Katalog

EKONOMİ 11 11 ARALIK 2020 CUMA DİSK, salgınla başlatılan işten çıkarma yasağının tahribatı gizlediğini açıkladı İşsizliğe ‘yasak’ perdesi Eylülde, TÜİK’e göre dar tanımlı işsizlik yüzde 13.8’den yüzde 12.7’ye düşerken, DİSKAR’a göre geniş tanımlı işsizlik yüzde 20.4’ten yüzde 26.4’e yükseldi. Yine eylülde işgücü ve istihdam azalmaya devam etti. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), işgücüyle ilgili tartışmalı veriler açıklamaya devam ediyor. TÜİK’in “İşgücü İstatistikleri, Eylül 2020” raporuna göre, Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı eylülde geçen yılın aynı dönemine göre 550 bin kişi azalarak 4 milyon 16 bin kişi, işsizlik oranı da 1.1 puanlık azalışla yüzde 12.7 oldu. Tarım dışı işsizlik oranı da 1.5 puanlık düşüşle yüzde 14.9’a indi. Ancak DİSK Araştırma Merkezi, aynı dönemde geniş tanımlı işsiz sayısının 7 milyon 199 binden 9 milyon 470 bin kişiye, işsizlik oranının da yüzde 20.4’ten yüzde 26.4’e çıktığını açıkladı. DİSKAR’ın şu vurgusu da dikkat çekti: “TÜİK açıkladığı dar tanımlı işsizlik oranı ve işsiz sayısı ile CovidKayıt dışı çalışma yüzde 32.2 oldu TÜİK’in verilerine göre Eylül 2020 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların toplam çalışanlar içindeki payını gösteren kayıt dışı çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 3.8 puan azalarak yüzde 32.2 olarak gerçekleşti. Tarım dışı sektörde kayıt dışı çalışanların oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre 3.3 puan azalarak yüzde 20.3 oldu. Tarımda kayıtdışı oranı yüzde 84.5. 19’un istihdam üzerinde yarattığı tahribatı yansıtmıyor, tersine saklıyor. Nisan 2020’den bu yana uygulanan işten çıkarma yasağı nedeniyle TÜİK’in dar tanımlı/standart işsizlik verileri işgücü piyasalarındaki gerçek tabloyu yansıtmıyor.” Yüzde 44’e indi DİSKAR ayrıca, pandeminin etkilerini ortaya koymak için Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından geliştirilen yeni hesaplama modelini kullanarak Türkiye’deki “revize geniş tanımlı işsizlik ve iş kaybı sayısı”nı da açıklamaya devam ediyor. Bu sayı Eylül 2020’de 9 milyon 935 bin kişi oldu. Yine TÜİK’in verilerine göre, istihdam edilenlerin sayısı Eylül 2020’de önceki yılın aynı dönemine göre 733 bin kişi azalarak 27 milyon 707 bin kişi, istihdam oranı ise 2 puanlık azalışla yüzde 44.1 oldu. İşgücü sayısı ise 1 milyon 282 bin kişi azalarak 31 milyon 724 bin kişiye inerken, işgücüne katılma oranı da yüzde 3 puanlık azalışla yüzde 50.5 oldu. Hizmetler sıkıntılı Eylül ayında, istihdamdaki gerilemeye sektörel olarak bakınca en büyük kaybın hizmetlerde olduğu görülüyor. Bu sektörde istihdam 520 bin kişi azalarak 15 milyon 319 bin kişiye indi. Ayrıca istihdam tarımda 350 bin kişi azalarak 5 milyon 132 bin, sanayide 29 bin kişi azalarak 5 milyon 517 bin ve inşaatta 166 bin kişi azalarak 1 milyon 739 bin kişiye indi. l Ekonomi Servisi Genç istihdamı dibi gördü TÜİK’e göre, Eylül 2020’de geçen yılın aynı ayına kıyasla gençlerdeki (1524 yaş) işsizlik oranı 1.8 puanlık azalışla yüzde 24.3, istihdam oranı 2.4 puan azalışla yüzde 31.6 ve işgücüne katılma oranı 4.2 puan azalışla yüzde 41.8 oldu. Bu veriler üzerinden farklı bir hesaplama yapan Genç İşsizler Platformu ise 1534 yaş arası genç işsiz sayısının 2 milyon 429 bin kişi olduğunu, ekonomik krizle azalan geçen genç istihdamının pandemi döneminde dibi gördüğünü duyurdu. Platforma göre 1534 yaş arasındaki yaklaşık 24.2 milyon gencin yüzde 45.1’i çalışıyor. Halen çalışan 10 milyon 902 bin genç de en az bir gencin daha ekonomik sorumluluğunu taşıyor. Finansal istikrarsızlıkla başlayan ve Nisan 2018’den itibaren etkisi belirginleşen ekonomik kriz sürecinde 1534 yaş grubu genç çalışan sayısı 915 bin kişi azaldı. Küçük ve orta boy işletmelerin bankalara borcu 862 milyar liraya ulaştı PİYASALAR HAREKETLİ Dolar 7.90 lira seviyesine çıktı Mali piyasalar dün bir kez daha dalgalandı. Bu dalgalanmada AB ve ABD ile yaşanan “yaptırım” gerilimi önemli bir etki yaptı. Dolar kuru 7.837.90 lira arasında hareket etti. Borsa İstanbul’daki iniş çıkışlar da sert oldu. Öte yandan dün bir basın toplantısı düzeleyen Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde, verilerin salgın hastalığın etkisinin kısa vadede daha güçlü olacağına işaret ettiğini söyledi. 3.2 MILYARLIK ARTIŞ Dövize kaçışta yeni rekor Merkez Bankası verilerine göre, yurttaşın döviz mevduat hesapları 4 Aralık haftasında 231 milyar 212 milyar dolarla rekor kırdı. Bir haftada döviz mevduatında tam 3 milyar 237 milyon dolarlık artış yaşandı. 231 milyar doları geçen döviz hesaplarının 146 milyar 247 milyon dolarını bireysel hesaplar, 84 milyar 965 milyon dolarını ise tüzel hesaplar oluşturdu. Döviz pozisyonu olarak bakıldığında ise gerçek kişilerin dolar mevduatı 75 milyar 275 milyon dolardan 75 milyar 580 milyon dolara çıktı. ZİRAATTOBB İŞBİRLİĞİ Tedarik güvence altına alındı Ziraat Bankası ve Türkiye Odalar Borsalar Birliği (TOBB) ticarette tedarik finansmanını güvence altına almak ve firmaların nakit akışını kolaylaştırmak için işbirliğine gitti. TOBB’ye bağlı 365 oda ve borsa ile 61 sektör meclisi üyesi işyerleri adı Ziraat Bankası’nın kurumsal kartı Bankkart Başak ile yapacakları alımlarda 540 güne kadar vade ve finansman avantajlarından yararlanacak. Bu vade alıcı için ciddi bir işletme finansmanı sağlayacak. KOBİ’ler iflasın eşiğinde MUSTAFA ÇAKIR 180 güne çıkarıldı. Bu uygulamanın süresi de Haziran 2021’e uzatıldı” TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nun CHP’li üyesi Ahmet diye konuştu. Yüzde 35 artacak Vehbi Bakırlıoğlu, Türkiye’nin üreOcak ayından sonra icra takibine tim, ihracat ve istihdamına büyük düşen dosya sayısının katlanarak arkatkı sağlayan küçük ve orta tacağının öngörüldüğünü belirbüyüklükteki işletmelerin ten Bakırlıoğlu, bu durumun (KOBİ) bankalara borçlarıfirmaların batması, işçilerin nın pandemide yüzde 40 işsiz kalması anlamına gelarttığına dikkat çekti. diğini vurguladı. BakırlıBDDK verilerine göoğlu, şöyle devam etti: re bu oranın son yıllar“Uluslararası aladaki en yüksek artış ancak sigortası şirketlerilamına geldiğini belirnin raporlarında iflaslaten Bakırlıoğlu, “Kasım 2019’da KOBİ’lerin toplam kredi borçları 618 milyar liAhmet Vehbi Bakırlıoğlu rın gelecek yıl dünyada yüzde 35 artacağı öngörülüyor. Bu oran ABD’de yüzde 57, ra iken, bu yılın aynı ayınBrezilya’da yüzde 45, Çin’de yüzde da 862 milyar liraya çıkmış. İlk defa 40, İngiltere’de yüzde 43, İspanya’da kredi kullanan KOBİ’lerin sayısı da yüzde 41, İtalya’da yüzde 27 ve oldukça fazla. Bu süreçte bankala Fransa’da yüzde 25 ve Türkiye’de rın takibe başlama süresi 90 günden yüzde 31. 20182019 yıllarında ülkemizde konkordato ilan eden firma sayısı 2 bin civarında. Sadece 200 firmanın iflası açıklandı, diğerleri ise bekletiliyor. Ancak iflasların teknik olarak engellenmesi, bu şirketlerin iflastan kurtulduğu anlamına gelmiyor.” En büyük korkunun ise bu iflasların domino etkisiyle küresel bir krize dönmesi olduğunu hatırlatan Bakıroğlu, şu noktaya dikkat çekti: Tedbir almalıyız “Türkiye bu krizi aşmak için tedbir almak zorunda. Her ne kadar esnaf destek paketleri, ekonomik istikrar kalkanı destekleri, kamu alacaklarının yapılandırılması kanunları çıkarılsa da tüm destekler, krediler borçların ödenmesine harcanmış, esnafın, sanayicinin borçları daha da artırmıştır. Öncelikle kamu kaynakları 5’li çete olarak adlandırılan iktidarın gözdesi müteahhitlere değil KOBİ’lere aktarılmalıdır.” l ANKARA Servis araçlarına haciz gelmeye başladı Kredisini ödeyemeyen esnafın araçlarına haciz geliyor. Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu (TŞOF) Başkanı Fevzi Apaydın, Covid19 sürecinde servisçi esnafının işlerinin tamamen durduğunu, servis araçlarına haciz gelmeye başladığını anlattı. Yüz yüze eğitim olmasa da velilerin çocuklarını servise vermediklerini ifade eden Apaydın, Covid19 salgınının etkileri nedeniyle taşımacılık yapan esnafın zor günler geçirdiğini belirterek destek paketi talep etti. Apaydın, şöyle konuştu: “Alınan kredilerin ödeme dönemi geldi. Kredisini ödeyemeyen esnafın araçlarına haciz gelmeye başladı. Okul servislerine bir destek verilmezse okullar yeniden açıldığında veliler, çocuğunu okula gönderecek servis aracı bulamayabilir.” l Ekonomi Servisi 34 milyon ‘bireysel’ borçlu var Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi’nin dün açıkladığı “Aylık Bülten”e göre ekim ayı sonu itibarıyla birey kredi borcu olan kişi sayısı, önceki aya kıyasla 224 bin kişi, geçen yılın aynı ayına kıyasla 2 milyon 401 bin kişi artarak 33 milyon 867 bin kişiye ulaştı. Bu kişilerin bireysel kredi borcu da son 1 yılda 585.6 milyar liradan 848.8 milyar liraya ulaştı. Yine son 1 yılda, konut kredi kullanan kişi sayısı 2 milyon 477 binden 2 milyon 628 bin kişiye, kredi kullanımı da 198.9 milyar liradan 287.2 milyar liraya çıktı. Taşıt kredisi kullanan kişi sayısı ise 482 binden 424 bine düşerken, borç 24.9 milyar liradan 34.4 milyar liraya çıktı. İhtiyaç kredisi kullanan kişi sayısı ise 24 milyon 966 binden 27 milyon 853 bine, borç miktarı da 245.6 milyar liradan 389.3 milyar liraya yükseldi. Bireysel ortalama kredi borcu ise 18 bin 610 liradan 25 bin 64 liraya çıktı. l Ekonomi Servisi Facebook, WhatsApp’ı satmak zorunda kalabilir ABD’de 46 eyalet ve ABD Federal Ticaret Komisyonu, “tekelcilikle’’ suçladığı sosyal medya devi Facebook’a iki dava açtı. Bu durum, Facebook’un WhatsApp ve Instagram gibi değerli varlıklarını satmaya zorlanabileceği şeklinde yorumlandı. Facebook, açılan ikili davayla beraber bu yıl yasal zorluklarla karşılaşan ikinci en büyük teknoloji şirketi olacak. Adalet Bakanlığı, ekim ayında Google’a dava açmıştı. l Ekonomi Servisi Çin: Sinovac aşısından, kuantuma... Toplumda bir tartışmadır gidiyor. Çin’in Sinovac aşısına burun bükenlerin, “Asla ben yaptırmam” diyenlerin sayısı hiç de az değil. Ama kimse dönüp de şu bir zamanlar bizim aşı yolladığımız yoksul Çin nasıl oldu da bilimde bu kadar öne geçti diye sormuyor. Buna kafa yoranların sayısı nedense bir türlü artamıyor. Düzeltelim... Hem bilim hem de teknolojide... Geçen hafta koronovirüs gündemi arasında yitip giden bir haber vardı: Çin Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nde bilim insanlarının geliştirdiği bilgisayarın kuantum üstünlüğüne ulaştığı hakkında... Cihaz dünyanın en etkili süper bilgisayarının neredeyse 100 trilyon misli hızda hesap yapabiliyor. Google geçen yıl mevcut en hızlı süper bilgisayarların 10 bin yılda yapacağı işlemleri 200 saniyede bitiren ve kuantum üstünlüğüne sahip bilgisayar yaptıklarını duyurmuştu. Çin’de geliştirilen cihaz Google’ın makinesinden 10 milyar kat daha hızlı.   Dijital teknolojilerin, yapay zekâ algoritmalarının artık yaşamın her alanında hatta parada bile (bitcoin) yer aldığı günümüzde hesaplama problemlerini en hızlı yapan bir adım daha öne geçmiş oluyor. Bu arada bu süper bilgisayarı geliştiren ekibin liderlerinden biri olan ÇaoYang’un Türk fizikçi Mete Atatüre’nin eski doktora öğrencisi olduğunu da Cem Say’ın HBT’deki yazısından öğrendik.    Uzaydan yaşam bilimlerine kadar birçok alanda, gerek makale sayısı gerekse üniversite eğitimi ve araştırmalar konusunda tam gaz ilerliyor. Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA) bu ay iki önemli hamle yaptı: Ay’dan toprak örnekleri toplamak üzere “Çang’ı5” keşif aracını gönderdi. Ardından Mars keşif aracı Tianwen1’i uzaya fırlattı. Gelişme kaydettikleri ve birçok alanda kullandıkları bir teknoloji de CRISPR. Çin bu genetik düzenleme teknolojisiyle, ziraatta 1.5 milyon insanını doyuracak kaliteli ürün veren bitkilere yöneldi.. Organ nakilleri ve sağlığa yönelik büyük atılımlar yapıyor.. Hatırlayalım: Dünyanın “yeni küresel lideri” olmak için altı yıl önce Kuşak ve Yol Projesi’ni başlatmıştı. Modern İpek Yolu olarak da adlandırılan bu proje 5 kıtaya yayılan son yüzyılın en büyük projesi. 26 ülkenin çeşitli anlaşma ve işbirlikleri ile dahil olduğu proje Çin’in küresel ticaret ağlarını yeniden dizayn etme ve Çin’e yeni tedarik yolları ve aynı zamanda yeni pazarlar kazandırma programının bir parçası. Ama bilim ayağı özellikle önemli. Bilim, ülkelerle ilişkilerde ana unsur. Ve Çin hükümeti bilimi diğer ülkelerle aralarında sağlam bir köprü inşa etmenin ana unsuru olarak görüyor. Zaten bunun tüm taraflar için bir “kazankazan” projesi olduğu da sıklıkla vurgulanıyor. Projenin bilim ayağı, dünya genelinde 10 binlerce araştırmacı ve öğrenciyi, yüzlerce üniversiteyi kapsama alanına alıyor. Enerjiden, uzaya, tıptan, çevre bilime kadar... Peki, bunları nasıl yapıyor? Eğitimi şaha kaldırarak, araştırma merkezlerinin bütçelerini artırarak, bilim insanı yetiştirme programlarını güçlendirerek, küresel beyin göçünü doğru kullanarak... Sonuç: Şu anda uluslararası sıralamalarda ilk 100’de 1012 Çin üniversitesi var. En yukarıdaki Çin Üniversitesi olan Tsinghua Üniversitesi’nin bütçesi 4.5 milyar dolar. Türkiye’nin toplam üniversite bütçesi kadar. İlk 20 üniversitenin bütçeleri toplamı 36.6 milyar dolar. Ortalamada üniversite başına 1.8 milyar dolar.. (Lale Akarun; HBT 246. Sayı). Çin aşısı diye burun kıvırmadan bunları bir daha hatırlayalım. Ve biraz düşünelim. Çin önüne bir hedef koydu: “Küresel liderlik”. Hedefe giden yolun taşlarını tek tek döşedi. AKP ilk iktidara geldiği yıllarda önümüze güzel bir hedef koymuştu: 10 yıl içinde dünyanın ilk 10 ekonomisi içine girme hedefiydi bu. O zaman 17’nci büyük ekonomiydik. Peki, ya bugün? Üç sıra geriledik ve 20’nci büyük ekonomi olabildik. Önümüze o zamanlar AB üyeliği hedefini koymuştuk. Bugün bırakın üyeliği, yaptırım uygulanma noktasına geldik. Dış politika; ekonomi; eğitim... 3 temel başarısızlık alanımız. Öyle ki artık hedef bile koyamıyoruz. Neden? Unutmayalım: Sorun kaynak değil, sorun vizyon, orta gelecek inşa etme vizyonu. O olmayınca hiçbir şey olamıyor. THY yolcusunda büyük gerileme Türk Hava Yolları’nın (THY) kasım ayındaki yolcu sayısı, geçen yılın aynı aya göre yüzde 65.2 düşüşle 1.99 milyona geriledi. Yolcu sayısı ocakkasım aralığında ise yüzde 62.1 düşüşle 26.06 milyona inmiş oldu. Şirketin yolcu doluluk oranı kasımda 20.2 puan düşüşle yüzde 62.2 oldu. Bu oran, ocakkasımda 10 puan düşüşle yüzde 71.7’ye düştü. l Reuters