Katalog

G EN ETİ K PS İ KO LOJ İ İlk gerçek gen tedavisi İnsanlar yıldız falına niçiı Baştarafı 1. Sayfada Aslında, çok başarılı bir oğrenci olmak ile iş ortamında başarılı olmak arasında ters orantılı bir iliski var. Bazı işverenler ise pslkomstrlk tostlar hazırlayan pslkologlara başvuruyorlar Bu testlerin nesnel bilimsel değerlendirme yaptığına inanıyorlar. Bununla biıiikte, bu testlerin çoğu, yeterince kalifiye eteman olmaması ve testlerin kalitesiz olması nedeniyle grafoloji testlerine dönüşmüş bulunuyor. Buna karşın, birçok kuruluş grafologların hazırladığı testleri kullanarak eleman seçiyorlar. Grafolojinin bir kişinin karakterini değerlendirme ya da betimleme için yetersiz olduğunu ortaya koyan bilimsel çalışmalara karşın bu eğilim yaygınlaşıyor Orafotojlk v» •strolojlk yorumlann populsr otanaMran sn on*mli n*d*nl, doğru olmalandır. Ancak, doğru olmalarının nedeni, çoğu kişi için doğru olan ve belirli bir kişi için kabul edilebilen geniş kapsamlı, olumlu genellemeler olmalandır. Bu, aslında, psikologların Barnum etklsl dedikleri olayın bir bölümüdür: Burada, InMnlar klsHiktori hakkındakl bllgll«rl rw kadar tartışmalı ya da g*n«l kapMinlı oluraa olsun kabul «dsrtor, çünkü kislllk d«g«r1«ndlrm« sursçlsrlnln sonucu olduguna inamrtar. Etki, adını 19. yüzyılda Amerıka'da yaşamış sirk sahibı Phlnsas T. Barnum'dan aldı. "Hsr daklka saf Mr Inaan dogar" diyen Barnum^ un başarı için formOlü "hsrkaalsn bir parça Mr şaytor almak"tı. Barnum etkisi üstüne yapılan araştırmalar, insanların astroloji ve grafolojiye inanmalarının altında kişilik değerlendirmesi aldatmasının kurbanları olmalarının yattığını gosteriyor. Yani, hemen hemen herkes için doğru olan genelleştirilmiş, basmakalıp değerlendirmelerin özellikle kendilerı için doğru olduğunu kabul ediyorlar. Psikotoglar yaklaşık 40 yıldır Barnum etkisini araştırıyorlar. Bu süre içinde bir kişinin bu tür değerlendirmelerle aldandığı durumları, aldanan ve aldanmayan kışılerin özelliklerini, kişilerın inandığı ve güvendiği tür şeyleri belirlediler. Öldürücü bir deri kanserinin tedavisine tümör öldürücü genlerle başlandı. Dr. Zeynep Tümer Bilimsel hiçbir değeri olmamasına rağmen günümüzde yıldız falları, falcılık vb... bazı insanlarda "tapınma derecesinde" tutuluyor. Çeviri: Murat Arın At G erçek anlamdaki ilk gen tedavisine şubat ayı başında ABD'nin Ulusal Sağlık Enstitüsü'nde (National Institutes of Health) başlandı. Tedaviyi, Ulusal Kanser Enstitüsü'nden Steven Rosenberg başkanlığında bir ekip yürütüyor Genetik yolla tedavi edilecek olan kanser, mallgn melanoma adı verilen bir deri kanseri türü. Konuyu takip edenler Rosenb«rg'in bu konuda daha önce de bir girişimde bulunduğunu hatırlayacaklardır. Bu seferki denemenin öncekinden farkı, hastaya aktlf bir ganin verilmesi. Rosenberg ilk denemesinde hastanın tümöründen elde edilen ve Tümör Infiltre eden Lemfosıtler (TIL) adı verilen hücreleri kullanmıştı. Bu hücrelerin özelliği antitümör aktiviteye sahip olmaları. Neomisine direriçli bir gen ile işaretlenen TIL'ler hastaya geri veriliyor. Tümörün bulunduğu bölgeye yerleşen bu hücreler aktivitelerini göstererek tümörün gerilemesine yol açıyorlar. Bugüne kadar tedavi gören hastaların yarıya yakınında gözle görülür bir llerleme kaydedilmiş durumda. Rosenberg'in son girlsiml ise gerçek anlamda bir gen transferi. Yani tümöre zarar verecek olan bir gen, hastanın TIL hücrelerine yerleştiriliyor. Amaç bu genin kodladığı proteinın bu bölgede tümörü yok etmesi ya da en azından geriletmesi. Daha önceki denemede transfer edilen genler ise yalnızca işaretleyici vazifesini görüyorlardı. TIL hücrelerine yerleştirilen gen, Tümör Nekroze edlci faktör genl (TNF) olarak adlandırılıyor. Bu genin kodladığı proteinin fare deneylerinde fare tümörlerini nekroze ettiği saptanmış. Bu nedenle aynı etkinin insanlarda da ortaya çıkması bekleniyor. TNF geni yerleştirildikten sonra TIL hücreleri tekrar hastaya veriliyor ve bu hücreler hastanın tümör bölgesine yerleşiyorlar. Burada TNF geni nekrozan proteinleri üreterek tümörün gerilemesine yol açacak. En azından beklenen sonuç bu. ilk tedavi 29 yaşında bir kadın hasta ile 42 yaşında bir erkek hastada başlatıldı. Ekibin amacı ilk aşamada, ileri derecede malign melanomali 50 kadar hastanın bu yolla tedavi edilmesi. önümüzdeki günler, bu heyecan vericl çalışmanın sonuçlarını gösterecek. Bu deneme başarılı olsun ya da olmasın genlerle tedavi yolu açılmış durumda ve gelecek hiç de karanlık gözükmüyor. Vücudun belirti kısımlarını yöneten burçlar. Eski geleneksel astrolojiye göre Zodyak'ın belirli burçları (ve gezegenler) vücudun belirli kısımlarını yönetirler. i.ö.460377'de yaşamış olan ve tıbbın babası olarak bılınen Hipokrat, astrolojıyı bilmeyen bir hekımın kendisini doktor saymaya hakkı olmadığmı söylemişti. En çok v» en az doğnılar 1950'lerin sonlarında, Amerikalı psikolog Roas Stogrwr 68 personel şefine çok iyi hazırlanmış bir kişilik testi verdi. Fakat testl değerlendirmek ve sonuçlar vermek yerine, herkese horoskoplardan, grafolojik çözümlemelerden vb. derlenmiş 13 cümleyi kapsayan bir değerlendirme sundu. Sonra her yöneticiden bu değeriendirmeyi okumastnı (yönetici, bu raporun "bilimsel test"in sonucu olduğunu sanıyor) ve değerlendırmenin ne kadar yeterli olduğuna karar vermesini istedı. Yönetıciler, her cümleyi şaşırtıcı derecede doğru, ço ğunlukla doğru, yarı yarıya doğru, doğrudan daha çok yanlış var ya da tamamıyla yanlış şeklinde değerlendirdi. Ûçte birinden fazlası, değerlendirmenin şaşırtıcı derecede doğru biçimde profillerini ortaya koyduğunu, % 4O'ı yeterince doğru olduğunu düşünüyordu. Hiçbirlsi bunun çok yanlış sonuçlar verdiğini söylemedi. Personel şeflerinin yanıtları, Barnum etkisinin niçin yasandığını da ortaya koyuyor. Yöneticilerin en çok yeterli gördükleri iki cümle şuydu: "Belirli bir miktar değişiklik ve çesttliliği tercih ediyorsunuz, kısıtlamalar ve sınırlamalarla kuşatıldığınızda bir hoşnutsuzluk yaşıyorsunuz" (% 91'i bu cümlenin "şaşırtıcı doğru" ya da "çoğunlukla doğru" olduğunu söyledi) ve "Bazı kişilik zayıflıklarınız olduğunda, bunu telafi edebiliyorsunuz" (<Vb 89). Buna karşılık, şu iki cümle en az doğru bulundu: "CIIM*I yaşamınızda bazı «orunlar var" ve "Bazı beklcntltorlnlz çok g«rçckdısı." Genel değerlendirme, Barnum etkisinin çalışması için olumlu olmalıdır, çünkü doğal olarak Insanlann olumluya •glllmtorl vardır. Birçok araştırmacı bu sonuçları ekle etti. 1960'ların sonunda, bir Fransız psikolog, çeşitli gazetelere astrolog olduguna dair ilan verdi. Bu hizmetinden yararlanmak is teyen yüzlerce kişiden mektup aldı ve heı sine her yana çekilebilecek bir tek "yı dız falı" gönderdi. iki yüzden fazla mü terisi, bu değerlendirmenin yeterliliğlı öven mektup yazdı. Avustralya'da, Charles Sturt Üniversitt si'nden Robert Trevethan, her yıl, birim sınıf öğrencilerınden düşlerini ayrıntılı b çimde yazmalarını ya da bir mürekkep U kesinde gördüklerini betimlemelerini ist yor; ne kadar mistik olursa daha iyı oli cağını da vurguluyor. Bir hafta sonra Staç ner'in kullandığı 13 cümleyi içeren profi onlara dağıtıyor ve bunu değerlendirmt lerini istryor. Test hakkındaki görüşlerini a dıktan sonra, hepsine aynı profili verdiğ ni açıklıyor. Bu kadar kolayca aptal yerin konmak, öğrenciler için çok İyi bir öğrer me deneyimi oluyor. Etkllenme nedenlerl Barnum etkisi üstüne araştırmalar, ge nel değerlendirmelere ınanmanın birço etkenden etkilendiğını gosteriyor. Müşte rinin ve analıstin kışilığının burada çok a etkisi var Tabiı kı saf, kolayca aldanan kı şilerin daha çok etki altında kaldığı doğ ru. Kadınlar ve erkekler aynı oranda bu de ğerlendirmelen kabul ediyor. Çözümleme yi yapanın statü ve prestiji ise çok az etki 2078