Katalog

BİLİM PORTRE Bilimsel tutkudan bilim felsefesine Cahit Arf'ın Çukurova Üniversitesi'nde verdiği "Matematik, Bilim ve Sanat Nedlr?" konulu konferansı Dr. Onur Bilge Kula Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesl tepkı gosterırler Bu tepkı, ıtme, çekme ve obur çeşıtlı duygulanımlar bıçımınde gerçekleşır Tepkının sonucu mutluluk veya mutsuzluk olabılır Bu ıkı olay, korunum gudu sunun sonucu Mutluluk veren şey tyı, mutsuzluk veren şey ıse kotu dıye nıtelendırılır Belırttığım çatışmalarm çözum surecı, bılgının oluşumu surecıdır Duygu ve ıstemlerınde ıstençlı ve bılınçlı olan ınsan algılarını ayrımlaştırıyor, dızgeleştırıyor Algılar ızler bırakıyor Izler yoğunlaşıyor ve bılınç parçacıklarına dönuşuyor Yaşantılar ve ızlerın sonucu örneğın ınsan, çığ ve kızarmış pılıcı ayırt edıyor EtMeşımle rın bazı yönlerı nedensonuç ılışkısı çerçevesınde kavramlara dönuşturuluyor Yaşantıların ve algılartn farklılaştırılması onlara ilışkın tepkılerın ayrımlaştırılmasına neden oluyor Kanımca, bılım böyle başlıyor A, A'yu, A', A"yı, B, B"yı dogruluyor Böyle bır sonuçlar, hatta çatallı sonuçlar dızısı oluşuyor Bu zıncırler çoğalıyor, uzuyor Fakat zamanla ınsan beynı bu çoğalmaya ayak uyduramıyor Iç etkıleşmeler yorulma olayına yol açıyor Bellek duruyor, ışlemıyor Böyle olunca gelışme olmuyor Bu durma, yenıden ışleme, doyada hıçbır olayın duz bır çızgıde surup gıtmedığını gösterıyor Ord. Prof. Dr. Cahit Arf üzerine Doç. C ahit Arf, seksen yaşında Bedenı yaşlı Yaşlı beden, delıkanlı bılıncı taşımak ta zorlanıyor Buna karşın, doğada, toplumda ve ınsan bilıncindekı her oluşu, nedensonuç ılışkısı ve karşılıklı otkıleşım çerçevesınde açıklayan Arf'ın bilimsel yöntemı bedenbılınç bağlamında doğrulanıyor sankı1 Arf'ın bılıncı bedenını olumlu etkılıyor dınç ve direngen olmaya zorluyor Cahit Arf Çukurova Üniversitesi'nde (Aralık 90) "Matematik, Bilim ve Sanat Nedlr" konulu bır konferans verdı Arf salt konferans vermedı, bılımcı, bılımcı nasıl olmalının örneğını de verdı Olgu ve oluşları bilimsel olarak anla mak ıçın harcanan anlatımsız emek ve öz verlnın bıreysel ve toplumsal mutluluğa dönuşmesının öykusuydu Arf'ın konferansı Konferansta tuttuğum notları Prof Arf'ın bı çımsel özellıklerını bozmamaya özen göstererek butunleştırdım Bilimsel duşuncelerı nı katkısız yansıtmaya çalıştım Olası kuçuk noksanlar. benden kaynaklanmıştır Okuyucunun bilmesınl ve hoşgorusüru dılıyorum Sayın Arf'ın yukarıdakı konuya ilışkın du şuncelerını sunuyorum Yaşlılar edınebıldıklerı deneyımlen, bılınçlerıne yer eden duşunce bıçımlennı mutlak doğrular olarak sunmaya eğılımlıdırler, buna hakları olduğunu sanırlar Unıversıte, salt meslekı nıtelıkler kazandıran bır okul değıl, yaratıcı duşunce yetenek ve alışkanlıkların gelıştığı bır ortam Yaratıcılığın kaynağı, olağan dışı olanı denemeye cesaret etme ve onu öğrenme ısteÖ « Bellemek, en tehllkelı etkınlık Bellemek değıl, "yenıden keşfetmek" önemlı Yenıden keşfetmek bılgılerı sorgulayan, eleştıren tutumun urunu Böyle bır yaklaşım, nedensonuç ılışkısı ve bağıntıların oluşturulması, bılgılerın sıstemleştırılmesı sonucu gelışır Bılgı bırıkım oluşması, bırey ve toplum yararına kullanılması denetlenmelı Ancak denetımın yöntemı sınav olmamalı 'Öğrencı" sözcuğ'unu sevmıyorum, o nedenle genç ınsanlar demeyı yeğlıyorum Genç ınsanlar, unıversıtede neyı öğrenecekler? Bılımın nasıl oluşup ışledığını Pekl bilim nasıl olufur? burada yatıyor Insanlığın gelışim surecinın ılk aşaması da dahıl, butun aşamalarda bılımın önkoşulları yaratılıyor Fekat (bu sözcuğu Hoca'nın bıçemının tadını vermek ıçın bır kez olsun aynen aldım ) bılım ancak Antık Yunan'da dızgelı bır yapı kazanıyor Bırbırı ıle ılıntısız algılar dizgeleştırılıyor ilk oluşan kavramlar arasında sayılar var Mıktarın belırlenmesı gereksınımı, bu duruma neden oluyor Aktarım, sağlamak ıçın kullanılan nesneler çok çeşıtlı Bunlar arasında ılk akla gelenler, ağaç, kağıt, taş, vs insanın tahammulu az Bu, tumevarımcı duşunme surecını başlatıyor Nedensonuç ılışkılerı zıncırını kavrayabılmek ıçın bır kurala gerek var Tumevarımcı duşunme bıçımı kuralın ılk ve onemlı aşaması Bu, matematiğın bırıncı kaynağı Matematığın ıkıncı kaynağı şoyle ortaya çıkmış Yunanlılar, denızcı ve balıkçı ınsanlar Gemılerının yerlerını bılmek ıstıyorlar Bu gereksınımı gıdermeye yonelık nokta, doğru, duz lem vs gıbı bırtak m geometrık kav ramlar oluşturuyorlar Gıderek daha kapsamlı gelışmeler oluyor Orneğın Thales, bulunulan noktadan uzakta olan nesneler arasındakı uzaklıkları belırlemeyı olanaklı kılan teoremı gelıştırıyor Dık çızgıler kullanılarak uzunlukların belırlenmesı Pıtagor ıle daha yetkınleşıyor Sayı, ağırlık, sayılabılen nesneler dışındakı şeylerı duşunme, hız, ıvme, yuk, ısı gıbı kavramların dızgeleştırılmesı flzlk ve klmya gıbı bılım alanlannın oluşmasını ve yerleşmesını sağlıyor Nevvton, fızığın gelişmesıne önemli katkılar yapiyor Dili çevre renklendiriyor Bu arada başka bır şey oluyor Dıl oluşuyor. dılı doğal çevre renklendiriyor Seslenn değıl, kavramların başkalığı dıller arasındakı farklara yol açıyor Dıl, seslerden oluşan sembol takımı Ses, yıtıp gıdıyor, ınsan onları saklamaya çalışıyor Bu ışlemden yazı doğuyor Bu gelış(tır)me surecl yoğunlaşıyor Algılardan kavramlar gelışıyor, dıl çeşıtlenıyor, buyuyor Dıl böylece kavramlar arasındakı ılışkı ve bunların aktarımını olanaklı kılacak karmaşık dızgeye dönuşuyor Dıl urunlerı yazı ıle saklanıyor çoğalıyor, gunumuze ulaşıyor Hıtıt, Sumer, Mısır, Yunan, Mezopotamya vs gıbı uygarlıklar bu surecın halkalarını oluşturuyor Bılım, kavramları bulup kayıtlara geçırme ışlemı Nedenlerı, sonuçları ortaya çıkarma etkınliğı Her kaydın gerıye dönuk bır yönu var Olgu ve olayların sureçsellığlnın kaynağı Bilim nasıl oluşur. Benım duşunceme göre şöyle Insan, dcğadakı butun canlılar gıbı varoluş nedenlerını yaratma ve koruma eğılımınde Koruma, durağan değıl, sureğen Doğanın ıç duzenı dengeye dayanır Insan doğayı etkıler, etkılemek ıçın gerek duyduğu enerjıyı doğa varlıklarından alır Bu alma, dengeyı bozar çatışmalara yol açar Çatışmalar karşılıklı etkıleşım ıçınde çözumlenır Bu esnada doğa ıç duzenını, dengesını yenıden oluşturur Insan doğayı bozar, doğa kendısını onarır Bu, surup gıder Insanlar yaşam alanlarını bıçımlendırırken Butun bunlar gıderek uzayan nedensonuç ılışkısı ıçensınde gelışır Gelışmeler öyle hızlanır, çoğalır kı ınsanlar onları izleyemez olur Descartes, nesnelerın sayısal semboller ıle anlatımını ve sayısal sembollerı arasındakı bağıntıların gelıştırılmesını buyuk ölçude etkıler Ve böylece oluşumları ızlemeyı kolay laştırır Matematıksel sembollerın organıze bıçımde yerleşmesı bılımı, bu da örneğın fizığı, kımyayı yaratır Bilim, esas Itlbarı ile flziktir. Matematik ıse bılımı organıze ettığımız soyut model Fızık bu yuzyıla değın determınıst yanı "A olursa B olur' şeklınde ıdı Fakat bu yuzyılda farkına varıldı kı bazı olaylar bu dızgeye uymuyor Bu durum, fızıkte belırsızlık yarattı Matematıkçıler bu belırsızlığı olasılıklar yöntemı" yardımı ıle gıdermeye çalısttlar Kimya, tam gelışmışlık yönunde ılerlıyor BtyoJoj' de öyle Bızı dolaysız etkıleyen makro duzeyde gerçekleşen olaylar Makro olaylardan kastım, çok tekrarlanan olaylar, bır maddede sureklı yenılenen olaylar Bu tür olaylar, o madde ıçın determınıst, yanı belırleyıcıdır Mıkro olaylar, doğrudan algılanamazlar Bunlar bır başına algılanamadıklarından dolayı doğurguları, "olasılık kurallarına " göre öbeklendırılır Bıyolojik olaylar bu turdendır ve henuz matematıksel olarak ışlenmemıştır Matematıkleşmelerı ıçın neden sonuç .lışkılerının bılınmesı ve modelieştırılmesı gerekır Insanları uyaran duzenlılıklerı ancak ıstatıstık yoluyla, bu nedenle de "olasılık hesabı" yoluyla belırlenır Bunun Içın tekıl gözlemler yetmez, kıtle gözlemlerı gerekır Bu savı polıtık alandan bır ornekle açıklamak ısterım Karl Marx, sınıf savaşımı kuramını geliştırdı Ruslar bu kuramı denedıler başa ramadılar Şımdı burada sorulması gereken soru şu Karl Manc'ın kuramı yanlış mı? Ben ce yanlış değıl, eksıktır O nedenle Ruslar başarılı olamadılar Bır fızık olayını açıklamak ıçın bırçok eımenı hesaba katmak, kullanmak zorunda yız Fızık, doğa yasalarına ilışkın kavramla nmızı oluşturdu, kuantum fızığınden, olasılık fızığıne geçebıldık Fızık olayını açıklamamızı sağlayan etmenler ve duzenlılıkler var Toplumun bu tıp davranışlarını olçmeyı olanaklı kılacak böyle bır yasa ve kural yok Toplum olaylarında etmenler ve nedensonuç ılışkılerı çok karmaşık Genel geçer savlar uretmek zor Fızıkte bıle bır tek faktörle bır olayı açıklayamayız Sayısız etken var Insanların davranışlarına, doğrudar algılayamadığımız, mıkro olaylar neden olabılır Insanlar ıçın sınıf savaşımı, yaşamı lyıleştırme savaşımı bır etkendir Ama bunun Ötesınde ınsanların sezgılerı, beğenılerı yeteneklerı ve yönehm'erı var Bu etmenlerın hepsını hesaba katmadan kullanmadan toplumsal oluşlara ilışkın kesın bır şey söylemek neredeyse olanaksız Olasılık fızığının daha da gelışmesı ve bu alanda edlnılen bılgılerın kullanılması sonucu yaşayan olgular ve sureçlerı ve makro olaylan daha 1yı tasnıf edebıleceğız insan yaşantı ve deneyımlen, 1) algıların ayrımı ve kaydı 2) algıların modelieştırılmesı, 3) modellerden sonuç çıkarma, yanı teknoloji yaratma aşamalarından geçerek bilimsel bılgı durumuna gelır Fıkrımce, bılımın bu uç aşamasının uçu de aynı ölçude değerlı Fakat yalnız bırı uzerın de durmak. öburlerını ıhmal etmek hata olur Bılımcı, bilimsel bılgı yaratma surecinın ılk ıkı aşaması ıle uğraşan kımse Bılımcının algısı sıradan insanın algısından farklı Bılımcı algıları kavramlaştırır llerı aşamada bılımcı algılarını modelleştırır Deneycı fızıkçıler bu na lyı bır örnek Kuramsal fızıkçıler, deneycılerı, onların bulgularını modeller Model ya ratan kışı ınsanlığın ışıne yarayacak ışler yapar Kışıyı bılımı yapmaya ıten nedır? Çeşıt iı etmenler var Bazıları ıçın para kazanmak ıçın motıvasyon Bır kısmı da parayı hıç duşunmez salt bılım yapmayı duşler Ben meslek saçerken çevrenın etkısındey Bilim adamı (kadını) kim? Lutfen sayfayı çeviriniz 21011