Katalog

12 18 MAYIS 2020 PAZARTESİ EDİTÖR: HAKAN AKARSU TASARIM: BAHADIR AKTAŞ HABER/YORUM 19 Mayıs’ta koronavirüs salgını nedeniyle yeni uygulama Kutlamalar eve taşınacak CEMİL CİĞERİM 19 Mayıs’tan 23 Nisan’a 19Mayıs 1919, Mustafa Kemal Atatürk’ün, “Sevr Antlaşması”na, işgal güçlerine ve emperyalizme karşı verdiği bağımsızlık savaşının başlangıcını temsil eden bir tarihtir. Atatürk, 16 Mayıs 1919’da Bandırma vapuru ile işgal altındaki İstanbul’dan Anadolu’ya doğru yola çıkmış, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a varmış ve buradan Havza, Amasya, Erzurum ve Sivas’a geçerek Kurtuluş Savaşı’nı örgütlemiştir. Emperyalizme karşı bir bağımsızlık savaşı olan Kurtuluş Savaşı iki cephede verilmiştir: Birincisi İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan işgal kuvvetlerine karşı, ikincisi de Osmanlı yönetimine karşı verilmiştir. Osmanlı Padişahı Vahdettin, Kurtuluş Savaşı’nı örgütleyen Atatürk hakkındaki ölüm fermanını ve idam kararını onaylamış, Atatürk’e, devlete karşı gelen isyancı ve eşkıya muamelesi yapmıştır. Tarih, Osmanlı hükümetinin ve onu temsil eden Padişah Vahdettin’in vatan haini olduğunu, Atatürk’ün ise vatansever olduğunu kanıtlamıştır. Zaman, devlete sahip çıkıyormuş gibi görünüp devlete ihanet edenleri, devlete karşı geliyormuş gibi görünüp devlete sahip çıkanları ortaya çıkarmıştır! Ancak bunun da ötesinde, Atatürk’ün İstanbul’daki Osmanlı hükümetine karşı verdiği mücadele, sadece vatan topraklarının işgaliyle bağlantılı bir konu değildi. Atatürk, cephede verdiği savaşı kazanması durumunda, nasıl bir devletin ve vatanın kurulacağına dair altyapıyı da bu savaş sırasında ortaya koymuştur. Kurtuluş Savaşı, sadece bir coğrafya parçası için verilmiş bir mücadele değildir. Kurtuluş Savaşı, Cumhuriyet için, yani demokrasi için, yani halk egemenliği için verilmiş bir mücadeledir. HHH “Cumhuriyeti demokrasi ile taçlandırmak” ifadesi günümüzde sık sık kullanılır. Oysa cumhuriyet ve demokrasi etimolojik özünde eşanlamlı sözcüklerdir. Bu bağlamda, “cumhuriyeti demokrasi ile taçlandırmak” ifadesi, “cumhuriyeti cumhuriyet ile taçlandırmak” anlamına gelmektedir ki bu da totolojik bir ifadedir. Cumhuriyet de demokrasi de halk egemenliğine dayalı yönetim biçimi anlamına gelmektedir. Birisi Arapçadır, diğeri Yunancadır. Arapçadaki “cumhur” ve Yunancadaki “demos”, halk anlamına gelmektedir. Ancak günümüzde, adı cumhuriyet olduğu halde, fiilen cumhuriyet olmayan, yani halk egemenliğine dayanmayan o kadar çok devlet vardır ki, o nedenle “cumhuriyeti demokrasi ile taçlandırmak” ifadesi sık sık kullanılır hale gelmiştir. Oysa, “kâğıt üzerinde cumhuriyet olan devletleri, fiilen de cumhuriyet haline getirmek” veya “demokrasiyi fiilen uygulamak” ifadeleri daha yerinde olacaktır. Atatürk, 9 Eylül 1923’te kurduğu Cumhuriyet Halk Partisi’nin ana ilkelerinden birisi olan halkçılık kavramına, Kurtuluş Savaşı sırasındaki konuşmalarında ve yazışmalarında çok sık vurgu yaptığı gibi, halkın egemenliğini sağlamak amacıyla, 23 Nisan 1920’de, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni kurmuştur. Atatürk böylece, bir yandan aldığı kararları halkın egemenliğine dayandırmıştır, bir yandan da cephedeki savaşı kazanması durumunda kuracağı devletin ve vatanın, Osmanlı İmparatorluğu’nun yapısından nasıl ayrılacağının ilk önemli işaretini vermiştir. Bu aynı zamanda, 1 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılmasının, 29 Ekim 1923’te Cumhuriyetin kurulmasının ve 3 Mart 1924’te hilafetin kaldırılmasının yolunu açmıştır. Padişahın egemenliğine dayalı monarşinin ve halifenin egemenliğine dayalı teokrasinin yerine, halkın egemenliğine dayalı cumhuriyet yönetimine doğru çok büyük bir adım atılmıştır. HHH Geçen ay 23 Nisan’da, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunun 100. yılını kutladık. Atatürk’ün adını ülkenin her yerinden silen, Atatürk’ün resmi vasiyetini çiğneyen, TBMM’de ettiği yemine sadık kalmayan, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda ifade edilen demokratik, laik, hukuk devletini ortadan kaldıran, TBMM’nin yetkilerini kısıtlayan, ülkeyi padişah gibi yöneten “Cumhurbaşkanı” ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, kuruluşunun 100. yılında TBMM’ye de gelmedi! 19 Mayıs 1919’dan günümüze kadar yaşanan 101 yıllık deneyime rağmen Erdoğan’ın, 29 Ekim 2023’te, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılını kutlayacağına inanmak, çok geniş bir hayal gücü gerektirir. 19Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, bu yıl koronavirüs nedeniyle sosyal mesafe kurallarına uyularak çeşitli etkinliklerle kutlanacak. Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve 18 silah arkadaşının Milli Mücadele’yi başlatmak üzere 19 Mayıs 1919 sabahı Samsun’da karaya ayak basışının 101. yıldönümü, sokağa çıkma yasağı nedeniyle tarihte ilk kez belirli sayıda kişinin katılacağı sade bir törenle kutlanacak. Samsun Valisi Osman Kaymak ve protokol üyelerinin sosyal mesafe kurallarına uyarak Atatürk anıtına çelenk bırakmalarının ardından kutlamalar, Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü’nün dijital platformlar üzerinden düzenleneceği kültür ve eğlence etkinlikleriyle sürecek. Bu arada mahallelerde dolaşacak gezici otobüs üzerinden de vatandaşlara konser verilecek. Samsun Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü tarafından 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı kutlama programı duyuruldu. Kutlama bu yıl koronavirüs salgını ve sokağa çıkma kısıtlaması nedeniyle bir tek farkla yapılacak. Etkinlikler az sayıda katılımcı ile sosyal mesafeli bir şekilde gerçekleştirilecek. İnsanlar etkinliklerden ulaşacak canlı yayınlarla coşkuya ortak olacak. Açıklanan program göre, yarın saat 10.00’da Atatürk anıtına çelenk sunma töreni, saat 10.20’de Tütün İskelesi’nden bayrak çıkışı ve 7 atletizm sporcusunun bayrağı Bandırma vapuruna ulaştırmaları, 11.00’de Bandırma vapurunda Canan Anderson Yılmaz’ın solo keman konseri, 16.30’da Samsun protokolünün üstü açık otobüsle şehirde dolaşarak yurttaşları selamlaması, 21.19’da Samsun halkının evlerden İstiklal Marşı okuması, sporcuların ise eşzamanlı olarak 19 Mayıs Stadyumu’nda dev Atatürk posteri ve Türk bayrağı açmaları şeklinde etkinlikler yapılacak. Etkinlikler müdürlüğün sosyal medya hesabından canlı yayımlanacak. İstanbul Valiliği, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı kutlamaları kapsamında Emre Aydın konseri ile Kadir gecesinde özel bir program yapılacak. Gezici TIR üzerinde Şu Çılgın Türkler oyunu Samsun Atakum Belediyesi’nin 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’na özel hazırladığı ve gezici tiyatro sahnesine dönüştürdüğü TIR, Atakum sokaklarında olacak. Samsunlu usta tiyatro sanatçısı Samsun Sanat Tiyatrosu (SST) Genel Sanat Yönetmeni Yaşar Gündem ve ekibi, belirlenen 30’a yakın noktada Kuvayi Milliye dönemini anlatan tiyatro oyununu sergileyecek. Sanatın Atakum sokaklarına taşınacağı 19 Mayıs Salı günü Samsun Sanat Tiyatrosu Nâzım Hikmet’in yazdığı “Kuvayı Milliye Destanı” ile Turgut Özakman’ın yazdığı “Şu Çılgın Türkler” adlı oyunlardan kesitler sunacak. l SAMSUN ‘Bayraklarla İstiklal Marşı söyleyeceğiz’ 19 Mayıs’ın 101’inci yılı salgın nedeniyle evlerde kutlanacak. CHP’li belediyeler yarın saat 21.00’da yurttaşları cam ve balkonlarda İstiklal Marşı söylemek için davet etti. Bugün saat 21.00’da kendi sosyal medya hesaplarından yayın yapacak olan Avcılar Belediyesi, şarkıcı Selçuk Balcı konseri ve halk oyunu dansları ile 19 Mayıs’ı kutlayacak. Ataşehir Belediyesi, dün bando takımı ile ilçenin çeşitli mahallerini gezerek 19 Mayıs’ı kutladı. Bakırköy Belediyesi de yarın saat 13.00’dan itibaren marşlarla sokaklarda olacak. Kartal Belediyesi de dün ilçe sokaklarında marşlar çalmaya başlarken, Maltepe Belediyesi ise ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkarak “Milli Mücadele”yi başlatmasının 101’inci yıldönümünde, sokak sokak gezen bando ve folklor gösterileriyle büyük bir coşku yaşattı. Küçükçekmece Belediyesi, yarın saat 21.00’da İstiklal Marşını okumak üzere yurttaşları bayraklarla balkon lara davet etti. Beşiktaş Belediyesi, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı’nı bu yıl Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun yolculuğuna başlangıcını temsil eden “İlk Adım Mobil Korteji” ile kutladı. Her 16 Mayıs’ta kortej halinde Akaretler Atatürk Müzesi’nden başlayıp Beşiktaş sahilde son bulan İlk Adım yürüyüşü, bu yıl koronavirüs salgını nedeniyle resmi araçlardan oluşan mobil kortej ile yapıldı. Kadıköy Belediyesi ise genç müzisyenler Naz İrem Türkmen ve Eren Erdoğan’ın Süreyya Operası’nda vereceği ‘19 Mayıs Gençlik Konseri’ ile internetten yayın yapacak. l İç Politika BULMACA SEDAT YAŞAYAN SOLDAN SAĞA: 1/ Ankara yöresine özgü bir tür un helvası. 2/ Kurnaz, açıkgöz... Bir şeyin olmasına az kaldığını belirten deyim sözü. 3/ Kısırlaştırma yöntemi olarak uygulanan, sperm boşaltıcı kanalların kesilmesi. 4/ Yunan mitolojisinde savaş tanrısı... Rütbesiz asker. 5/ İtalya’nın en uzun ırmağı... Nişan... İlişkin, değgin. 6/ Hastalıktan kurtulma, iyileşme... Lityum elementinin simgesi. 7/ Yayla fırlatılan ucu sivri çubuk... İşlek karayolları üzerinde yapılmış otel. 8/ Kölelik, kulluk. 9/ Hint müziğine özgü telli bir çalgı... Satrançta bir taş. YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1/ Bosna’nın ulusal yemeği olan bir tür köfte... Akıl. 2/ Uyuz olmaktan duyulan korku. 3/ Menteşe... Şiddetli belirtilerle başlayıp kısa sürede ağırlaşan hastalıklar için 1 234 5 678 9 1 L E J AND E T 2 EBE ARENA 3 J EST AKAB 4 A T E RM İ Y E 5 NA RA N İ L 6 DRAM A L A 7 EK İ NL İ K 8 ENAY İ KAŞ 9 TABELA ŞU 1 23 4 5 6789 1 2 3 4 5 6 7 kullanılan sözcük. 4/ Çukur 8 yer... Rusçada “evet”. 5/ Soy, sülale... Dilbilgisindeki söz 9 cük türlerinden biri. 6/ Yaşamını ya da kariyerini boşa harcamış kimse... Eski Türklerde, toplumsal ve örgütsel içerikli bü yük ziyafet. 7/ Gemide yelkenlerin açılması... Etiyopya’da yetiştirilen bir tahıl türü. 8/ Şöhret... Mesaj. 9/ Kabuklu deniz hayvanlarını avlamakta kullanılan, ince dallardan örülmüş kapan. KİM KİME DUM DUMA BEHİÇ AK behicak@yahoo.com.tr 18 MAYIS 2020 SAYI: 34557 İmtiyaz Sahibi: CUMHURİYET VAKFI adına ALEV COŞKUN Genel Yayın Yönetmeni AYKUT KÜÇÜKKAYA Yayın Koordinatörü Serkan Ozan Yazıişleri Müdürleri İpek Özbey / Olcay Büyüktaş Akça (Sorumlu) Hakan Akarsu (Ek Yayınlar) Görsel Yönetmen Münevver Oskay Reklam Genel Müdürü Ayla Atamer Törün l Haber Merkezi: Murat Hantaş l Gece: Ayça Bilgin Demir l Dış Haberler: Mine Esen l Ekonomi: Jale Özgentürk l İç Politika: Ali Açar l Kültür Sanat: Yazgülü Aldoğan l Fotoğraf: Uğur Demir l Spor: Sami Gürel l Ankara Temsilcisi: Sertaç Eş Güvenevler Mah. Güneş Cad. No: 8/1 Çankaya 06690 Ankara Tel: (0312) 442 30 50 l Ege Bölge Temsilcisi: Tuncay Mollaveisoğlu Halit Ziya Bulvarı 1352 sok. 2/3 Pasaport İzmir. Tel: (0232) 441 12 20 Yayın Kurulu: Alev Coşkun (Başkan), Ali Sirmen (Bşk. Yrd.), Aykut Küçükkaya, Emre Kongar, Şükran Soner, Kemal Işık Kansu, Orhan Bursalı, Mine Kırıkkanat, Miyase İlknur, Ataol Behramoğlu. l Mali ve İdari İşler Müdürü: Osman Selçuk Özer Yayımlayan ve Yönetim Yeri: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 343 72 64 eposta: posta@cumhuriyet.com.tr Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 eposta: reklam@cumhuriyet.com.tr Yaygın süreli yayın Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Tel: (0212) 454 32 55 Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Cumhuriyet’te yer alan haber, yazı ve fotoğrafların yeniden yayım hakkı saklı tutulmuştur. İzin alınmadan ve kaynak göstermeksizin yayımlamak Basın Kanunu gereğince hukuki ve cezai yaptırıma tabidir. NAMAZ VAKİTLERİ İmsak Güneş Öğle İkindi Akşam Yatsı İstanbul 03:48 05:36 13:06 17:02 20:25 22:05 Ankara 03:39 05:24 12:50 16:44 20:06 21:44 İzmir 04:10 05:51 13:13 17:05 20:25 21:59 ÇİZGİLİK KAMİL MASARACI kamilmasaraci@gmail.com Akar’ın üç tasfiyesi Tümamiral Cihat Yaycı’nın Yüksek Askeri Şura’ya (YAŞ’a) iki ay kala Saray kararıyla Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Kurmay Başkanlığı görevinden alınıp Genelkurmay Başkanlığı emrine verilmesi ne anlama geliyor? Karşı çıkanlar içinde kararı “FETÖ operasyonu” diye değerlendirenler olduğu gibi, “Libya desteği için ABD’ye verilen kelle” diye yorumlayanlar da var. Tersinden, kararı destekleyenler içinde de “Yaycı, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de başlatacağı büyük harekât için Genelkurmay Başkanlığı’nda özel olarak görevlendirildi” diyenler var. Yaycı’nın iki özelliği Kuşkusuz Tümamiral Yaycı’nın şu iki özelliği bu yorumlara bir zemin oluşturuyor: 1) Deniz Kuvvetleri’nde uyguladığı FETÖmetre kriterleriyle örgüte büyük darbe vurdu ve FETÖ’cülerin hedefiydi. (Tümamiral Yaycı’nın bu kriterlerinin neden diğer kuvvetlerde uygulanmadığı ve o kriterlere göre hazırlanmış bazı listelerinin Milli Savunma Bakanlığı’nda neden onayda geciktirildiği elbette soru işaretli...) 2) Libya’yla yapılan “deniz yetki alanı sınırlandırma” anlaşmasının mimarıydı. Cumhurbaşkanı Erdoğan bir konuşmasında “Hazırladığı raporlar, haritalar, yazdığı makaleler ve kitaplar ortadadır” diyerek ve ismini vererek Tümamiral Yaycı’yı övmüş ve onun Libya anlaşmasının mimarı olduğunu teyit etmişti. Ancak bu iki özelliğine rağmen, Yaycı’nın görev değişikliğini yukarıda özetlediğim yorumlar çerçevesinde değerlendirmek pek mümkün değil. Akar’ın ‘tek adam’ olma isteği Tümamiral Cihat Yaycı’nın görev değişikliği, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın üçüncü tasfiyesidir. Akar, Yaycı’nın öne çıkmasından rahatsızdır; aslında Akar “bir numara” olduğunu resmetmeyen her görüntüden rahatsızdır! Akar bu nedenle 2019 YAŞ’ında Yaycı’nın koramiral olmasını engellemişti. Şimdi de YAŞ’a iki ay kala bir soruşturma bahanesiyle Genelkurmay Başkanlığı emrine aldırtarak hem terfi etmesini önlüyor hem de emeklilik/istifa yolunu açıyor! Genelkurmay Başkanlığı’nın ardından Erdoğan tarafından Milli Savunma Bakanı yapılan Hulusi Akar, ordu bünyesinde “tek adam” olmak istemektedir. Akar’ın birinci tasfiyesi: Aksakallı Tümamiral Yaycı’nın tasfiyesinden önce, benzer nedenlerle iki tasfiye daha yaşanmıştı: Hulusi Akar’ın FETÖ’cüler tarafından “gözaltına” alındığı saatlerde darbe girişimine karşı mücadele veren Özel Kuvvetler Komutanı Korg. Sezai Aksakallı da tasfiye edilmişti; 2. Kolordu Komutanlığı gibi daha pasif bir göreve atanmıştı. Akar iki nedenle Aksakallı’dan rahatsızdı: 1) Aksakallı darbe girişimiyle ilgili ifadesinde “TSK’de kriz ve olağanüstü durumlarda personel kışlayı terk etmesin emri verilir. Bu emir 15 Temmuz’da verilseydi darbe girişimi ortaya çıkardı” diyerek Akar’ı suçlamıştı! 2) Aksakallı sonrasında Türk ordusunun Fırat Kalkanı operasyonunu yürütmüş ve fazlasıyla öne çıkmıştı. Akar, bu “popülariteden” rahatsızdı. Aksakallı’nın bir dürbünle operasyonu izleyen fotoğrafının servis edilmesinin ve “kahraman komutan” diye anılmasının Akar’ı rahatsız ettiği basına da yansımıştı. Akar’ın ikinci tasfiyesi: Temel 15 Temmuz darbe girişimine karşı mücadelesiyle öne çıkan isimlerden biri de İsmail Metin Temel’di. Temel de Aksakallı gibi Suriye operasyonlarında adı öne çıkan komutanlardan biriydi. Zeytin Dalı Harekâtı’nı yöneten komutandı. Emrindeki “Afrin’e bayrak diken” komutan Tuğgeneral Mustafa Barut’la gazetelere yansıyan pozları Milli Savunma Bakanlığı’nda rahatsızlık yaratmıştı. Temel tıpkı Yaycı’ya yapıldığı gibi Cumhurbaşkanı kararıyla pasif bir göreve atanmıştı. Mustafa Barut da YAŞ’ta emekli edilmişti! Akar’ın Temel’den rahatsızlığın diğer gerekçeleri de Temel’in 15 Temmuz’a giden süreçte yapılan atamalardan duyduğu rahatsızlığı anlatıyor ve FETÖ’cülere karşı mücadelede zayıf kalındığını söylüyor olmasıydı. Asıl sorun Kuşkusuz bazı komutanların hiyerarşiyi aşar nitelikte öne çıkması TSK’nin gelenekleri açısından iyi bir görüntü olarak değerlendirilmeyebilir. Akar’ın bundan rahatsızlık duyması o geleneğe bağlılık adına normal de karşılanabilir. Ancak Akar’ın Genelkurmay Başkanlığı’nı yaptığı ordunun içinde Fethullahçıların aldığı siyasi destekle örgütlenmesi ve sonrasında bir darbe girişiminde bulunması; geçmişte o darbeci ekibe siyasi destek verenlerin de bunu fırsata çevirerek özetle Türk ordusunun yapısını parçalaması ve bakanlıklara bölmesi, zaten gelenek diye bir şey bırakmamıştır! Dolayısıyla ortada, Akar’ın “tek adam olma” kaynaklı ve “15 Temmuz TSK iç tartışması” izlerini temizleme hedefli tasfiyelerinden öte bir yapısal sorun vardır. Türk ordusunun TBMM ordusu olma özelliğinin ortadan kaldırılmaya çalışıldığı şu süreçte, asıl kafa yormamız gereken budur...