Katalog

ENERJl Bl LGİSAYAR Hidpoelektnik enerjiye öncelik verilmeli Hidroelektrik santrallarının maliyeti düşük, yakıt açısından dışa bağımlı değil ve çevreyi kirletmiyor. Mehmetcık Bayazıt* T urkıye'nın gelecektekı elektrık enerjsı ıhtıyacının hangı kaynaklardan karşılanacağının tartışıldığı ve bır an önce nukleer enerjiye geçılmesı gerektığının ılerı surulduğu bugunlerde ulkemızın hidroelektrik potansıyelının belırlenmesı ve dığer kaynaklarla karşılaştırılması yararlı olacaktır 1994 yılında ulkemızın elektrık enerjısı uretım kapasıtesı yılda 102 mılyar kWh (kılovvat saat) olup bunun 66 mılyar kVVh'ı termık, 36 mıtyar kVVh'ı hıdrolıktır Aynı yıl elektrık enerjısı uretımı 81 mılyar kWh olmuş, bunun 50 mılyar kVVh'ı termık, 31 mılyar kVVh'ı hıdrolık santrallardan sağlanmıştır Buna gore 1994 yılında kapasıte kullanımı % 80'dır (termık santrallarda % 76, hıdrolık santrallarda % 86) Bu rakamlara gore gunumuzde Turkıye'nın elektrık enerjısı uretım kapasıtesının % 35'ı hıdroelektrığe dayanmaktadır Termık ve hıdrolık santrallar dışında dığer kaynakların katkısı çok kuçuktur, bunlardan en buyuğu olan jeotermal kapasıte sadece 0 1 mılyar kWh/yıl'dır Bugun Turkıye'de elektrık enerjısı uretımının 1/3'unden bıraz fazlası hıdroelektrıkle saglandıgı halde ulkenın hidroelektrik potansıyelının ancak % 29'u gelıştırılebılmış durumdadır Turkıye'nın ekonomtk olarak kullanılabılecek hidroelektrik enerjı potansıyelı DSl'nın yaptığı çalışmalara gore yılda 125 mılyar kWh kadardır Buna gore Turkıye'nın bugun yılda 36 mılyar kWh olan hıdrolık potansıyelını 3.5 kat artırmak rnumkundur Boylece ulkemızde 1994 yılında uretılen elektrık enerjısının 1 5 katı sadece hıdroelektrıkle sağlanabılecektır Hidroelektrik enerjısınîn dığer kaynaklara gore çeşıtlı ustunluklerı vardır Hidroelektrik santralların ışletme masrafları dığer santral tıplerıne gore çok duşuk olduğundan hidroelektrik enerjının maliyeti daha azdır Hidroelektrik santralların kurulmaları ıçın yabancı teknolojıye gerek olmadığı gıbı ışletılmelerı ıçın de kömur, fueloıl, motorın, nukleer yakıt gıbı maddeler gerekmedığınden dışa bağımlı değıldırler ve dovız gerektırmezler Hidroelektrik santralların onemlı bır ustunluğu de çevreyi kırletmemelerıdır Yukarıda sayılan ustunluklerı Turkıye'nın hidroelektrik potansıyelının oncelıkle ve hızla gelıştırılmesı gerektığını gostermektedır Termık ve nukleer enerjıden farklı olarak hidroelektrik enerjı kullanıldıkça tukenmeyen, yenılenebılen bır kaynaktır Akarsularımızdakı suyun enerjısı sanrallar kullanılmadıkça boşuna harcanmaktadır Bugune kadar yapılan çalışmalarla 1/3'unden azı yararlı hale donuşturulebılen bu enerjının onemlı bır kısmının yakın gelecekte kullanılır hale getınlmesı zorunludur Yukarıda belırtıldığı gıbı bugun ışletmede olan hıdrolık kapasıte sadece yıl da 36 mılyar kVVh'dır Inşa halinde olan tesısler yılda 5 mılyar kWh enerjı sağlayacaktır Kesın proje aşamasındakı santrallerle 21 planlama aşamasındakılerle 25, master plan ve ön ınceleme aşamasındakılere de 38 mılyar kWh enerjı sağlayabılecektır Inşaatı devam eden hidroelektrik santrallar arasında kurulu gucu 510 MW olan Berke, projesı hazır olduğu halde ınşaatına geçılemeyen santrallar arasında kurulu gucu 670 MW olan Derıner, 513 MW olan Boyabat, 421 MW olan Kayraktepe, 300 MW olan Yedıgoze gıbı oldukça buyuk tesısler vardır Bunların bır an Üstünlükleri once gerçekleştırılmesı gerekmektedır Ancak Turkıye'nın hidroelektrik potansıyelının tumunun yakın bır gelecekte kullanılır hale getırılmesını beklemek gerçekçı olmaz Bunun sağlanması ıçın bırçoğu kuçuk kapasıtelı olan 400 kadar yenı tesısın ınşası gerekmektedır Bunların onemlı bır kısmının ozel gırışımce gerçekleştırılmesı mumkundur Bunu sağlamak ıçın gereklı duzenlemeler yapılmalı ve uygulamada karşılaşılan guçlukler aşılmalıdır Turkıye'nın hidroelektrik potansıyelı hangı tarıhe kadar ıhtıyacı karşılamakta yeterlı olabılecektır? Bu sorunun cevabını verebılmek ıçın gelecektekı gelışmelerı tahmın etmek gerekır Bu gıbı tahmınlerın yapılması çok guçtur 1990 yılında yapılan tahmınlerde 1994'te elektrık enerjısı ıhtıyacının 90 mılyar kWh olacağı duşunulmuşken gerçekleşen rakam 81 mılyar kWh olmuştur Turkıye'de 1977 yılında 21 mılyar kWh olan elektnk enerjısı uretımı 1994 yılında 81 mılyar kVVh'e yukselmıştır Bu yılda ortalama % 8 artışa karşı gelmektedır Son yıllarda yıllık artış hızı % 10 kadardır Ihtıyacın aynı hızla artmaya devam edeceğı kabul edılırse 2005 yılında 231 mılyar kWh, 201 yılında 372 mılyar kWh elektrık enerjısı talep edılecektır Bu rakamlar 1990 yılında yapılan tahmınlerdekı 223 ve 323 mılyar kVVh'e yakındır 1993 tahmınlerınde ıse talep 2005'de 207, 2010'da 308 mılyar kVVh'dır 1993 yılında TEK tarafından yapılan planlamada hidroelektrik kapasitesının 2005'te 68, 2010'da 77 mılyar kVVh'e çıkarılması ongorulmuştur, bu değerler hidroelektrik potansıyelın sadece % 55 ve % 624sı ıse de bugunku tempo ıle bu hedeflere ulaşmak bıle guçtur 2005 yılında elektrık enerjısı ıhtıyacının gerıye kalan kısmı lınyıt (73 mılyar kWh), ıthal taşkomuru (23 mılyar kWwh) ve doğal gaz (71 mılyar kWwh) kaynaklarından karşılanacaktır 2008 yılından başlayarak nukleer enerjıden de yaraıianılacak ve 2010 yılında nukleer enerjının payı % 4'e çıkarılacaktır 2000'h yılların başında hıdrolık enerjının payının % 30 cıvarında olacağı, sonra gıderek azalacağı görulmektedır Yukarıdakı tablo bızı şu sonuçlara goturmektedır 1. Duşuk maliyeti, dışa bağımlı olmayışı ve çevreyi kırletmeyışı hıdroelektrığe oncelık vermemızı gerektırmektedır Onumuzdekı 10 yıl ıçınde bu alanda buyuk bır atılım yaparak hidroelektrik uretımımızı bugunkunun en az 2 katına çıkarmalıyız Daha sonrakı yıllarda da bu alandakı çalışmalar surdurulerek akarsularımızın enerjısı elektrığe dönuş turulmelıdır 2. Sonrakı yıllarda hıdrolık enerjının Turkıye ıçın yeterlı olmayacağı gerçeğı bu oz kaynağımızı gelıştırmeyı ıhmal edıp nukleer enerjiye oncelık verılmesı ıçın bır gerekçe olarak kullanılmamalıdır 3. 2005 yılından sonra hıdrolık ve termık enerjının yanında nukleer enerjıye de ıhtıyaç duyulacağı gorulmektedır Bunun ıçın şımdıden gereklı hazırlıklar başlatılmalı, ancak son kararları vermek ıçın acele etmeyıp en uygun tarıhe kadar beklenmelı ve bu alana en yenı teknolojı ıle geçılmesıne ozen gosterılmelıdır 4. Enerjı tasarrufu bılıncının yaratılması ıçın çalışmalar yapılmalıdır 5. Şımdıden gereklı onlemler alınmazsa yakın bır gelecekte elektrık ener jısınde darboğazla karşılaşılması kaçınılmazdır * Prof. Dr, İTU Inşaat Fakultesi Hıdrolık Anabılım Dalı Başkanı ıı Sopununuzu bana anlatın afıf bır bunalım geçırenlere yardım elını uzatmada bılgısayar terapıstlerı belkı de en az o pahalı, etten kemıkten uzmanlar denlı etkılı olabılıyor Bılgısayarla kendı kendılerıne yardımcı olma programı uygulanan hastaların değerlendırmelerıne gore, bu programlar geleneksel sağaltım yontemlerı denlı etkılı Kalıfornıya Unıversıtesı tarafından 90 denek uzennde gerçekleştırılen araştırmanın sonucu geçen ay VVestem Psychologıcal Assocıatıon adıyla bılınen ruhbılım derneğının raporunda yayımlandı Programda hafıf ve orta derecelı ruhsal bunalım geçırmekte olan deneklerın yarısına 10 hafta boyunca haftada 50 dakıkalık terapı seansları uygulanırken, ötekı yarısına da 10 seanslık, kısaca TLP olarak anılan Sağaltıcı Eğıtım adlı bır bılgısayar programı uygulandı Roger Gould tarafından gerçekleştırılen program hastalara sorunlarının kaynağına ınen ve bu sorunlara gogus germe yolunda yardımcı olmayı amaçlıyor Program bu amaca bır dızı bılgısayar verılerı yoluyla ulaşıyor I Amaç: Rahattamak Araştırma sonunda her ıkı grubun uyelerınde eşıt bır ılerleme ve rahatlama göruldu Uygulamayı ızleyen altı ay boyunca da ıkı grup arasında herhangı bır fark gözlenmedı Alınan sonucun çok şaşırtıcı olmadığını belırten araştırma sorumlularından Marıon Jacobs, kendı kendıne yardımcı olmaya yonelık kıtap ve grupların en az geleneksel terapı yontemlerı denlı yararlı olacağının daha önce gerçekleştırılen araştırmalar sonucunda da belırlendığını vurguladı Aynı bılgısayar programı daha cıddı bır durumun soz konusu olduğu durumlarda da kısmen kullanılabıhyor Los Angeles'takı ozel bır sağlık kuruluşunun gerçekleştırdığı araştırmada depresyon ve kaygı tanısı konan 109 hastaya haftada ya bır buçuk saatlık grup terapısı ya da TLP seansı ardından kısa surelı bır terapı uygulandı ve her ıkı gruptan da eşıt bır sonuç elde edıldı Araştırmacılar sonucun ruhbılim uzmanlarının tumuyle gereksız olduğu bıçımınde değerlendırılmemesı gerektığını, ancak bu tur rahatsızlıklann kısmen de olsa bılgısayar aracılığıyla sağaltılabıleceğını ve boylelıkle harcamaların az da olsa kısılabıleceğını dıle getınyor Bılgısayarla sağaltım yontemının, geleneksel terapı yontemlerının pahalı olması nedenıyle hekıme başvurmaktan kaçınan hastalar açısından da yararlı olacağı bıldırılıyor Insanlar ıçlerını bır makıneye dokmek ıstemeyeceklerı yolundakı yaygın bır goruşe karşın, bırçok kışı topluluk onunde anlatmaktan çekındıklerını bılgısayara dokmenın çok daha kolay olduğunu savunuyor New Scıentıst, 29 Nısan 1995 43010