Katalog

ARAŞTIRMA Sismanlık ve asırı diyetin sakıncaları Korkut Yaltkava ocukluğumuzdan berı tabağımıza ne konursa onu yıyıp bıtırmemız ge rektığı eğıtımını alırız Bu eğıtım, aynı zamanda onumuze konan yıyeceğın besleyıcı olup olmadığım duşunmeden, değerlendırmeden sadece yıyıp bıtırmemızı ongorur Yas ılerledıkçe metabolık gereksınımlerımız azalır Buna karşın hâlâ gençlıktekı gıbı yemeye devam edersek yağ bırıkımi (şışmanlık) başlar Şışmanlık sağaltımı guç bır durumdur Ayrıca yaşadığımız toplumda bedensel seklını korumanın ıstenılen klloda olmanın, gereksız yağları erıtmenın kışıyı aktıf, canlı cevval tuttuğuna ınanılır Az kılolu olmanın daha estetık, daha çağdas oldugu duşunulur Boylece şışmanlık hıç ıstenmeyen ınsanları aşağılık duygusuna ıten hantallaştıran çağdışı bır gorunum olarak kabul edılır Ve hemen butun şışmanlar zayıflamaya çalışır Butun şısmanlar zayıflamaya çalışırken ınsanları zayıflatmaya yonelık sanayıı ıse durmadan şısmanlar ve kârlı bır yatırım alanı olur çıkar Dıyet kıtapları en çok salan kıtaplar arasındadır Dıyet yıyeceklerı gıderek yaygınlasmakta bu arada sağlık ıçın uygunlugu kuşkulu bıleşımler dekı yıyecekler de gerçek dıyetler arasında kendılerıne yer bulabılmektedır Henuz bızde guzellık enstıtulerı veya zayıflama merkezlerı şeklınde çalışan yerler, ılerı ulkoli"de şışman çıftlıklprı şeklınde genış Kitlc Ipm hızmet veren çok organıze kamplara donusmustuı Corrahı yontemler bıle sısmanların hızmetındcdır Mıdeyı kuçul tup daha az gıda alınmasını ya da bağır sak u/unlugunu azaltıp gıdaların yeterı kadar emılmeden dışarı atılmasını sağlaydn vontemler gıbı Yuzde 40 oranında basarısızlıkla sonlanan bu yontemler ayrıca onemlı yan etkılere de yol açmaktadır Mptabolık nedenlerın etkısı kılo vermeyı guçlestırır Bır çalışmada 160 kılo agırlıgındakı bır kadının bır zayıflama programına gırerek bır yılda 55 kılo verdığı bıldırılmekte Ancak bu kjloya ınmesıne ve gunde 1200 kalorıden daha fazla yemeınesıne karşın bu hanım bundan sonrakı 18 ay ıçınde bır dırhem daha zayıflayamamıs Ç • Beden aâırltgtmızı blr cttzi etken befirler • Kalrtsal özelllk ön sırada gelir • Herkesin beden ağırlıgının ayar noktası vardır. • Bunlardan biri bedende yağ birikim dereceskJir. • Az yeme hastalığına tutulmak ölümcül sonuçlar verebillr • Oburca bkınma da blr diğer beslenme hastalığıdır. (bır çalışmada % 14 oranında duşme saptanmış) Devamlı fazla yemek yıyenlerde ıse metabolızma hızı artar Beden ağırlıgının bır ayar noktası vardır Insanlar uzun yıllar boyunca hemen hep aynı kıloda kalırlar ve arada besın almada kısa surelı azalma veya artmalar bu kıloyu etkılemez Bu durum adeta uçakların gemılerın otomatık kontrol cıhazlarına bağlanarak belırlı rotaları tuttur malarınabenzer Ancak uzun surelı olarak fazla veya az gıda ahnması, ağır stresler aşırı yorgunluklar gıbı durumlar ayar noktasını değıştırebılır Ağırlık rotasını baştan saptamayan en onemlı neden kalıtsal faktorlerdır karbonhıdrat yonunden zengın besınlerı daha çok tuketırler (ekmek, makarna patates gıbı) ve sonuç olarak gıderek tombullaşırlar Bılındığı gıbı kışıyı besleyerek formunda tutan besınler ıse pahalıdır (proteınlergıbı) Ayar noktasını saptayan nedenlerden Hucrelerde yağ bırıkımi arttıkça gıdaların yaga donuşumu de azalır Fakat bu dırenme (gıda alımını azaltmaya yonelık bu feedback) bır yere kadar devam eder Kışı hâlâ fazla gıda almayı surduruyorsa yenı bır ayar noktası saptanır Daha yuksek değerdekı bu ayarlama ıle yağ depoları daha da genışler Her ne kadar beden ağırlığı ınsandan ınsana hayvandan hayvana değışırse bırı de bedende yağ blrlkim derecesldlr. Ağırlığın ayar noktası yeme ısteğını azaltmakta ve ağırlık kaybetmelerıne yol açmaktadır Ancak tahrıp gıbı yapay yollar.dışında bazı kımyasalların doğal yollarla salgılanması da beyıne etkıleyıp yemeyı azaltmakta ya da durdurmaktadır Bu kımyasallardan en onemlısı kolesıstoklnin dır Beyın hucrelerı ve onıkı parmak bağırsağı tarafından salınan bır madde olan kolesıstokının doyma duygusu uyandırır Dığer bır kımyasal olan noropeptıt Y ıse tam ters bır etkı oluşturur Bu maddenın hıpotalamus a uygulanması hayvanların aç kurtlar gıbı çılgıncasına yemeye saldırmasına yol açar Beyınde kanda bulunan şeker mıktarını olçen ve glukostat denılen noronlar vardır Bu noronların elektrıksel boşalımları kandakı şeker sevıyesıyle orantılı olacak şekılde değışır Boşalımları azaldıkça açlık, arttıkça doyma duygusu oluşur Hıpotalamus un orta kısımında kuçucuk bır alanın tahrıbı ıse aşırı yemeğe ve şişmanlığa yol açar Ancak yemedekı bu artış pıs boğazlık şeklınde gelışmez Hayvan yedığinı seçer ve genellıkle karbonhıdratlara (tatlı, unlu yıyecekler) eğılımı artar Bu alanları yozlaştırarak oluşturulan değışımler aynı zamanda davranışlarda da değışıklık oluşturur Hayvan gunduzlerı uyur ve yemek yemez Ancak gece olunca once bol karbonhıdratlı bır esas yemekle ışe başlayıp butun gece yıyıp ıçmeyı surdürur (şu beynımızın oyuncağıyız vesselâm) insanların çoğunda fazla yeme şeklinde sorunlar vardır Ancak, genç erışkın hanımlarda ıse tam ters bır sorun gdrulur Neredeyse açlıktan olecek derecede (zayıflayıp, kadıtlerı çıkacak derecede) az yerler Bu bozukluğa anoreksiya nervoza (anorexıa nervosa) denır Her ne kadar anoreksiya sozcuğu ıle ıştahsızlık kastedılırse de bu kışılerde yıyecek ıle ılgı devam eder, gerçek anlamıy la bır ıştahsızlıkları yoktur Başkaları ıçın yemek hazırlarlar yemek tarıfı toplarlar, hatta dolaplarında kendılerı yemeseler de yıyecek maddelerı bırıktırırler Anoreksıklerde ne kadar sıska olurlarsa olsunlar dehşetlı bır şışmanlama korkusu vardır Şuralarında bıraz daha fazla yağ vardır Işte o yağı da erıtıverseler her şey yoluna gırecektır Adeta, kendılerını olduğundan daha çok kılolu gorurler, ne kadar zayıflasalar memnun kalmazlar Daıma bır (azlalıkları vardır Bu tutkuda toplumun ınce, formunda ınsanları yeğleyıp, ozlenen bıçım olarak gostermesının buyuk önemı vardır Çağımızda beğenı yargıları bu yönde gelışmıştır Oysa Anadolu nun ana tanrıçalarından başlayarak estetık kavramların egemen olduğu Hellenıstık devlrlerden bu yana hep balıketınden gıderek artan çızgılerde ınsan formları gozde olmuş ancak ıçınde yaşadığımız yuzyılda bu bakış açısı değışmıştır Balık etındekı Mılo venusunden Rubens ın bıngıl bıngıl kadınlarına kadar uzanan bır çızgıdır bu Guzellık kaygılarının yanı sıra şışman Az yeme hastalığı mez Buna karşılık sısman kalır Normal agırlıktakı kışılerle şısmanlar arasında yenılen yıyecek mıktarı arasında onemlı bır fark bulunamamıştır Ustelık dıyet yaparak ıncelmeyı başarmış eskı bır şışman bu yenı formunu koruyabılmek ıçın doğal halıyle ınce olan bır ınsana gore daha az yomek durumundadır Çunku sabık şışman metabolızması yavaş olduğundan şısmanlamıstır ve bu yavaş metabolızmayla normal mıktarlarda yıyecek alsa yıne sısmanlayacaktır Bırkaç kez şışmanla yıp zayıflama kışının metabolık yeterlılığını değıştırır Boyle bır kışı ılk perhızlerıne oranla daha sonrakı perhızlerınde daha yavaş kılo verdığını ve perhızı bıraktığı anda da kısa surede tekrar kılo aldığını gorecektır Bu kışılerde, perhız yapmayanlara oranla metabolızma hzı duşmektedır Gerçekten de birçok şişman aşırı ye Evlat edınılmış çocuklar gerçek anababalarının formlarını tutmakta, yaşadığı aıle ıçındekı kışılere benzememektedır Tek yumurta ıkızlerının kıloları da aşağı yukarı aynı olmakta bırı sıska dığerı şışman ıkıze hemen hemen hıç rastlanmamaktadır Kalıtsallığın bıreyın formuna etkısı % 70 olarak kabul edılmektedır Bılınenın tersıne ekonomık olanakları yetersız olanlarda fazla kıloluların oranı daha çoktur (fakır deyınce hep avurtları çokmuş kaburgaları sayılan tıpler duşunulur) Bu bıreyler ucuz olduklarından serbestçe ıstedığını yıyen bır hayvanda gunluk harcanan enerjı mıktarı ıle beden ağırlığı arasındakı oran (beden ağırlıgının 0 75 ıncı ussune olan oran) aynıdır Bu oran, aşağı yukarı 70 dır Bu bulgudan çıkan onemlı bır sonuç şudur Bır bıreyın beden ağırlığının ayar noktası, enerjı sarfının beden ağırlıgının 0 75'ıne oranıdır ve bu değer yaklaşık olarak 70'dır Beyının alt ve ıç kısmında bulunan hipotalamus, beden ağırlığı ayar noktasını değıştırebılır Hıpotalamus'un yan kısmında yapılan ufak bır tahribat hayvanlarda 31810