Katalog

23 KASIM 2021 SALI 8 DİZİ 1930-1936 YILLARINDA YUNUS NADI’DEN ASMALI KÖPRÜ PROJE TARTIŞMALARI unus Nadi’nin 1930-36 yıllarında öncülük Cumhuriyet, sağduyulu eleştiriye açık kimli- yince ilk akla gelen isim Prof. Altok Kurşun, İs- Yyaptığı İstanbul’a asmalı köprü tartışmaları.. ği ile ileride yıkma zorunluluğu doğabilecek in- tanbul İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı Nus- “İstanbul’da asma köprü” başlığı ile şaatlarla şehrin tıkanmaması, ortada kent planı ret Suna, inşaat mühendisliğinin şube ve mer- Cumhuriyet’in 1. sayfasında yayımlanan 7 olmadan yola çıkılmaması, Atatürk adı verilmesi kez oda başkanlarından duayen Mete Akalın, Ocak tarihli köşe yazısı ile başlatılan tartış- önerili asma köprü projesinden vazgeçilmemesi Cumhuriyet Arşivi, öncelikle kupür arşivlerinden malarda, inşaat mühendisleri ağırlıklı bir dizi uyarılarını benimsemiş olarak “Delik büyük, ya- sorumlu Gülsev Toksöz ile masaya yatırdık. As- proje üretiliyor. ma küçük” başlıklı uzmanlık yazısı, 10 Şubat 1936 ma köprülerin çağımızın da en vazgeçilmezi ol- 7 Şubat 1936 tarihli köşe yazısı ile de dönem tarihi ile geçici nokta koyuyor. duğu gerçeğinde buluşuldu. Dönemsel karşı çı- tartışmalarına “Laf kıtlığında asmalar budaya- 1930-36 yıllarında Yunus Nadi’nin önderliğin- kışların, İstanbul Nazım Planı eksikliği, kentin iş- yım!” eleştirici yazısıyla dönem katkısını ta- de yaşanan “İstanbul’a asma köprü” tartışmala- levine ilişkin tartışmaların çarpıklıkları üzerinden mamlıyor. rının değerlendirmesini, günümüzde köprü de- gündeme geldiği gerçeğinin altı çizildi. Altok Kurşun’un arşivinden bizimle paylaşmayı seçtiği Boğaz’ın iki yaka- sını simgesel birleştiren kayıkların fo- toğrafı. Görseli net olmasa da kendisi için inşaatının başında olduğu 2. köp- YUNUS NADI’NIN 1930-36 rüyü simgeliyor olmalı. YILLARINDA, ‘ISTANBUL’A ASMA Köprü, hele de asma köp- KÖPRÜ’ DÜŞÜNÜ GÜNDEME GETIRIP rüler deyince günümüzde ilk akla gelen isim Prof. Altok ÖNCÜLÜK YAPTIĞI TARTIŞMALARI, Kurşun, Yunus Nadi’nin ön- cülüğündeki 1930-36 tartış- GÜNÜMÜZE KADAR UZANAN malarında en çok “asma köp- rü” kavramının kullanılma- BOYUTLARI ILE KONUNUN sından etkilenmiş. O tarihler- deki büyük kalkınma düşüne UZMANLARIYLA MASAYA YATIRDIK hayranlığını paylaşıyor.. YUNUS NADİ’DEN GÜNÜMÜZE ‘BOĞAZA ASMALI KÖPRÜ TARTIŞMALARI ŞÜKRAN SONER 1 ASMA KÖPRÜ TAM Asma köprüler bugünün de ISABET’ Köprülerin günümüzün en büyük ustalarından, köprülerin kralı olarak bilinen Prof. Altok Ç Kurşun’un gözüyle Nadir VAZGE ILMEZI Nadi’nin öncülüğünde asma köprü tartışmalarının umhuriyet’in kupür arşiv- nın) Yedikule’den önce ve sonra 10 Ocak 1930 değerlendirilmesi.. lerinde geçmişe dönük ta- izleyecekleri bir hat ile şehre ya- Cramalar bitecek gibi değil. pılacak asma köprüye dahil edi- ündemimizin dışında kal- Arkadaşımız Gülsev Toksöz, ye- lerek hem Beyoğlu hem de asma Gdığı için günümüzde sayı- ni keşiflerinin coşkusuyla elin- köprü üzerinden Boğaz’ı da atla- sız köprüler, en çok da asma köp- de kocaman bir zarf, içi dolu ku- yarak Anadolu’ya geçmelerinin rüler inşaatlarıyla ünlü Prof. Al- pürlerle karşımda. Yeni Türk- yolunun bulunmasının bir düş ol- tok Kurşun’un 2. Boğaz köprü- çe ile yayımlanmış eski gazetele- madığının altını çiziyor. Gazi’nin sü de içinde, ülkemize ağırlıklı as- rin dili günümüzden biraz uzak- adına yaraşacak bir asma köprü- ma köprüler olmak üzere, sayısız ta. 7 Ocak 1930 tarihini taşı- nün yapılmasına ilişkin düşünce- köprü inşaatının sorumlusu oldu- yan Cumhuriyet’in manşetinde, lerini pekiştiriyor.. ğunun altını çizmekle yetiniyoruz. “Türk-Yunan müzakeratı akamete Prof. Altok Kurşun, 1930’lu yılların 9 Ocak 1930 doğru gidiyor” başlığı var. teknolojik koşullarının bir genel Yunus Nadi ise manşetin altın- değerlendirmesi ile söze giriyor: da yer alan köşe yazısına doğru- “Yıl 1930, köprücülük dünyası- dan “İstanbul’da asma köprü” baş- nın bugün bize çok olağan gelen lığını atmış. “Asma köprü biraz yapım yöntemlerinin, kullandığı- pahalıya mal olabilir amma, bize mız yüksek kaliteli malzemelerin, paha biçilemeyecek bir liman da özel makine ve ekipmanlarının ne- vermiş olabilir” öngörüsünü ekle- redeyse hiçbirisinin olmadığı bir miş. “Cumhuriyet yönetimine bü- dönem. Köprü deyince akla büyük yük bir onur, hizmet olabileceği” usta Mimar Sinan’ın taş kemer sonuç görüşüyle imzasını atmış. köprüleri geliyor çoklukla. Bugü- Yunus Nadi’nin Mustafa Kemal’in nün köprücülük dünyasının vaz- önerisi ile İstanbul’daki mandacı geçilmez elemanlarından ‘öngeril- çok yabancının İstanbul aşkı, kül- yapılması gereği üzerinde durulu- basına karşı, Cumhuriyet’in sesi meli beton’ henüz keşfedilmemiş. türüne katkılarından örneklerin yor. Kültürel güzellikler katmaya olabilmesi amacıyla, Cumhuriyet Dünyada ilk ünlü ustaların fikirle- en önemlileri sıralanıyor. Marma- dönük Venedik gondollarından da gazetesini İstanbul’a Cağaloğlu’na ri 1930’larda yeni ortaya atılmış. ra ile Karadeniz arasında uzanan örnek veriliyor. taşıdığı, yayın yaşamını sür- Yüksek dirençli çelik, yüksek di- bir şehrin, Avrupa ile Asya arasın- Karadan demiryolları ile yeşille- dürdüğü gerçeği de gözetilince, rençli beton hayal bile edilemez.” daki bağlarının da güçlendirilmesi rinin korunması ağırlıklı projeler- “İstanbul’a asma köprü”nün aynı 11 Ocak tarihli Cumhuriyet’in 3. Kurşun Hoca, dönemin var olan yolunda öncelikler sıralamasının den söz açılıyor. zamanda Mustafa Kemal’in de dü- sayfasında Yunus Nadi ile yapıl- İstanbul köprülerinin değerlendir- şü olduğu sonucu çıkarılabilir. mış bir söyleşi üzerinden yayımla- mesini de yaptıktan sonra: nan değerlendirme yazısında, 7 Ocak 1930 “Savaştan yeni çıkmış bir ülke. yine “İstanbul’da asma köprü” Şimdi sıra kalkınma hamlelerin- ATATÜRK ADI VERILEBILECEK başlığı altında görüşleri özet- de. İstanbul’un Haliç gibi doğal bir lenirken “Eskiden cihan siya- limanı var, bu limanı dünyaya aç- setinin anahtarı olan İstanbul ASMA KÖPRÜNÜN GÖRSELI mak, ideal bir ticaret limanı yap- şimdi de cihan ticareti ve ikti- mak, üzerindeki engellerden kur- 12 Ocak 1930 sadının anahtarı olabilir” sap- tulmak gerek. O dönemde çok az tamasına yer verilir. Dünya- sayıda olsa da dünyada asma köp- nın en güzel kentlerinden bi- rü uygulamaları var. İki yakayı ri olarak kültürel değerlerinin su içerisinde ayak yapmadan geç- korunması, geliştirilmesi ya- menin tek yolu ise oraya bir asma nında, Avrupa ve Asya’yı bir- köprü yapmak. Esasen asma köp- birine bağlayan işlevinin öne- rüler asırlardır büyük açıklıkları mi üzerinde duruluyor. geçmenin tek yolu. Bunun Cumhu- Bütün cihanın (dünyanın) riyet gazetesi yazarları tarafından bu en güzel kentinin yabancı- o tarihlerde önerilmesi, ayrıca tak- ları da çok etkilemiş kültürel dire şayan ve çok dikkate değer. geçmişinden örnekleri payla- Asma köprü yapmak, yeterli dü- şılıyor. Pierre Loti’yi de içine şey gabari sağlanarak devamlı ke- alan, tarihin geçmişinden pek sintisiz bir yaya ve araç trafiğinin sağlanmasının tek yolu. Yine o ta- 11 Ocak 1930 rihlerde Boğaz’a asma köprü yapıl- ması fikri ise ‘tam isabet’. Boğaz’a yapılacak bir asma köprünün ayaklarını karada inşa etmek ise olmazsa olmaz bir şart. Boğaz geçi- şi için köprü üzerinde bulunması önerilen ‘şimendifer’ şartı ise gü- nümüzden 90 yıl öncesinde metro- Hemen arkasından 10 Ocak poller için tek çözümün ‘toplu ta- 1930 tarihli 1. sayfada yayımla- şım’ olmasından başka bir şey de- nan köşesinde “Müstakbel İstan- ğildir. Gerçekten tebrikler.” bul” başlığı altında İstanbul’un ön- celikle mükemmel bir plana ihti- Dönemin Boğaz için simge olmuş asma köprüsü Sarayburnu’ndan Üsküdar’a uzanı- yacı olduğunun altını çiziyor. İs- yor, üstünden tren geçebilecek raylı sistemin kurulmuş olmasını da getiriyordu. 9 YARIN: Yunus Nadi’den bugüne Ocak 1936 tarihli Cumhuriyet’ten. Bugünkü Marmaray’ın yeraltı geçiş hattı gibi de tanbul gibi bir şehrin yalnızca bir asma köprü tartışmalarında işlev görmesi beklenmiş, öngörülmüştü. Şimdi görseli Marmaray hatlarını gösteren istasyonu olamayacağını sorgulu- yalanlar ve gerçekler trenler üzerine İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin arşivinden yerleştirilmiş olmalı. yor. Şimendiferlerin (demiryoları-