer vermelıdır Sevmeyı ve paylaşmayı bılmelıdır Sevmenın "almak değıl", "vermek" olduğunu da bılmelıdır Kazanılan her olumlu durumun bir emek, bir bedel karşılığında elde edıldığını kavramış olmahdır Bedelı ödenmeden, ya da çalışılmadan emek sarfedılmeden hıçbır şey elde edılemez, eğer elde edılıyorsa, ya onemı yoktur, ya bir yanlışlık vardır Yaşama benmerkezlı bakarsak, butun bu yanlışlara kolayca duşenz Böyle bir yapı, doğuşla getınlmış ozellıklerden çok, oğrenme ıle ılgılı olmahdır Sozu edılen oğrenme, annebaba ve yakın çevre eğıtımı ıle başlayıp, okul ve daha sonra ozellıkle toplumsal değer yargıları ıle pekışmektedır Toplumsal değer yargıları, bir tur aşağılık duygusu ıle başkasının başarısını, ustunluğunu çekememeye, kıskanmaya ızın verebılıyorsa, bir dızı olumsuz sonuçlara da hazır olmalıyız Komşumuz bızden daha başarılı ıse, bir kıskanma duy gusu ıle yıpratma kampanyasına gıreceğımıze, neden bız de çalışıp çabalayıp benzer başarıya ulaşmak ıstemeyelım? Nıye kıskançlık duyguları ıçınde kıvranıp, bocalayıp, acı çekıp, hem kendımıze hem karşımızdakıne, hem ıçınde yaşadığımız topluma zarar verelım, gerı bırakalım Kıskanç bıreylerden oluşan kıskanç bir toplum, çağdaş uygarlığı yakala yabılır mı? Bıtmez tukenmez gelınkaynana, gelıngörumce kıskançlıkları, hatta buyuk aıle tıplerınde kardeş geçımsızlıklen, mo dernleşememış ya da çağdaşlaşamamış, daha cesur soyleyışle çağdışı kalmış aıle duzenının surdurulmesı nedenıyle önemlı boyuttadır Bu kıskançlık, çoğu zaman aıle bıreylerınde, önemlı ruhsal sorunlara yol açmaktadır Benzer bıçımde, çalışma ortamında, başarıyı ya da başarılıyı kıskanma bir dızı olumsuz sonuçlara, ruhsal sorunlara, açılara, toplumsal yaralara yol açmaktadır Toplum bıreylerden oluşur Ulke butununun eğıtım ve oğretım duzeyı, bılgı ve kultur bırıkımı, gorgusu, yonetım duzenı, ekonomık duzeyı de kuşkusuz bıreylerının kıskanç ya da kıskanmayan kışıler olmasını etkılemektedır örneğın, tam demokratık olmayan bir ulkede bir kışı, seçılerek gelme yerıne atama ıle bir kurumun yonetımıne gelırse, daha çok kıskanılır Bu durumda, hakça duşunmemız Neden kıskamnz? Dost iyi günde belli olur!. Aıle yenı bir bebeğe sahıp olduğunda, anne babanın ılgısı ozellıkle yenı bebeğe yonelık ya da buyuk çocukta boyle bir ızlenım belırırse, buyuk kardeşte, en masumundan en olumsuzuna kadar kıskançlık belırtılerı ortaya çıkar Anneba banın, yenı bebeğı daha çok sevmesı kuşkusuz soz konusu olamaz, fakat annebaba farkında olmadan bu goruntuyu vermış olabılır Ya da yenı bebekte önemlı bir sağlık sorunu olduğunda, zor unlu olarak bebeğe aşırı ılgı gosterılebılır Gerçekte, ınsanın doğasında var olan, fakat buyuklerde, uygunsuzluğu nedenıyle ortulebılen, bastırılabılen kıskançlık duygusu, buyuk kardeş tarafından ofke, kın, saldırganlık gıbı belırtılerle kendını gosterır Sevılen kışının, burada annebabanın kendısının veya sevgısının paylaşılama masının ıfadesı olan çocuk kıskançlığı, oldukça masumane seyredebılır Bunun yanında, bu kadar masum olmayan, kar deşının başarısını ya da başka ozellıklerını kıskanma ya da çekememe de sık gorulur Bu kıskançlık duygusu, bazen aıle Aile içi kıskançlıklar Gunumüzde çalışma genellıkle toplu ışyerlerınde oluyor Çok kışının çalıştığı ışyerle rınde, zorunlu olarak hıyerarşık bir duzen kurulmuştur Bu hıye rarşık duzende, amır durumundakı kışının çalışanlardan bırıne ya da bir gruba daha çok ılgı gostermesı, kolla ması önemlı kıskanç lıklara neden olur He le kollanan ya da kayırılan kışı, bu avantajına dayanıp ustunluk taslamaya kalkarsa, ışyerının sosyal duzenı darmadağınık olur öyle kı, amırın ılgısı hakedılmış olsa bıle dığer çalışanların, ka yırılan kışıye yonelık kıskançlık davranışları ışyerınde önemlı hu zursuzluklara neden olur Bu durum, ışye rınde üretım kalıtesının duşmesı, kantıtesının azalması yanında, butun çalışanları olumsuz yönde etkıleyen, zıncırleme etkısı olan bir dızı sonuçlara yol açar Bellı kışılere yonelık yıpratıcı dedıkodular, "tembel", "ispiyon", "yağcı" gıbı yakıştırmalar, toplu ışyerınde çalışanların tumunu etkıler Boyle bir sonuca yol açmamak ıçın, yonetıcı durumundakı kışının, yonetım bılımı ve sanatının butun ıncelık ve hunerlerını kullanarak, çalışanlara adıl davranması, hakedılmış ılgı ve kollamalarda bıle dıkkatlı olması gerekır Çalışanlara duşen gorev de, kıskanmayı bırakıp, çalışarak yukselme yollannı aramaktır Konu komşu, hısım akraba ve arkadaşlar arasında, sonsuz bir dedıkodu kaynağı oluşturan kıskançlıklar, "..kortuk takımı almış, aman ne zevksız" gıbı oldukça masumane olanlar yanında, "..parayı da nereden bulmuş?" gıbı olumsuz Çalışma hayatında kıskançlıklar Her yerde kıskançlık nünde ona yardımcı olmak, dostluk et mek oldukça kolaydır Fakat sözu edılen deyımın anlam ıçerığı, gunumüzde de dogru olmakla bırlıkte, en azından eksık tır, çunku "dost asıl iyi gunde bellı olur" Buradakı onerme bir paradoks sayılma malıdır Gunluk hayatta ıkı arkadaş düşü nelım Bırısı nasılsa çok iyi bir evlılık yaptı Arkadaşının kıskançlıktan gece uykuları kaçıyor Gun gelır, arkadaş arkadaşın başarısını kıskanır Çoğu zaman bu olumsuz duygusunu ıçınde saklar ama bazen çeşıtlı bıçımde açığa vurmaktan kendını alamaz İnsanlık tarıhı, maalesef bu tur kıskançlıkların orneklerıyle doludur Alacağı kuçuk bir yardımla zafere ulaşmak uzere olan komutanına, bu kuçuk yardımı çok gorerek esırgeyen ve sonuçta zafere engel olan komutan orneklerını tanh kıtap ları yazar lyı bir proje ortaya çıktığında, ne yapıp edıp bu projenın gerçekleşmesını engelleyen ış arkadaşı ya da amır az 43011