Katalog

ARAŞTIRMA Japonlar "cinsel güc arttıran" balığın pesinde Yaşayan fosil sayılan Koelekant bahğı, Japon tüccarların para hırsına kurban gidecek. B azı mılyarder Japonlar yaşayan en eskı balık turu Koelekant ların (coelacanthe)(1) cinsel gucu arttıracağı gerekçesıyle derın sularda muthış bır av başlattılar Bu yaşayan fosılı korumak amacıyla da bır Alman denızaltısı gorevlendırıldı Almanlar ın yakalayıp nıjmaralandırmaya başladığı bu balıklardan ilkı 22 Aralık 1938 de Guney Afrıkada Chalumna nehrının ağzında 65 m derınlıkte bulunmuştu Londra dakı Guney Afrıka muzesı nden Bayan Courtemay Latımer garıp yuzgeçlerı olan bu buyuk balığı ınceleme sı ıçın Rhodes Unıversıtesı ne (Guney Af rıka) unlu balık bılımı uzmanı JLB Smıth e gonderınce coelacanthe ın yıldızı bırden parladı Smıth balığın kımlığını belirleyınce macera başladı O gune dek fosıl halde bulunduğu ve turunun 60 mılyon yıl once yok olduğu duşunulen balığın gerçekte hâlâ yaşadığı saptanmıştı Boylece 200 mılyon yıl once (dınozorlardan once) orta ya çıkan ve evrımsel çızgısı ınsanoğluna kâdar uzanan genış crossopterygien (2) grubundan bır tur bulunmus oluyordu Balığa Bn Latimer'ın ve Chalumna nehrının ısımleri bırleştırllerek Latlmerla Chalumnea adı verıldı Ikıncı Koelekant balığı ıse 14 yıl sonra Anjouan açıklarında Komor adalarında ortaya çıktı Daha sonra Buyuk Komor un doğusunda 1954 yılından once altı Koele kant avlandı Ancak balık su yuzune çtktık tan sonra basınç sıcaklık ve ışık şıddetın dekı değısımler nedenıyle hemen oluyordu Koelekant ın 67 cm çapındakı gozlerı ışığa karşı oldukça duyarlıdır ve bu nedenle sadece gecelerı 100 m derınlığın uzerıne çıkabılmektedır Madagaskar dakı Bılım Enstıtusu so ğuk yerde saklanmış onıkı balığı ıncele mesıne karşın yeterlı bılgıyı elde edeme dı çunku bu sayı turun ozellıklerını ırdeleyebılmek ıçın azdı Daha çok ornek toplayabılmek amacıyla Cousteau yonetımındekı Calypso ekıbı otomatık makınelerı derınlıklere yerleştırdı 1965 te dalgıç Jacques Stevens Komor lular tarafından yakalanıp bır sure sonra bırakılan balığın ılk fotoğraflarını çektı Dunyadakı tum balıkçılar bu balığı ta nıyorlar ve lyı bır fıyata satacaklarını da bılıyorlar (saklanma şeklıne gore 2000 10 000 dolar arası) 1938'den berı 200 den fazla Koelekant avlandı Avlanan her balık en yakın muzeye gonderılıp uluslararası bılım enstıtusu tarafından numaralandırılmaktadır Soyu tehdlt altında Ancak Koelekant ın soyu tehdıt altında Bu balığın gunumuze kadar yaşadığı gerçeğınden yola çıkan bazı kışıler balıkla beslendıklerı takdırde sonsuz bır guce kavuşacaklarına ınanıyorlar Örneğın bazı Japon tuccarlar balıkta gergedanın boynuzundekıne benzer bır madde bulduklarını one suruyorlar ıddıalarına gore soz konusu sıvı cinsel kudretı artırıyor Tukenen hayvan nesıllerını korumak amacıyla ımzalanan bır anlaşma uyarınca (CITES) gergedanları avlamak yasak bu amaçla kocakarı ılaçlarını satanlar bu hayvanların boynuzundan elde edılen tozu bulamı yorlar Işte Koelekant bunlara yenı bır seçenek oluşturuyor Nıtekım Japon bır ku ruluş bu maddeyi elde edebilmek ıçın Komor adalarına dort sefer duzenledı Doğal olarak bılım açısından buyuk onem taşıyan bu değerlı ve nadır balığın bılınçsız ınsanlar tarafından tuketılmesı araştırmacıları ofkelendırıyor Japonların bu gırışımını ortaya çıkaran ıse Max Planck Unıversıtesı nden Alman bılım adamı Hans Frıcke Bu genç profesör Koetekant ların yaşadıkları alanları bızzat yerınde ınceleyerek hareketlerını gozlemledı 117 m 118 m derınlıklerde gerçekleştırdığı araştırmalarda saplı yuzgeçlerı n ne şekılde ışledığını gosteren pek çok fotoğraf çektı Frıcke balıkların kurtarılması ıçın bır konsey oluşturdu ayrıca koruma alan larının çoğaltılması ıçın de bır kampanya yurutuyor Balık bılımı uzmanlarının hızmetıne verılen Jago denızaltısı en az 400 m derınlığe ınerek Koelekant larır yaşadığı yerlere ulaşabılıyor Boylece bu fosılın ureme şeklı ve davranışları hakkında daha fazla bılgı edılınebılecek Tabıı Japonlar balığı rahat bırakırlarsa (1) Soyu 300 mılyon yıl oncesıne dayanan ve balıklarla kurbağagıller arasında yer alan bır balık turu (2) Yuzgeçlerı ılk kurbağaların ayaklarına benzeyen ve bugunku coelacanthe ları da kapsayan balık grubu ÇCMII A nalud I Id ~a\ \ an Sclence & Vle / Ağustos 92 Meme kanseri ne kadar kalıtsal? Kadınlar ailelerinden geçebilecek meme kanserine karşı aşırıduyarlı ılelerınde meme kanserine rastlanan kadtnların çoğu bu hastalığa kendılerının de yakalanma olasılığını gozlerınde buyutu yor ve mamogram çektırme ye bıle çekınıyor Bu sınıflandırmaya gıren kadınlara hekımlerce rızıkonun gerçek oranı bunun erken tanıiama ıle azaltılması nın onemı açıklanıyor Bu konuda bılımsel açıdan aydın lanan kadınların daha rahat lıkla sağlık denetımınden geç tıklerı goruluyor Gerçekten de araştırmalar kalıtımsal nedenlerle rızıko oanının yukSek olduğu duşunulen kadınların sadece % 5 ıle % 8 ının bu hastalığa yakalandıklarını A ortaya koydu Aılelerınde meme kanseri gorulen kadınların bu hastalığa yakalanma oranı ortalama rıskın ıkıuç katı Bırlncı dereceden ıkı yakınında (anne kızkardeş kız evlat) ya da hem anne hem anneannesı kanserlı ya da bırıncı dereceden menopoz oncesı her ıkı goğuste kanser gorulen kadınlar bu gruba gırıyor Annesı ya da kızkardeşı menopozdan sonra kansere yakalanan kadınlarda rısk oranı artmıyor Aılelerınde meme kanserine rastlanan kadınlar kendılerının de kansere yakalanacaklarına kesınlıkle ınanıp pantğe kapılıyor Oysa kı bunların rıskı % 2030 a yakın Kansere yakalanma ve goğuslerının alınması du şuncesı onları duygusal açıdan oylesıne yıkıyor kı koruyucu yontemlerın ayırdında bıle olamıyorlar New York ta aılelerınde kanser gorulen kadınlardan oluşan kuçuk bir gruba altı haftalık bır eğıtım proramı uygulandı Bır kalıtım uzmanı tarafından bu kadınla rın rısk oranları belırlendı Ayrıca rıskı azaltma yontemlerı oğretıldi Bu yontem ler bedenın belırlı surelerle denetımı kuşkulu durumlarda sağlık kuruluşlarına başvurma ve ozel bır beslenmeyı ıçerıyor Program uygulanmadan once kadınların sadece % 40 ı her ay bedenlerını denetımden geçırıyor % 60 ı her yıl mamogram çektırıyordu Program sonrasında bu oranlar % 70 ve % 100 e ulaştı Hastalığın gerçek rısk oranı kpnu sunda doktorlar arasında bıle yanlış an lamalar olabılıyor ve hastalara yanıltıcı bılgıler verılebılıyor Bu arada stereotaktık bıyopsı adı verılen yenı bır yontem, mamografıde kuşkulu gorulen bolgenın kanserlı olup olmadığını doğru olarak saptanabılıyor Boylelıkle bırkaç santım goğus dokusunun alındıgı cerrahı bıyopsıye gerek kalmıyor Zıra stereoktaktık bıyopsı ıle kuşkulu bolgeye bır ığne sokularak dokunun sadece çok mınık bır bolumu alınıyor Bu sureç sırasında hastanın yatırılmasına bıle gerek gorulmuyor Gunumuzde stereotaktık bıyopsı ma kınelerının kullanımı Avrupa da ABD ye kıyasla daha yaygın (R U ) 3782