Katalog

AN I B I LGİSAYAR Vehbi Belgil'i Nihal Kitapevi çevresinden dostu olan eski bir meslektaşı anlatıyor. Osman Derinsu* Bir bilim yazarımızın ardından hakkında yoğun bir bilgi sahibi olmuş ve dünyaya bakış açısından, bu iki uygarlığın sağlıklı bir sentezini yapabilmiştir. Bu bilgıleri, Vehbi Belgil salt kendi tekelinde tutmak istememıştir. Her zaman "Türkiye niçin Batılılar gibi bilim ve teknikte ilerleyememiştlr," düsüncesi zihnini kurcalayıp durmuştur. Işte, bundan sonra, edindiği yoğun bilgilerle toplumumuza nasıl yararlı olabileceği konusunu ele alarak gazetelere, dergilere ve nihayet Cumhuriyet Gazetesi'nin haftalık "Bilim Teknik" dergisine, özellikle gençleri düşünerek ve onlarda bılimsel merak uyandırıp kendilerini bu tür eğitime heveslendirmek amacıyla, yirmi yılı aşan bir süre için bu konuya ilişkin yazılarını yazmaya başlamıştır. Vehbi Belgil'in dünya görüşü Olgucu (Positıviste) felsefeye dayanırdı. Onun için önemli olan "akıl"dı. Gözlem, deneyim ve sonuç, olayları anlamada temel öğelerdi. Dogmatizm'e kesinlikle karşı ve hatta düşmandı denilebilir. Bu nedenle de her türlü bağnazlığa karşıydı. Kötü niyetle kullanılmamak koşuluyla fikir ve yazı özgürlüğünün ıçten yandaşıydı. Orta Asya'dan bugünümüze kadar olan tarihimizi, edebiyatımızı, düşünce alanındaki gelişme evrelerimizi, kısacası, toplum hayatımızın kültürel, sosyal, ekonomik ve siyasal alanlarda geçirdiği tüm değişiklikleri ayrıntılarıyla bilen, Batı ülkelerının aynı alanlardakı gelişmeleri hakkında da aynı şekilde bilgi sahibi olan Vehbi Belgil, özellikle Tanzimat'tan sonra aydınlarımıza bir tür fikir tembelliği ve hazırlopçuluk ârız olduğunu, öfkeyle tekrarlardı. Ancak, bu tembellikten bizi Atatürk'ün silkeleyıp kurtarmaya çalışmış olduğunu söylerdi. Sahibi olduğu yoğun kültüre karşın, son derece alçakgönüllüydü Vehbi Belgil. Konuşmalarında genellikle susar, ama yeri gelınce, doğru bıldiğinı sözünü esırgemeden söylerdi. Özellikle bilgi aktarmada iyilik etmeyi çok sever ve hiç belli etmeden yapardı bunu. Isteyenlere, hiçbir karşılık beklemeden Fransızca, Ingılızce dersler verır, Istanbul Üniversitesı'ne devam eden öğretim uyelerınden isteyenlere eski harfleri ve Osmanlıca'yı seve seve öğretirdi. Bizler bunu kendısınden değil, "Nihal Kıtabevi"ne arada bir uğrayan bu kışilerden öğrenırdık. 1916 yılında Istanbul'da, doğmuş olan Vehbi Belgil hiç evlenmemiş ve yalnızlığı yeğlemişti. Evlilik hakkındaki düşünceleri pek olumlu değildi. Fakat, herkese olduğu gibi, özellikle kadınlara büyük bir nezaket ve saygı gösterirdi. Son yıllarda, kalp rahatsızlığı artınca, yalnızlıktan yakınır gibi oldu. Yatağa düşmekten, başkalarına muhtaç ve yük olmaktan korkmaya başlamıştı adeta. Hele, ölümünden iki, üç sene evvel, bir gün yolda düşüp sol kolu kırılınca, zorunlu olarak bir süre Refik ağabeyinın evinde kalmış ve bu korkusu büsbütün artmıştı. Zaten, her zaman "aman aman, ölümüm ani olur inşallah," derdi. Bu düşünceyle, üç yıl kadar evvel, oturmakta olduğu Bahçelıevler'dekı evine, salt kendilerine bakmaları koşuluyla, kira bedeli almadan üç kişilik genç bir göçmen ailesini kabul etmişti. Beş, altı yaşlarında küçük bir kızları vardı bu çiftin. Zamanla, Vehbi Belgil, kendisıne dede dıye seslenen bu küçük kız çocuğunu çok sevmiştı. Bunu bana söylerken.dostumun evlilik hakkındaki düşüncelerinin gitgide değışmekte olduğunu sezer gibi olurdum. Sevgili dostum Vehbi Belgil ile sabahın erken saatlerinde uzun telefon konuşmalarımız olurdu. Bu arada her konuya değinirdik. Son zamanlarda, bu konuşmalarımız daha çok felsefe konularına ilişkin olmaya başlamıştı. Dostum, evrenin, dünyamızın oluşumu, yaşam, ölüm gibi konular üzerinde düşünce ve duygularını belirtir, sonunda "çok zor, anlaşılması çok zor, bilgimiz o kadar az ki..." diye bitirirdi sözlerini. 9 Mart 1995 perşembe akşamı, aziz dostum Belgil, telefon etti bana. Rahatsızlığından ötürü, bir süredir biz dostlarını göremedıği için hepimızi özlediğini söyledi. Sağlıklı, hatta neşeli gibi geliyordu sesi. Yine kitaplardan, Cumhuriyet Gazetesi'nin "Bilim Teknik" dergisine hazırladığı bir yazıdan, evvelce epey masrafla Amerika Birleşik Devletleri'nden getirttiği VVİIIİam James Durant'ın "Story of Civilization" (Uygarlığın Öyküsü) kitabını okumayı sürdürdüğünden söz etti ve ertesı gün (10 Mart 1995 Cuma günü) dostumuz, sahhaf sayın Ismail Akçay'ın "Nihal Kitabevi"nde bütün arkadaşlarla buluşalım yine inşallah, dedi ve: "... bazı faturaları ödemek için, evime yakın bankaya uğrayacağından belki biraz gecikirim, kusura bakmazsınız lütfen," diye ekledı. Ertesı gün, 10 Mart 1995 Cuma gunü sabahı bütün arkadaşlar "Nihal Kitabevi"nde toplanmaya başlamıştık. Şuradan buradan konuşurken bizler, bir ara telefon çaldı. Sayın Ismail Akçay dostumuz alıcıyı kaldırdı, kulağına götürdü, fakat tek sözcük söylemeden bir süre karşı tarafı dinledi, sonra sessizce alıcıyı yerine koydu. Çok üzgün bir ifade ile bizlere döndü ve "Vehbi Belgil Bey kardeşimiz vefat etmış," dedi. Haberi veren, aziz dostumuzun ağabeyi avukat sayın Refik Belgil imiş. Bütün ömrünce, içinde yetiştiği topluma hızmeti ilke edinmiş, tam anlamıyla aydın, dürüst, çalışkan, yazılarını her zaman Turkçemizin güzel örneklerı arasında sayılabilecek bir özenle yazmış, değerli aziz dostum Vehbi Belgil kardeşıme Allah rahmet eylesın. * Emekli Büyükelçi Internefte elektronik kütüphaneler U 1 0 Mart 1995'te yitirdiğimiz değerli 'Bilım Yazarı'mız rahmetli Ahmet Vehbi Belgil ile arkadaşlığımız Mülkiye'deki (Siyasal Bilgiler Fakültesi) öğrencilik yıllarımıza kadar geri gider. Fakat, arkadaşlığımızın, düşünce ve duygularımızdaki tama yakın uygunluk içinde olmasıyla gerçek bir dostluğa dönüşmesi, nerdeyse yirmi yıl öncesinde başlamıştır. Beyazıtta, Sahhaflar Çarşısı'nda 3 numaradaki, uzmanlık bakımından alanında gerçek bir "sahhaf" olan aziz dostumuz sayın Ismail Akçay'ın "Nihal Kitabevi"nde buluşmamızla. O tarihten sonra, her Cuma günü, değerli dostlarımız tarıh profesörü Ali Ihsan Gencer; merhum Belgil'in Istanbul Erkek Lisesi'nden sınıf arkadaşı olan, yüzyılımız Istanbul'unun kültür ve sanat yaşamına ilişkin geniş bilgi sahibi, emeklı yüksek kimya mühendısı Şevki Çanga; Türk Halk ve Sanat Müziği alanlarında, dış ülkelerde de tanınmış üstad etnomüzikolog Ethem Ruhi Üngör; araştırmacı ve önemli yapıtlar yazarı, emekli harita yüksek mühendisi, kıdemli albay Orhan Bayrak; yine araştırmacı ve yazar, emekli kıdemli albay llhan Çiloğlu; Osmanlı hanedanının özellikle son yüzyıllardaki uzman soybilimcisi (Genealogiste), genç ve aydın din adamı Memduh Süzer'le ve arada bir de olsa, sohbetlerimize katılan diğer değerli arkadaşlarımızla bu buluşmalarımızı bugüne dek sürdüregeldik. Vehbi Belgil ile bir ara Dışişleri Bakanlığı'nda meslekdaş olduk. Fakat, bürokrasinin bazen mantığa aykırı ayrıntılarıyla uğraşmayı düşüncelerine aykırı bularak bu memuriyetinden ıstıfa ile ayrılmış, bir süre sonra da Istanbul Ticaret Odası'nda görev almıştır. Bundan sonra, Vehbi Belgil kendini tamamen okuma ve yazmaya vermiştir. Bu arada, görevle Belçika'ya gönderilmiş ve gerek bu memleketın gerek fırsat bulup Fransa'ya da giderek oranın ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel yapılarını derinlemesıne ıncelemiştir. Bununla da yetinmeyerek yurda dönüşünde tüm Batı'nın bu alanlardakı, kısacası, uygarlık afönındaki oluşumunu uzun uzadıya inceleyip bilgisini yoğunlaştırmıştır. Öte yandan, aynı çalışmaları gerek memleketimiz gerek diğer Doğu ülkeleri açısından da yapmıştır. Böylece, Doğu ve Batı toplumlarının tarihsel gelişmeleri Alçakgönüllü RL olarak Virtual Library ve Taranabilen Web Kaynakları. Bazıları deneysel durumda. Bu elektronik kütuphanelere Web programınızı (mosaic, nerscape, winweb, cello, lynx gıbı) verılen adrese yönelterek erışebilirsıniz. Kısmi de olsa cern (w3), galaxy, planet earth, nova, yahoo, nesa ve netlink Bılkent VVeb'ınde kopya olarak tutulmaktadır. Ayrıca Yanoff, Metalndex, Network Startıng Points ve başkaları Bilkent arşivinden alınabılir. http://www.w3.org/hypertext/DataSources/bySubject/Overwiew.html http://www.einet.net/galaxy.html Qalaxy http://white.nosc.mil/info.htmlPlanet Earth http://www.cen.uiuc.edu/~jj9544/index.html Joel's Subject lndex http://alpha.acast.nova.edu/start.html NovaLinks http://akebono.stanford.edu/yahoo/ Yahoo http://honor.uc.wlu.edu/ Netlink Web Server http://fuzine.mt.cs.cmu.edu/mlm/lycoshome.html Lycos http://cybersight.com/cgibin/cs/s7main.gmml CyberSight http://cuıwww urııge ch/w3catalog W3 searchable catalog http://sturgeon.mıt.edu:8001/uunna/metalibrary/index.html http://www.uwm.edu/Mirror/inet.services.html Yanoff's inet list http://cs.indiana.edu/mternet/internet.html Internet Services list http://nearnet.gnn.com/wic/newrescat.toc.html VVhole Internet Catalogue http://www.lib.umich.edu/chhome.html Clearinghouse http://www.Germany.EU.net/books/bdgtti/bdgttıintro.html http://www.ncsa.uiuc.edu/SDG/Software/Mosaıc/Metalndex.html http://.../Mosaic/StartingPoints/NetworkStartmgPoints.html Starting... http://www.cs.Colorado.edu/homes/mcbryan/publichtml/bb/summary.html http://hydra.bgsu.edu/HCI/ The HCI Bibliography Project ftp://ftp.lm.com/pub/interpedia discussion archive http://www.biotech.washington.edu/WebCrawler/Webquery.html Crawler http://www.stir.ac.uk/jsbm/js Jumpstation http://web.nexor.co.uk/aliweb/doc/aliweb.html http://www.gold.net/gold/Global OnLine Directory http://schiller.wustl.edu/DACLOD/daclod http://rbse.jsc.nasa.gov/eichmann/urlscearch.html http://www.rns.com/www^index/intro.html Nomad http://wwwpsrg.lcs.mit edu/contentrouter.html Content Router for WAIS http://rd.cs.Colorado.edu/brokers/nidr/query.html Harvest NIDR http://rd.cs.colorado.edu/brokers/cstsch/querry.html CS Tech Reports http://rd.cs.Colorado edu/brokers/sfi/querry.html Santa Fe Time Series http://rd.cs.colorado.edu/brokers/pcindex/querry.html PC Softvvare http://www.es lndiana.edu/internet/carl.html Uncover Article Access http://www.netlib.org/index.html Netlib http://www.nethb.org/nse/home.html National Softvvare Exchange http://www.venty.com/vlibsearch.html http://www.cc.gatech.edu/gvu/search engines.html * Bilkent Üniversitesi Mustafa Akgül* 44672