Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 22 ARALIK 2021 ÇARŞAMBA 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER HÜZÜNLÜ DESTAN: Ermeni meselesi üzerine SARIKAMIŞ 1914 PROF. DR. RIDVAN AKIN Lozan’da yeni Türkiye kurulunca, Ermeni meselesinin uzun bir besizliğini ve yanlışlarını da KEMAL OCAK GALATASARAY ÜNIVERSITESI sessizlik dönemine girilmiştir. Bu dönemde Türklerden nefret eden (1) sayar. MEB EMEKLI MÜFETTIŞI diaspora, zamanla güçlenmiştir. Diyaspora Ermenileri, yerleştikleri Üzerinde yeterince konu- BD Başkanı Joe Biden’ın “Ermeni teh- şulmayan önemli bir ayrın- Dünya Savaşı’na gider- ülkelerde “içlerindeki kini yaşatarak”, elde ettikleri birikimi, “Ermeni cirini”, “soykırım” olarak tanımlaması, tı da, Kafkas Cephesi’ne, 1.ken Osmanlı Devleti, AErmenilerin 100 yıldır Türklere karşı lobisi” denen baskı grubuna dönüştürmüşlerdir. İstanbul’dan asker, erzak, Almanya’dan gelecek yar- yürüttükleri örtülü savaşta, önemli bir mev- mühimmat, harita ve giye- dımlara da bel bağlayarak zi kazanması anlamına gelmektedir. Erme- cek getiren üç gemimizin Almanya ile ittifak yaptı, se- ni lobisinin bu sonuca ulaşmasında en önem- (Bezm-i Alem, Bahr-i Ahmer ferberlik ve cihat ilan et- li neden, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan ve Mithat Paşa)Trabzon’a ti. Osmanlı ordusunun her uluslararası statükonun dağılmasıdır. doğru yol alırken 7 Kasım kademesinde görevli Al- 1914’de, Zonguldak/Ereğ- Ermeniler, Hıristiyanlığı çok erken ka- man komutanların da tel- li açıklarında Rus filosunca bul etmiş bir ön-Asya halkıdır. Hıristiyan kini, teşviki ve oldubittisiy- batırılmış olmasıdır. Sarıka- le 1.Dünya Savaşı’na katıl- dünyasının parçasıdırlar. Ermenilere yöne- mış Dayanışma Grubu Ku- dı. Başka cephelerde, Fran- lik Batı ilgisinin bir sebebi de budur. Günü- rucu Başkanı Prof. Dr. Bin- sız ve Ruslarla savaş halinde müzde Rusya’dakiler hariç, bir milyona ya- gür Sönmez, kısa süre ön- bulunan Almanların, Doğu- kın Diaspora Ermenisi, ABD’de (yoğun ola- ce yayımlanan ve 878 say- da/Sarıkamış’ta Ruslarla ye- rak California’da) yaşar. ABD’den sonra Fran- fa tutan “Sarıkamış-Kafkas ni bir cephe açılması çıkarla- sa (özellikle Paris, Lyon, Marsilya’da) gelir. Cephesi” adlı kapsamlı ese- rına uygun düşüyordu. Baş- Bu ülkede yarım milyondan fazla Ermeni var- rinde bu konuya özel bir yer kumandan Vekili ve Harbiye dır. II. Abdülhamit devri, Batı desteğinde Er- verererek “Bu kayıp, Sarı- Nazırı Enver Paşa’nın verdiği meni reform taleplerine, Ermeni ayaklanma- kamış felaketinin başlan- yazılı emre istinaden Osman- Ermenistan’ın ırkçı yaklaşımı, Türk düşmanlığı ile sınırlı değil. Geçen yıllarda da “Kafkas Hitler”i olarak bilinen gıcı olmuş, o günden son- larına sahne olmuştur. Kumkapı olayları, Os- lı donanmasında görevli Al- Garegin Nzhdeh’in heykeli Ermenistan’ın başkenti Erivan’a dikilmişti. ra Karadeniz’de üstünlük man amirali Souchon’un 29 manlı Bankası baskını, Zeytun, Sason olayları Rus donanmasına geçmiş- Ekim 1914’te Rus limanlarını gibi... Bu nedenle Sultan Abdülhamit, Erme- denle, sözde soykırım davası, Ermenilerin rö- 1973’den 1985’e kadar diplomatlarımız her tir. Bu malzemeler ve as- bombalatmasıyla Osmanlı,1. niler açısından kızıl sultandır. Başlangıçta İt- vanş davasıdır. gün bir Ermeni saldırısıyla, öldürülme riski kerler Trabzon’a, oradan Dünya Savaşı’na girmiş oldu. tihatçılar, Ermeni temsiline önem vermiştir. altında yaşamışlardır. 1982 Ankara Esenbo- Erzurum’a ulaşsaydı, Kafkas Sarıkamış Harekâtı ise 22 Tehcir ve Sevr Bu durum 1908, 1912, 1914 seçimlerinde ğa ve 1985 Paris Orly Havaalanı saldırıları Cephesi’nde gene yenilebi- Aralık 1914’de başlamış ve görülebilir. Fakat Osmanlı parlamentariz- Tehcire rağmen, Ermenistan yine kurula- da, Türk kamuoyunu sarsmıştır. 5 Ocak 1915’de yenilgi ile lirdik, fakat hiç olmazsa ‘kı- mi, Ermeni ayrılıkçılığının daha yüksek ses- bilirdi. Sevr Antlaşması’nın maddeleri bunu Batı kamuoyu söylem düzeyinde, saldırı- rım’ bu kadar dramatik ol- sonuçlanmıştır. Bunun ön- le dile getirilmesine vesile olmuştur. Erme- göstermektedir. Onu, Türk Bağımsızlık Sava- ları kınasa da, gerçekte bu eylemleri Türk- cesinde kasım ayında Rus- mazdı. Denilebilir ki; Sarı- ni mebusların pek çoğu Taşnak Partisi’nin şı engellemiştir. Taşnak Partisi’nin “Neme- kamış Meydan Muharebesi ler tarafından ağır haksızlığa uğratılmış Hı- larla Köprüköy ve Azap mu- aktif üyesidir. Osmanlı ordusunun Sarıka- sis” (intikam hareketi) adını verdiği suikast harebeleri yaşanmış, aske- Karadeniz’de kaybedilmiş- ristiyan bir halkın abartılı ama haklı tepki- zinciri, İttihatçı önderlere karşı planlanmış- mış’taki başarısızlığı üzerine, Ermeni çete- rimiz bu savaşlarda önem- tir” dedikten sonra “Sarıka- si olarak görmüştür. 1985’te Asala liderinin tır. 600 kişilik bir liste yapılmıştır. Suikast- mış, donanma desteği olma- lerinin Müslümanlara etnik temizlik eylem- li başarılar kazanmıştır. An- Yunanistan’da öldürülmesinden sonra, şiddet lar, Talat, Sait Halim ve Cemal paşaları; Ce- cak Sarıkamış’ta sonuçta, yan bir kara savaşının ba- lerine başlamaları, Ermenistan’ın demogra- eylemleri kesilmiş, Ermeni Diyasporası, bü- şarılı olmayacağının en be- mal Azmi ve Bahaeddin Şakir’i hedef almış- 90 bin mevcudu olan ordu- fik temelini oluşturma hamlesidir. tün platformlarda etkin bir taarruzla siyasi (2) nun çok önemli bir kısmı, ya lirgin örneğidir” notunu tır. Lozan’da yeni Türkiye kurulunca, Ermeni Balkan Savaşları sonrasında, “Evlad-ı ve entelektüel çevreleri kendi safına katmış- savaşta kahramanca çarpı- düşmektedir. Bu tespit son meselesinin uzun bir sessizlik dönemine gir- Fatihan”ın perişan halde Osmanlı payitah- tır. Avrupa’da son 20 yılda, sözde soykırımı şarak, ya da ağır kış şartla- derece yerinde olup, yüz yıl miştir. Bu dönemde Türklerden nefret eden tını doldurduğunu gören İttihatçı önderler, tanıyan parlamento kararları alınmış, hatta rında soğuktan donarak ve- öncesinin bu gerçeği, günü- diyaspora, zamanla güçlenmiştir. Diaspora “Osmanlılık” söyleminin içinin boş olduğu- ya tifüs, zatürre, zatülcenp müzde de geçerlidir. bazı ülkelerde “Ermeni Soykırımının İnkârı Ermenileri, yerleştikleri ülkelerde “içlerin- nu anlarlar. Bu nedenle, tehcir; sadece sa- gibi hastalıklardan yaşam- deki kini yaşatarak”, eskiden beri başarılı ol- Suçu” ihdas edilmiştir. 2002’de iktidara ge- vaş yönetimine ait bir karar olmayıp, savaş larını yitirerek şehit olmuş- Acı ve açık gerçek dukları alanlarda elde ettikleri birikimi, “Er- len AKP; hatırlanacağı üzere, Türkiye’nin sonuna yönelik siyasi bir karar olarak alı- tur. Savaşta ölmeyip esir dü- Yine, Osmanlı İmparatorlu- meni lobisi” denen baskı grubuna dönüştür- geleneksel Kıbrıs, Yunanistan ve Ermeni po- nır. Tehcir; beşeri açıdan çok yıkıcı sonuç- şen askerlerimizin bir kıs- ğu’nda, Alman Askeri Mis- müşlerdir. Bunun yanı sıra, “Armenian Studi- litikasını eleştirerek, Atatürk döneminden mı da esir kamplarında yaşa- ları olan kitlesel bir göç ettirme eylemi olsa yon Başkanlığı,1. Ordu Ko- es” merkezleri kurulmuştur. Günümüzde bir- beri ana çizgileri korunan Türk dış politika- mını yitirmiştir. Tüm kayıp- mutanlığı, ardından 1915 yı- da; sadece savaş değil, aynı zamanda iç sa- çok ülkede “Ermeni kültürü, edebiyatı ve ta- sını, “statükocu” ve “monşerler devri” poli- lar, savaşta vurulanlar, do- lında Gelibolu ve Çanakka- vaş ortamında gerçekleştiği unutulmamalı- rihi” kürsüleri olduğu gibi, doğrudan “soykı- tikası olarak tanımlamıştır. Ancak alterna- narak ve hastalanıp ölen- le Boğazı’nı savunan 5. Or- dır. Aynı dönemde, Çarlık ordusu karşısın- rım araştırma enstitüleri” de vardır. 1948’de ler, esir düşüp esarette ya- tif politikaların tamamı fiyaskoyla sonuçlan- du Komutanlığı ve son ola- da geri çekilen, Çanakkale’de müttefik do- İsrail’in kurulması, 1967’deki Arap-İsrail Sa- şamını yitirenlerin 60 bin ile rak da Yıldırım Orduları Gru- mıştır. Ermenistan açılımı da bunlardandır. nanmasının ağır baskısı altında vatan sa- vaşı, Ortadoğu’da yeni bir dönüm noktası ol- 90 bin arasında olduğu, fark- bu Komutanı olan ve göre- Sonuçta, Türkiye’nin yarım yüzyıldır sür- vunması yapan, ordusunu iaşe etmede zor- muştur. Lübnan-Suriye-Filistin üçgeninde lı kaynaklarda farklı sayılar- vindeki başarıları nedeniy- dürdüğü “sözde Ermeni soykırımı” diploma- lanan bir devlet söz konusudur. birçok radikal siyasi hareket gelişmiştir. On la ifade edilmektedir. Ger- le Osmanlı ordusunda ma- sisi, Ermeni lobisi karşısında başarısız ol- Ermeni kaynaklarının “ölüm yürüyüşü” yıllardır sessiz bekleyen Taşnak, Filistin’de reşal rütbesine terfi ettiri- çekte ise kaybın çok büyük muştur. Bugün itibarıyla, Türkler atalarının olarak tanımladığı sevk sonucu, en az 500 yeniden örgütlenerek, 1920’lerde eksik kal- olduğu, 3. Ordu’nun çok len General Liman von San- yüz yıl önce işledikleri öne sürülen soykı- ders, başka cephede Ruslar bin kişi Mezopotamya ve Suriye’de iskân mış olan “soykırım rövanşını” yürütecek kad- önemli bir mevcudunun rımla suçlanmaktadır. Ermeniler açısından eridiği, ordunun tamamen ile savaş halinde oldukların- edilmiştir. Birçok insanın yollarda, kamp- roları burada eğitmiştir. dan, Almanların da işine ge- eksik kalan tek nokta, Türkiye’ye suçunu devre dışı kaldığı ve Doğu larda açlıktan, hastalıktan öldüğü doğrudur. len Sarıkamış Harekâtı için Anadolu’nun önemli bir kıs- Ermeni lobisi ve Avrupa ikrar ettirmek ve Ermenilerin tarihi hakları- Bunların sayısı ise tartışmalıdır. Sayılardan anılarında gerçekçi bir de- mının Rusların işgaliyle so- nı iade etmeye mecbur etme aşamasıdır. Ta- bağımsız olarak insani tablo elbette üzücü- 1973’de, Türk nefretiyle bilenmiş yaşlı bir ğerlendirme yaparak, “Bu ta- nuçlandığı acıklı ve hüzün- lat Paşa’yı katleden Tehlirian’ı, “milli kah- dür. Ancak Vilayat-ı Sitte Müslüman ahalisin- Ermeni olan Mıgırdiç Şellafyan’ın, Los Ange- arruzu (Sarıkamış) haklı çı- lü bir tablo söz konusudur. raman” gösteren heykeller ve Türk düşman- den en az 640 bininin katledildiği, bu insan- les kentindeki Türk Başkonsolosluğu’na yap- karmak yolunda herhangi bir ların günümüzde Müslüman toplu mezarla- tığı silahlı saldırıyla başlayan yeni terör dal- lığına dayanan Ermeni müfredatı oldukça, Donanmanın önemi sebebi harp tarihi hiçbir za- rında bulunduğu da bilinmektedir. Sonuçta gası, Türkiye’nin Paris, Madrid, Viyana, Ro- Türkiye’de Ermeni karşıtlığı kaçınılmaz ola- man tespit edemeyecektir.” Sarıkamış olayı ile ilgili (3) Doğu Anadolu’nun Müslüman halkı, Ermeni ma büyükelçilikleri başta olmak üzere dip- rak sürecektir. O yüzden, iki ulus arasında- diye yazacaktır. son yıllarda yayımlanan ha- Bu acı ve açık gerçekler, çetelerinin etnik temizliğine uğramış, Ermeni lomatik misyonlarını hedef almıştır. Birçok ki tarihi sorun, yakın gelecekte çözülebilir tıratlar ile araştırma ve in- celeme kitaplarında önem- Cephedeki askerlerimizin halkı da tehcir edilerek acı çekmiştir. Bu ne- diplomatımız bu saldırılarda şehit olmuştur. görünmemektedir. yolunu gözleyen annelerin li ayrıntılar ortaya çıkmış bulunmaktadır. Bu hatırat- ve kardeşlerin ağıtlarında ve türkülerinde de bütün çıp- ların en önemlilerinden bi- laklığıyla dile getirilmiştir. ri “hem savaş hem de esa- ret dönemi” ile ilgili ayrıntılı Halkbiliminin büyük hocası Washington’un Kürt politikası değişir mi? ve önyargısız bilgiler veren, rahmetli İlhan Başgöz’ün ki- Tuğgeneral Ziya Yergök’ün tabının arka kapağında yer arkadan geliyor. Türkiye’nin öncelikleri ise farklı.” YPG/PKK’yı desteklemesi, terör örgütüne, “müt- DAVER DARENDE “Sarıkamış’tan Esarete” ad- alan avşar ağıdı buna çok Richard Haass’a göre “Kürtler, ABD’nin saha- tefik” gözüyle bakması Türk-ABD ilişkilerinde ge- (4) lı hatıratıdır. 83. Alay Ko- güzel bir örnektir: EMEKLI DIPLOMAT-YAZAR daki en önemli partneri”. Haas, açıklamasına de- rilimin artmasının temel nedenini oluşturuyor. mutanı olarak katıldığı Sarı- Mektup saldım da varmadı, kamış Harekâtı’nın sonları- vam ediyor: “Mini Kürdistan’ı savunuyoruz” Ric- ABD, Türkiye’nin Suriye ile yeniden ilişki kurması- atı’nın kurduğu “güç sistemi” içinde yer alan ve Tel vurdum aynı gelmedi, na doğru yaralanarak Rusla- hard Haas, “Mini Kürdistan derken Türkiye Kürt- na karşıdır ve bu ilişkiyi engellemek için her tür- BNATO üyesi olan Türkiye, çok tehlikeli bir süreçten Alamanya harbeylesin, ra esir düşen ve beş yıl se- lerinin bu olayın dışında kalacağını vurgulamaya lü çabayı harcamaktadır. Bunun en çarpıcı örneği geçiyor. Ortadoğu’da oynanan büyük oyunda ABD, Gayri kardaşım kalmadı. kiz ay Sibirya’da muhtelif çalışıyor, Kürtlerin bağımsız olabilmesi için ‘Mini ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in 13 Kasım kendi ulusal çıkarlarına hizmet edecek yeni bir müt- esir kamplarında kalan Yer- Kürdistan’ın tek yol olduğunu savunuyor. Richard 2021 günü yaptığı açıklamada yer alan sözleridir. Sarıkamış Harekâtının tefik arayışı içindedir. Yeni müttefik arayışında YPG/ gök anılarında, Sarıkamış Haass’a göre, “Washington’da Kürtlerle doğrudan Blinken, Suriye konusunda şöyle konuşmuştur: 107. yıldönümünde kah- PYD/PKK ön planda görünüyor. Bölgemizde yeni ha- Harekâtı sırasında gerekli doğruya çalışmak için büyük bir istek var. Was- “Suriye ile normalleşmeyi desteklemiyoruz ve raman şehit ve gazilerimi- ritaların çizilmesi öngörülürken, ABD destekli Kürt iaşeden, donanımdan, giyim hington Kürtlerin özerkliğini tercih ediyor, ancak dostlarımızı, ortaklarımızı, bunu dikkate almaya zi şükran, saygı ve rahmetle milliyetçiliği de hızla gelişmekte ve güç kazanmakta- ve kuşamdan yoksun asker- uzun dönemde bunun mümkün olmadığını bili- çağırıyoruz.” (Cumhuriyet, 15 Kasım 2021) anıyorum. dır. Ortadoğu’da, ülkemizin üniter yapısını ve güvenli- lerimizin nasıl donarak ha- yor.” (Dış İlişkiler Konseyi Başkanı Richard Haass Başta Ortadoğu, Doğu Akdeniz, Kıbrıs ve Ka- ğini tehdit eden dramatik gelişmeler oluyor. Kaynakça: yatını kaybettiğini çok çarpı- ile yapılan söyleşi, Hürriyet, 11 Kasım 2014) radeniz’deki gelişmeler olmak üzere Washing- ABD’nin önemli düşünce kuruluşlarından Dış İliş- 1- Tuğgeneral Ziya Yergök’ün Anı- cı ve yürek dağlayıcı biçim- ları, Sarıkamış’tan Esarete Tarih- kiler Konseyi (Council on Foreign Relations) Başka- Ankara-Washington hattında yaşanan sorunla- ton ile “derin işbirliği” yaptığımızda sözde “stra- de ortaya koymuştur. Ziya çi Kitabevi. rın köklü bir çözüme kavuşturulmasının zor oldu- tejik müttefikimizin” öngördüğü kurallara uyar- nı Richard Haass’ın “Yeni Amerika” kitabını tanıt- Yergök, Sarıkamış felaketini 2- Sarıkamış-Kafkas Cephesi Prof. ğunu söylemek zorundayız. Türk-ABD ilişkilerinde ken başımıza nelerin gelebileceğini iyi hesapla- mak amacıyla (Kasım 2014’te) geldiği İstanbul’da doğuran nedenler arasında Dr.Bingür Sönmez,Tarihçi Kitabevi bir gazetemizin yazarı ile yaptığı söyleşide Türk-ABD çözüm bekleyen sorunların Washington’un isteği mamız gerekiyor. 3- Türkiye’de Beş Yıl Liman Von San- ağır kış şartları, iaşe ve do- doğrultusunda bir kenara itilerek zamana yayıldı- Washington’un günümüz koşullarında Kürt po- ders, İş Bankası Kültür Yayınları. ilişkileri hakkında söyledikleri özetle şöyledir: nanım eksikliği yanında En- 4- Atatürk ve Türkiye Cumhuriye- “Teknik olarak hâlâ müttefikiz, ancak stratejik ğı fark ediliyor. Kriz başlıkları arasında S-400’ler, litikasını değiştirmesi beklenmemelidir. ABD, ver Paşa ve Hafız Hakkı Pa- tine Selam, Sevgi ve Saygı, İlhan olarak farklı noktalardayız. ABD’nin stratejik önce- F-35, F-16’lar ve diğer dosyalar yer almakla bera- Fırat’ın doğusundaki YPG/PKK yapılanmasını şa gibi komutanların tecrü- Başgöz, Ürün Yayınları liği IŞİD’i yok etmek. Esad’ın düşmesi gibi hedefler ber ABD’nin Fırat’ın doğusunda giderek güçlenen desteklemeye devam edecektir. Performansı kanıtlanmış TPO membran sistemi. Sosyal, ticari, kamu yapıları ve sanayi-lojistik tesislerin çatıları için.