Katalog

10 21 MART 2020 CUMARTESİ EDİTÖR: ÖZGÜR ÖZKÜ HABER/YORUM İnsanlığın Kurtuluşu Ortaçağdaki veba salgınlarına benziyor yaşadıklarımız. İnsanlığı büyük bir korku sarmış durumda. Tüm dünya ürküntü içinde. Her evde, işyerinde, gazetede, televizyonda, ayaküstü söyleşilerde varsa yoksa korona... Uzmanlara bakılırsa, bu ölümcül virüs, tıpkı karanlık düşüncelerin başına geldiği gibi, bir süre sonra yaşam kaynağımız olan sarısıcak yıldızımızın ışınlarına dayanamayıp ölümcül olmaktan uzaklaşacak. İnsanlıksa, Hobbes’un ünlü sözüne yine geri dönecek: “İnsan, insanın kurdudur.” Çıkar, daha çok çıkar için çıkarılmış savaşlar, kuşakların bilinçaltlarına unutulmaz karabasanlar olarak çökecek. Para babaları, daha çok kâr ve mal için yoksulları ve zayıfları sömürecek. Haset ve kıskançlık, kara bir mektup olup deliliğin hatıra defterine işlenecek. Kötülük, yüce iyiliğe üstün gelecek. Bencillik, dayanışmayı silecek. Zorba, başındaki tacı parlatırken, diktatörler kana susayacak. Vefasızlık, sevgi ve dostluk bağlarını köreltecek. Yürek incinecek, içimiz sızlayacak. Katı yüreklilik, veba taşıyan lağım fareleri gibi gönlümüzü ve bedenimizi kemirecek, kemirecek; bir cinayet bıçağı gibi kemiğimize dayanacak. İnsanlığın içindeki bütün bu kötücül ruhu söküp atmanın, kırıcılıktan kurtulmanın efsunlu bir yolu olmadığını biliyoruz. Unutulmamalı ki, insan, insanın canı, cananıdır aynı zamanda. Bir ölümcül virüs salgınından, insanlığın biricik yuvası olan dünyayı yaşanmaz kılan bütün yıkıcılıklardan uzaklaşma dersi çıkaracak mıyız? Halklar mutlaka çıkaracaktır. Yönetenlere gelince. Onlardan hiç umudum yok... Uyuşukluğun Nedeni Çok değerli araştırmaları ile tanıdığımız emekli Büyükelçi Bilâl Şimşir’in, Fransız belgelerinden yola çıkarak hazırladığı “Mithat Paşa’nın Sonu” adlı kitabı, bu topraklardaki demokrasi mücadelesini anlamak açısından önemli bir başvuru kaynağı olmuş. İlk anayasamızı hazırlayan Mithat Paşa, Sultan Abdülhamit’in emri ile hareket eden uyduruk bir mahkemede idama mahkum olmuş ve Taif zindanında yatmaktadır. Hüküm tarihinden 12 gün geçtikten sonra İstanbul’daki Fransa Maslahatgüzarı Kont de Montholon, Fransız Dışişleri Bakanı’na bir mektup gönderir. Artık bu adaletsiz hükümden hiç söz edilmediğini, Mithat Paşa’yı kimsenin ağzına almadığını belirtir ve çok çarpıcı şu değerlendirmeyi yapar: “Hassasiyetin boş bir laf olduğu bu memlekette her şey dokunup geçen hafif bir etkiden ibaret; yaşamak, her şeye kayıtsız olmak demektir ve eğer bazen bu uyuşukluktan çıkılıyorsa bu da ona ancak çabucak dönmek ve daha fazla uyuşmak içindir. Bu, yüzyıllar boyunca susturmanın ve bitkinliği sonucudur.” Bugün de adları ile sanları ile barıştan ve demokrasiden yana olanlar çok acı çekiyor. Duyarsızlık, uyuşukluk, suskunluk ve bitkinlik sinmiş durumda topluma... Saraylar kurulmuş, Osmanlı hayranlığı iktidarda, Abdülhamit’in resimleri bakanlıklarda başköşelerde. Salgın tek değil anlayacağınız... Cumhuriyet Adına Cumhurbaşkanı’nın istifa eden başdanışmanı Adnan Tanrıverdi, askeri kamu kurumlarının da desteği ile topladığı “İslam Birliği Kongresi”nde, başkanlık sistemi ile yönetilecek, dili Arapça, başkenti İstanbul olacak bir “AsyaAfrika İslam Devletleri Birliği” kurmayı kararlaştırmıştı. Hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusu yapıldı. Sonuç: Soruşturmaya yer olmadığına karar verildi... Başsavcılık, “Cumhuriyet” adına görevini yaptığı kanısındaydı! 21 MART 2020 SAYI: 34499 İmtiyaz Sahibi: CUMHURİYET VAKFI adına ALEV COŞKUN Genel Yayın Yönetmeni AYKUT KÜÇÜKKAYA Yayın Koordinatörü Serkan Ozan Yazıişleri Müdürleri İpek Özbey / Olcay Büyüktaş Akça (Sorumlu) Hakan Akarsu (Ek Yayınlar) Görsel Yönetmen Münevver Oskay Reklam Genel Müdürü Ayla Atamer Törün l Haber Merkezi: Murat Hantaş l Gece: Ayça Bilgin Demir l Dış Haberler: Mine Esen l Ekonomi: Jale Özgentürk l İç Politika: Ali Açar l Kültür Sanat: Yazgülü Aldoğan l Fotoğraf: Uğur Demir l Spor: Sami Gürel l Ankara Temsilcisi: Sertaç Eş Güvenevler Mah. Güneş Cad. No: 8/1 Çankaya 06690 Ankara Tel: (0312) 442 30 50 l Ege Bölge Temsilcisi: Tuncay Mollaveisoğlu Halit Ziya Bulvarı 1352 sok. 2/3 Pasaport İzmir. Tel: (0232) 441 12 20 Yayın Kurulu: Alev Coşkun (Başkan), Ali Sirmen (Bşk. Yrd.), Aykut Küçükkaya, Emre Kongar, Şükran Soner, Kemal Işık Kansu, Orhan Bursalı, Mine Kırıkkanat, Miyase İlknur, Ataol Behramoğlu. l Mali ve İdari İşler Müdürü: Osman Selçuk Özer Yayımlayan ve Yönetim Yeri: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 343 72 64 eposta: [email protected] Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 eposta: [email protected] Yaygın süreli yayın Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Tel: (0212) 454 32 55 Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Cumhuriyet’te yer alan haber, yazı ve fotoğrafların yeniden yayım hakkı saklı tutulmuştur. İzin alınmadan ve kaynak göstermeksizin yayımlamak Basın Kanunu gereğince hukuki ve cezai yaptırıma tabidir. NAMAZ VAKİTLERİ İmsak Güneş Öğle İkindi Akşam Yatsı İstanbul 05:33 06:59 13:16 16:41 19:24 20:44 Ankara 05:20 06:43 13:01 16:26 19:08 20:27 İzmir 05:45 07:06 13:24 16:50 19:31 20:47 Dünya koronavirüs salgınına karşı zorlu bir mücadele yürütürken, insanlık da çetin bir sınavdan geçiyor. Aklın ve bilimin önemi daha çok anlaşılıyor. Kapitalizmin, sağlık ve eğitim başta olmak üzere, kamusal olması gereken tüm hizmetleri, piyasa öznesi yapmasının vahim sonuçları, daha çok sorgulanıyor. Hastane ve okulları işletme; sağlık ve eğitim emekçilerini pazarlama elemanı; hasta ve öğrencileri müşteri olarak gören kapitalist zihniyet, daha çok eleştiriliyor. Sosyalist Küba’nın sağlıktaki başarısı, tıbbi destek konusundaki insancıl tavrı daha fazla dikkat çekiyor. ABD, İtalya, Fransa gibi ülkelerin; hatta İsveç gibi refah toplumuna, sosyal devlete örnek gösterilen bir ülkenin sağlık hizmetlerindeki yetersizlikleri, egemen söylem ve ezberlerin daha çok sorgulanmasını sağlıyor. IMF, Dünya Bankası, Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşmiş Milletler’in, salgınla mücadelede bile, öncelikle Batılı, merkez, emper Atatürk’ün partisinde si yaset yapan bazılarının bile burun kıvırdığı, sol liberal lerin (ne demekse o) uzak durduğu halkçılık ve devlet çilik ilkelerinin, Cumhuriye tin kamuculuk ve planlama Koronavirüs salgını anlayışının önemi bir kez daha görüldü. Piyasa ekonomisinin, gi neleri gösterdi? derek piyasa toplumuna dönüştüğü; kapitalizmin kâr hırsının, hiçbir kural, hiçbir yalist ülkelerin çıkarını kolladıkları; insani, vicdani, ahlaki değer mazlum milletlerin, ABD’ye kafa tu tanımadığı; özelleştirmenin bazıları tan ülkelerin, salgınla mücadele ko nın öne sürdüğü gibi her derde de nusundaki haklı taleplerine kulak tı va olmadığı, küreselleşmenin sınırla kadıkları görülüyor. rı kaldırıp, dünyayı küçük bir köy ya Cumhuriyet; kamucu pıp, sorunları çözmediği görüldü. “Kapitalizmde kârların özelleştiril sağlık, toplumcu hekimlik, koruyucu tıp diği, zararların kamulaştırıldığı” bir kez daha görüldü. İnsanı müşteri olarak gören, önce Türkiye’nin de önlem alırken, çı hasta edip, sonra tedavi eden anla karması gereken dersler var bu sü yışın değil; insanı insan olduğu için reçten. Sıralayalım... önemseyen, yurttaş olarak gören, Kimilerinin dudak büktüğü, koruyucu tıbbı, önleyici tıbbı esas alan kamucu sağlık politikasının benimsenmesi gerektiği görüldü. “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir” diyerek bilimin önemini vurgulayan, “Cumhuriyet, bilhassa kimsesizlerin kimsesidir” diyen, akıl ve bilim üzerine kurduğu Cumhuriyetin halkçı, kamucu, toplumcu yönüne dikkat çeken Atatürk’ün dehası bir kez daha görüldü. Her alanda ehliyet ve liyakatin ne denli önemli olduğu, Türk Tabipleri Birliği, Türk Eczacıları Birliği, Türk Dişhekimleri Birliği gibi meslek örgütlerinin uyarılarının ne denli yerinde olduğu görüldü. Sözün özü; sağlıkta özelleştirmeyi değil, Tıbbiyeli Hikmet geleneğini savunan Tıbbiyelilere; NATO’ya ve uzantısı FETÖ’ye selam çakanlara değil, Mustafa Kemal’in askeri olmanın gururunu yaşayan Harbiyelilere; bakanın, genel müdürün gözüne girmek için yarışanlara değil, her koşulda Cumhuriyet, devlet ve millet için çalışan Mülkiyelilere ihtiyacımız olduğu görüldü. ‘Sosyalleştirilmiş tıbba’ uzun zamandır karşı çıkan ABD’li Cumhuriyetçiler şimdi ondan yana Kriz, sosyalizmi hatırlattı MUSTAFA K. ERDEMOL Tarihin tekrardan ibaret olduğu Koronavirüsün hayatımızı nasıl etkilediğini söylemeye gerek yok. Gittikçe büyüyen bir endişe ile her birimizi kapsama ihtimali olan gelişmeleri izliyoruz. Başlangıçta sadece bir coğrafyayla sınırlı sanıldığı için ABD’li Cumhuriyetçiler, salgın ülkelerini vurmadan önce ABD için asıl tehlikenin “koronavirüs değil, sosyalizm” olduğunu söylüyordu. Bunu Peter Nicholas’ın “Salgında Liberterler Yok” başlıklı yazısından öğrendim ben de. Nicholas, yazısında geçen ay bir Muhafazakâr Politik Eylem Konferansı yapıldığını, konferansın ana temasının da “Amerika mı, Sosyalizm mi?” olduğunu belirtiyor. Konferansta bazı konuşmacılar sosyalizmi bir tür koronavirüse benzetmişler. Başkan Donald Trump’ın üst düzey ekonomik danışmanlarından biri olan, aynı zamanda Beyaz Saray’ın koronavirüs görev gücünde de yer alan Larry Kudlow, “Virüs Amerikan ekonomisini batırmayacak, Amerikan ekonomisini çökertebilecek ya da düşürebilecek şey sosyalizmdir” demiş meğer. nu Warner da bili yor. On yıl önce ya şanan Mortgage kri zinde daha kolekti vist bir yaklaşım ge reğinden söz edildi ğini anımsatarak da ha sonra yeniden ke mer sıkma politika larına dönüldüğünü belirtiyor. İngiliz siyasi orta mında Warner’a gö re bugünkü kriz du rumundan önce de “toplum diye bir Avrupa, virüs salgını sonrası toplumcu sağlık politikalarını hatırladı, özel hastanelerin kamulaştırılması konuşulur oldu. şey yok” bireyciliğine karşı güçlü çı New York Times yazarı Farhad Manjoo da “Cumhuriyetçiler Herkes İçin Medicare (Tıbbi Bakım Sigortası) İstiyor, Sadece Bu Hastalık İçin” başlıklı yazısında herkesin bu salgın ve benzeri kaos durumunda sosyalist olduğunu iddia ediyor. Buna örnek olarak da çalışanlarına yarar sağlamaktan çoğunlukla uzak duran firmaların koronavirüsten zarar gören en düşük maaşlı elemanlarına bile ödeme ve koruma planları uygulamaya baş kat çekiyor. Trump yönetiminin Kongre’ye Covid19’a yakalanmış ABD’lilerin tedavisi için hastanelere yeniden ödeme yapmayı düşünmesi karşısında, “sosyalleşmiş tıbba” karşı olan Cumhuriyetçilerin komik duruma düştüğünü belirtiyor. Manjoo’nun şu cümlesi pek hoş: “Herkes salgın sırasında sosyalist oldu.” Ama şunu da eklemeyi ihmal etmiyor tabii: “Gerçek şu ki, hastalık izni vs. gibi işçi koruma politikalarının çoğu, yalnızca koro kışlar vardı. “Bu daha da güçlenecek” diyor. Warner’in en çarpıcı tespiti, Covid19’un “içimizdeki en iyiyi ortaya çıkaracak” sözleri. “Zor zamanlarda daha şefkatli, paylaşımcı tutumlar belirgindir. Ama şimdi aynı zamanda sola doğru bir kayma ve eşitsizliğe karşı hoşgörüsüz bir tutum göreceğiz.” Warner, İngiltere’nin “Savaş sürecinde, otoriter komünizme yakın, planlı, merkezi olarak kontrol edilen bir ekonomiye sahip” olduğunu da iddia ediyor. “Zorunluluktan ötürü benzer bir ekonomik modelin başladığını görebiliyoruz” diyor. Çok değil, kısa bir süre sonra lamalarını gösteriyor. Bunlardan navirüs krizinde geçerlidir. Cum Trump virüsün ciddiyetini fark biri de şu Uber; hükümetin işçi huriyetçilerin küresel sağlık hiz ettiğinde önlemleri sıklaştırma leri için para harcamaya zorladı metlerine ilgisi geçici. Sadece bu ya başlayacaktır ama. Firmala ğı bu firma nihayet ücretli iznin o hastalık için herkese Medicare’i BULMACA SEDAT YAŞAYAN ra devlet desteği vermekten, mali kadar da kötü olmadığını kabul et savunuyorlar. Liderlerin Ameriaçıdan zor duruma düşenlere yar ti diyor Manjoo. Uber, virüsü ka kan işgücünün sağlığının ulusun 1 23 4 5 6789 dım etmek istediğinden söz ede pan ve karantinaya alınan sürücü gücü için önemli olduğunu fark 1 cektir. Virüs nedeniyle durgun lere iki haftaya kadar ödeme yapı etmesinin bir salgınla olması gerluk yaşayan seyahat endüstrisin lacağını da söylemiş. Birkaç tek çek bir utançtır.” 2 deki firmalar için vergi erteleme noloji devi, salgın sırasında çalışa leri yapılacağını söylemektedir. mayan çalışanlarına ödeme yap Bedeli, sola kayış 3 Tüm bunlar bile ABD için “sosya maya devam edeceklerini belirtir Muhafazakâr İngiliz gazete 4 list” sayılacak vaatler. Nicholas’ın yazısında görüş ken Amazon, depo işçilerini eksik si The Telegraph’ın yazarı Jeremy vardiyalardan sorumlu tutmaya Warner de koronavirüs nedeniy 5 lerine yer verdiği Columbia cağını açıkladı mesela Manjoo’dan le yaşananlardan çıkardığı sonu 6 Üniversitesi’nde siyaset teorisi öğrendiğimize göre. profesörü Jean Cohen de zaten bu Daha sonra politikacıların ha cu “Normal Kurallar Artık Geçerli Değil Bedeli Sola Kayış Ola 7 önlemleri serbest piyasa kapitaliz rekete geçtiğini söyleyen Manjoo, cak” başlıklı yazısında belirtiyor. mine uygun görmediğini belirte Trump yönetiminin son olarak iş Warner’a göre, Covid19’a kar 8 rek “Bu kontrollü kapitalizm ya da çiler için federal düzeyde bir ücret şı savaş, hükümetin çok daha ko 9 müdahaleci devlet veya demokra artışı teklifini gündeme getirmeye lektivist ve müdahaleci bir yakla tik sosyalizm uygulamasıdır. Kâr elde etmek yerine kamu yararına hizmet etmek istiyorsanız yapılması gereken budur” diyor. hazırlandığını da hatırlatarak birdenbire herkesin sağlık hizmetlerinin hükümetçe finanse edilmesinin yararlarını keşfettiğine dik şım getirmesinde kalıcı bir etkiye sahip olacak” diyor. Yani daha ortaklaşa bir tutum izleyecek hükümet, demek istediği bu. SOLDAN SAĞA: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1/ Osman 1 S U B A S A R T lılarda uç 2 U R İ N O F O B İ boylarında 3 B A R N K İ K görevli bir 4 A İ T A K B E asker sınıfı... 5 T A B E R İ Y E KİM KİME DUM DUMA BEHİÇ AK [email protected] Hititlerin 6 akıl ve bil 7 gelik tanrısı. 8 2/ Kadastro haritalarında 9 A L İ L ZERO NE EM İ Ş İ K KAME R İ Y E SOKE T ME Y parseller toplulu ğu... Fas’ın başkenti. 3/ Kitap getirmiş pey gamber... Renyum elementinin simgesi. 4/ Bir hizmetin yerine getirilmesi amacıyla, bir kimsenin parasını ya da mülkünü ba ğışlaması. 5/ “Çalma, hırsızlık” anlamında argo sözcük... Yağmur suyunun biriktiği çukur yer. 6/ Denizin kıyıdan uzakça olan yeri... Arap abecesinde bir harf. 7/ Evren sel alıcı olan kan grubu... Ahmet Rasim’in, çocukluk ve okul anılarını içeren yapıtı. 8/ Uçurum... Manda pastırması. 9/ Vücut ısısı... Dökümcülükte kullanılan kalıp. YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1/ Serseri, kabadayı... Hıristiyan azizleri ne verilen san. 2/ Her yanı suyla çevrili kara parçası... Mardin’in Derik ilçesinde, Artuklu döneminden kalma bir kale. 3/ Isparta’nın bir ilçesi... Bir nota. 4/ Bir işi gereği gibi bilen. 5/ Pirinç ve şekerkamı şından elde edilen bir tür rakı... Elma, ar mut, kayısı gibi meyvelerin kurutulmuşu. ÇİZGİLİK KAMİL MASARACI [email protected] 6/ Kapalı olmayan... Mikroskop camı. 7/ Eski dilde su... Ömer Seyfettin’in bir öykü kitabı. 8/ “ yoluna dökülmedik dilleri Çizerimiz yıllık izninin bir bölümünü kullanacağından çizgilerine bir süre ara vermiştir. neyleyim” (B.R. Eyüboğlu)... Zıpkın. 9/ “ kesilir geçse sabâ gülşenimizden” (II. Selim)... İskambildeki dört renkten biri.