Katalog

SORUN Y A N I T L A Y A L I M BİLİM KÜLTÜR Roresan ampuller uzun öımiriu mü? istanbul'dan Kamuran Cevlzci'nın sorusu şöyle FlorMan amptıltorl evhnde kullanabillr miylm? Bu ampullerin, evlarde kullanıldıgı zaman göz saglığı açısından sakıncası var mıdır? Floresan ampullerln etoktrlk tüketlmlnin az olduğu doğru mu? Floresan ampullerl •öylendiğl glbl uzun ömürlü müdür? Bu soruyu istanbul Universitesı Fen Fakultesı Fızık Bölumu öğretim uyelerinden Doç. Dr. Aynur Erglnsav yanıtlıyor Floresan ampul, çeşıtlı renklerde ve günduz ışığına yakın renkte ışık veren bır ampuldur Floresan ampul, bır deşarj tüpüdür Cam tupun ıç yuzune floresan bır bıleşik surulmuştur Tüpun ıkı ucunda bırer elektrot vardır Bu elektrotların bır ucu elektrık kaynağına, dığer ucu da "starter" adı verılen otomatık bır anahtara bağlıdır Verılen gerilımle başlangıçta açık olan starter kapanır ve devreden bır akım geçer Geçen akımın etkısıyle elektrotlar ısınır Yeterınce ısınan elektrotlar elektron yayınlamaya başlar Bu sırada starter de kendılığınden açılır Tupun ıçınde ıkı elektrot arasında bır deşarj doğar Bu deşarj ışığı ıçındekı ultravıyole ışınlar, tüpun ıç yuzundekı floresan maddeyı uyarır Böylece bır "floresans" olayı meydana gelır Bu nedenle, bu ampuller hem uzun ömurlu hem de elektrık harcaması az olan ampullerdır Tupe surulen floresan cısmın yapısına göre, değışık renkte ışık elde edılır Mavı ışık ıcın kalsıyum tungstat mavıbeyaz ışık ıçın de kadmıyum borat kullanılır Tupun ıçınde argon gazı ıle cıva bu harı vardır Bu maddelerın hemen hepsı zehırlı olduğu ıçın, bu ampuller kırılınca dıkkatlı olunmalıdır Floresan ampuller ultravıyole ışınlar ıçerdığınden, bu ampullenn ışınlarının doğrudan doğruya göze gelmesı, göz ıçın zararlı olabılır Bu nedenle, bu ampullenn bır ızgara arkasına yerleştırilerek kullanılması gerekır J "Dr. N.O.'nun Bilim Dışı Bilimsel Yöntemleri G Vehbı Belgıl eçen haftaların yalnız ulkemız açısından değıl, tıp dunyası açısından da en onemlı haberı "zakkum" olayı ıdı Bır doktorumuz (Sayın Ziya Özel), kendı ıddıasına gore, zakkumdan elde ettığı bır ılaçla, umıt kesılmış, hatta ölumun eşığıne gelmış bırçok hastayı 1yı ettığı ıddıasında ımış TRT'mız 11 Şubat 1988 akşamı, haberı, olağanustu boyutta kamuoyuna açıkladı Bu arada olumun eşığınden dönen hastaları konuşturdu Tabıı, haber, şaşkınlık ve umıt yarattı Demek, ınsanlığın bu en çok urktuğu hastalık tarıhe karışmak uzere ıdı Hem de bır Turk doktorunun çabaları ıle Ve kafalar çalışmaya başladı 1988'ın veya daha sonrakı yılların Tıp Nobel'ını ıçımızden bırı alacaktı Kanserı tıp tarıhının yaprakları arasına gömecek doktorumuz, kendısı bır sayfa katacaktı tarıhe Yıllar önce, bır başka doktorumuz da behçethastalığı dıye dunya tıp kıtaplarına geçen bır hastalığın ozellıklerını ortaya koymamış mı ıdı? Demek, gazetemızın 5/6 Şubat 1974'te verdığı haber, yalan da yanlış da değıldı Doktorumuz o gunden bugune geçen 14 yıllık sure ıçınde çalışmalarım daha da hızlandırmış ve bu başarıya ulaşmıştı Şımdı yalnız ulkemızden değıl, butun ulkelerden mılyonlarca kanserlı memleketımıze koşacak ve Fıkret'ın deyışı ıle, doktorumuzun "rehafeşan" (kurtuluş saçan) ellerınden dertlerıne derman bulacaklardı Ama hayret Halkımızın buyuk övunç ve umıtle karşıladığı habere uzmanlar kuşku ıle bakıyorlardı Meslek kıskançlığı olmasındı bu? Zakkumun Ingılızcedekı adı "oleander", bilimsel adı "Nerıum oleander"dır Doktorumuz, ııacına, bilimsel adın ıkı kelımesının baş harflerını bırleştırerek "N O " adını vermış Bu nedenle, ben de doktorumuz ıçın aynı adı kullandım Ben, bu yazımda, ılacın kansere ne dereceye kadar tyı geldığını araştıracak, bu konuda goruş belırtecek değılım Ancak doktorumuzun, buluşunu bılım dunyasına tanıtmada yanlış yontemler uyguladığını belırtmek ıstıyorum Bunu ortaya koyduktan sonra okurlarım konu hakkında kendılerı kendı göruşlerını gelıştırebılırler Buluşları dunyaya tanıtmada ıhtisas dergılerı en buyuk rolu oynar Tıp alanında Amerıka'da the "New England Journal of Medıcıne" bu dergılerden bırıdır Yazılarımı okumak zahmetıne katlananlar, bu dergıden sık sık soz ettığımı anımsarlar Yıne Amerıka da Amerıkan Kanser Derneğı adlı buyuk bır dernek mevcuttur Amerıkan Tıp Derneğı'nın JAMA adlı dergısı de un yapmış dergıler arasındadır Bunlar, unlerını, tırajlarından değıl, cıddıyetlerınden alan buyuk ıhtisas dergılerıdır DÜŞÜN Asal Sayılı Bllmece Aşağıdakı kutulu bılmecedekı en buyük sayı doğru yerınde gösterılmekte Gerı ka lan sekız kareye bırer asal sayı yerleştirıp, bu tun sıra, sutun ve çapraz115 BUL ların toplamının 219 olmasını sağlayabılır mısınız? Bu haftaki armağanımız Bılmeceyı doğru olarak çozen 15 okuyucu muza Gülay Kutal'ın "Biz Duvar Yazısıyız" kıtabını armağan edeceğız Tabıı, Amerıka'da olsun, başka Batı ulkelerınde olsun bunlar gıbı daha bırçok dergı var Buluşçular, çalışmalarının sonuçlarını bu dergılerde yayımlatarak ılgılılere duyururlar Bu dergılerden bırınde yayımlanan bır rapor yolun yarısını almış demektır Doktorumuz bunu yapmamıştır Ikıncı aşamada, buluşçu, vardığı sonuçları uluslararası ıhtisas konferanslarında dunya tıp otorıtelerıne ve dunya basınına açıklar Doktorumuz bunu yapacağını söyluyor Göreceğız 1979'da ılk tup bebeğı dunyaya getıren Ingılız doktorlar bu konferans aşamasını, ellerınde olmayan nedenlerle gecıktırmışler, uzmanlar da kendılerıni şarlatanlıkla suçlamışlardı Hatta, buluşu yapanlardan bırı, suçlayanlar aleyhıne dava açmaya kalkmıştı Sonunda, buluş, uluslararası bır forumda uzmanlara açıklandı Toplantıya katılanlar, açıklamayı yapanları ayakta alkışladılar Buluş, böylece, bılımsellık kazandı ve butun dunyada uygulanır oldu TRT, olayı abartılmış bıçımde vererek, ılerı surulduğu gıbı, Vuralhan konusunu unutturma amacını mı gutmuştur'' Öyle değılse bıle Vuralhan olayı şımdılık unutturulmuştur Abartılı haber Vuralhan'ı gazetelerın gundemınden veya hıç olmazsa manşetlerınden ındırme çabasını taşıyor ıdı ıse TRT başka bır şey de yapabılır zakkum tedavısının de Kuran'da yerı olduğunu soyletebılır, bu yolla bır taşla ıkı kuş vurmuş olurdu Doktorumuz, buluşunu bılım dunyasına kabul ettırmeden önce pıyasa dunyasına tanıtma yoluna gıtmış, bırçok ulkelerden patent hakkı ıstemınde bulunmuştur Butun ulkelerden patent alınması, ılacın etkınlığının kanıtı olamaz Kanserın nedenı henuz kesınlıkle bılınmıyor Bır ıddıaya gore butun kanserler tek bır nedenın sonucu değıl, çeşıtlı nedenler kanser turlerıne yol açıyor Bu da henuz bılınmıyor Sonra, zakkumun suyunda kanserı gerıleten veya yok eden madde nedır? Bu madde kanser mıkrobu veya vırusunu nasıl etkılıyor? Doktorumuz bugune kadar kaç kanserlıyı lyıleştırmış, kaçını lyıleştırememış? Bunlar bılınmeden yapılan bır tyıletım, kocakarı ılacı lyıletımı notu alır Böyle lyıletım köylerde ve tıbbın acız kaldığı hallerde soz konusu olabılır Kanser ıçın de pek çok kocakarı ılacı var, yalnız bızde değıl, butun ulkelerde Bunlar sayılamayacak kadar çok Bır tanesını "Şeftalıden Şıfa" adlı yazımda söz konusu etmıştım (2 Kasım 1980) Doktorumuz tedavısınln etkınlığıne kanıt olarak bırçok tanık konuşturmuş tur Durum gerçekten oyle ıse doktorumu7 ılacını tanıtmada neden bilimsel yonteme değıl de kesesel yonteme oncelık tanıyorT] u ÇŞS3&5 Rapor 3 '6İ.L6IT' "6£L0ldlfJD€',5U(fifl. ... girmese araya bozan Geçen haftamn çözümü Şimdiki çocuklar Yıne uçuncu basamağa kadar Herhalde sular yukselırken gemı de aşağıya doğru gıtmıyor Çözüm: Markov Zlncirl Bu köşede son ıkı haftada yayımlanan bılmeceler ılk kez Rus matematıkçı A A Markov'un inceledığı, 'rastgele yurume diye adlandırılan bır tur olasılık zıncırı Markov zıncırı' dıye de adlandırılan bu durumda her adım (ya da ışlem) dığerlerınden bağımsız olarak belırlı bır olasılıkla gerçekleşır Örneğin bilmecelerde olduğu gıbı, beşı kırmızı beşı sıyah on ıskambıl kartından çekılen bır siyah kart belirlı bır yönde belırlı sayıda adım atılması (ya da bır mıktar paranın başkasına verılmesını) gerektırırken, kırmızı kartın çekllmesı de bunun tersının yapılmasını bır lıkte getırır Bu durumda bır dızı hareketın (ya da ışlemın) belırlı olasılık koşullarında na sıl bır sonuç vereceğı matematıksel olarak belırlenebılır Son haftaki bılmecede olduğu gıbı yurume problemı aşağıdakı formulle genelleştırılebılır a(a(3/4)n) Burada a başlama noktası (degerı) n ıse sıyah ya da kırmızı kartların sayısıdır Geçen haftaki bılmece değerlerıyle a, 100 n ıse 5 olarak alındığında bu formul rastgele' hareketın başlangıç noktasının 76 adım solda (bir başka deyışle sıfır notasının 24 adım sağında bıteceğını gösterır (Formule göre bu sonuç 76 695 adım şeklındedir) Ikı hafta öncekı bılmece de gene benzer bır formulle genelleştırılebılır Belırlı bır mıktar parayla başlayan (a) kışının, n sayıda kırmızı ve sıyah kartları çekerek oynadığı oyunda ne kadar para yıtıreceği şu formulle belırlenır (( Bılmecede a, 1000, n ıse 5 olduğuna göre, oyunda elındekı paranın dortte bırını (1/k = 1/4) oyuna suren kışı sonuçta 276 lıra yıtınr Kazanan okuyucular Ibrahlm Nursal, Hatay, Cenglz özdemlr, Antalya Muzeyyen Şentürk, Samsun Yusuf Gok, Ankara Zuhal Özturgan, Izmır Mustafa Kanat, Konya ilke önem, Kayse rı Guray Erus, İstanbul Sevlnç Dalak, Sıvas Candaş Ocaktar, istanbul İbrahim Durgut, Eskışehır K Berke Ercan, Istanbul Irfan Açıkgoz, Dıyarbakır Arzu Ayata, Konya Meral Ozcan. Bursa