Katalog

KÜLTÜR MUSTAFA KEMAL’IN ÇAĞDAŞ TÜRK KADINI IÇIN Mustafa KÜLTÜR VE Kemal’in SANATINDAN ILHAM ALDIĞI CORINNE HANIM’IN EVINDE ANILAeR tkilendiği kadın Dr.Tuncay Özverim ve Emel Seçen. Cumhuriyetin 97. yıldönümünde, Atatürk’ün anılarının canlı gibi durduğu, Beyoğlu’nda Ayhan Işık sokakta bir Müze Ev’in kurucusu Dr. Tuncay Özverim ile MusKONUK YAZAR tafa Kemal’in Cumhuriyet öncesi İstanbul’da geçirdiği günleri ve ilEMEL ham aldığı bir sanatçı SEÇEN kadını; Corinne Hanım’ı konuştuk. n Müze Ev nasıl oluştu, sizin Corinne Hanım’la ilişkiniz nedir? Dr. Tuncay Özverim: Geçen yıl kaybettiğim eşim Melda’nın teyzesi, Corinne Hanımefendi Mustafa Kemal’in dost çevresinden. Eşimin aile kökeni İtalyan. Büyükbabası İtalyan asıllı Luigi Tergiman. Annesi, sonradan Edibe adını alan kayınvalidem Edith, ablası ise Corinne Hanımefendi. Eşimin yazdığı “Mustafa Kemal ve Corinne Lütfü, Bir Dostluğun Öyküsü” kitabı 1998’de yayımlandı. Bu Müze Ev de basına, bazı kitaplara yalan yanlış anlatılan Corinne Hanım ve onun âşık olarak evlendiği, Mustafa Kemal’in askeri okuldan arkadaşı, 1. Balkan Savaşı’nda şehit düşen Yüzbaşı Ömer Lütfü’nün (18811912) oğlu Reşat Bey’in. Reşat Bey de ne yazık ki çok genç öldü. Ben de aileme, tüm yaşanmışlıklar ve anılara ve öncelikle Corinne Hanım’a olan saygımdan müze haline getirdim. Ben diş doktoru olarak Almanya’da çalışıyor, yaşıyorum. Ülkeme kültür sanat etkinlikleri için geliyorum. n Eşinizin anlattıkları ve yazdıklarına göre neydi Corinne Hanım’ın Mustafa Kemal’i etkileyen özellikleri? Dr. Özverim: Corinne Hanım, Paris konservatuvarında şan ve piyano okumuş. Çok donanımlı, sanattan, edebiyattan, müzikten anlıyor. Zeki bir kadın ve en önemlisi Atatürk’ün sırdaşı. Yılmaz Özdil’in, Atatürk’ün biyografisini yazdığı kitabında bahsettiği gibi Atatürk’ün etkilendiği iki hanımdan biri. n Atatürk, kültüre âşık, zeki insanları seviyor ve “Mustafa Kemal Atatürk ve Corinne Lütfü, Bir Dostluğun Hikâyesi” adlı, Melda Hanım’ın kitabında anlatılan anılarda Corinne Hanım’ın salon partileri var, bunlar nasıl gerçekleşiyor? Dr.Özverim: Corinne Hanım, Pangaltı’da henüz babası ile birlikte yaşarken cumartesi günleri Fransızların “Salon” dedikleri sanat toplantıları düzenliyor. Dostlarına piyano çalıyor, şiirler okunuyor. Entelektüel konuşmalar yapılıyor. Namık Kemal’in oğlu, Cezmi Bey de keman çalarak Corinne Hanım’a eşlik ediyor. Atatürk’ün askeri okuldan arkadaşı Ömer Lütfü Bey, Corinne Hanım’a âşık, zaten daha sonra evleniyorlar. Mustafa Kemal Atatürk’ü de Ömer Lütfü Bey çağırıyor bu toplantılara. Atatürk daha sonra o günleri Corinne Hanım babası Luigi Tergiman ve Edith (Edibe) Hanım. “Cumhuriyet için bana ilham oldu” diye anlatıyor. Kendisi genç bir as nındaki hayali: Corinne Hanım” tezi luyor, hatta eve baskın yapıyorlar. ker, askeri alan dışında vizyonu yok, de doğrulanıyor. Evde Atatürk’ün imzalı resmi var. bu etkinlikler ona bambaşka ufuklar n Atatürk’ün sadece sanata bakış Bu resmi indirin, diyorlar. Corinaçıyor. Batı müziğine ilgisi başlıyor. vizyonun genişlemesi, hayal etti ne Hanım, “Niye indireyim!” diyor Aynı zamanda Türk kadınının kaç ği “Çağdaş Kadın Profili” üzerinden ve İngilizler, Sirkeci’de o dönem göç değil, toplumun içinde yaşaması Corinne Hanım’ı değerlendirme karargâh olarak kullandıkları meşnı istiyor. Bunlar kurulacak Cumhu si öncesi ise kitapta anlatılan, ken hur Sansaryan Handa, tam 19 gün riyet için önemli adımlar, çağdaşlık. disine yabancı dil konusunda yar kendisini tutuyorlar. Osmanlı’da kadınlar kendi, erkek dımcı olması. Bu nasıl oluyor? Ailenin huzuru kaçıyor. Ve Musler kendi dünyalarında yaşıyor. OrDr. Özverim: Atatürk yabancı dil tafa Kemal’in arkadaşlarının yartak yaşam, belki sadece evdeki sofra lere meraklı. Tercüme edilmemiş ki dımı ile İtalya’ya gidiyorlar. Corinda var. Ve bir gün Rauf Orbay’a, “Bu tapları okumaktan, özellikle Fransız ne Hanım, İtalya’da müzik dersleraya başka arkadaşları da çağıralım, ca edebiyattan keyif alıyor. Selanik’te ri ve başarılı konserler veriyor. Öygörsünler böyle bir yeri” diyor. Co öğrenci iken Fransızcası zayıf, ora le ki gazeteler, Osmanlı hanımefenrinne Hanım’a söylüyorlar. daki manastıra gidip, dilini geliştir disinin verdiği “Harika Programlar” Corinne Hanım da “Burası büyük meye çalışıyor. İstanbul’da Ömer Lüt haberini geçiyor. bir salon değil ama iki kişi getirin” fü Bey aracılığıyla Corinne Hanım’la Corinne Hanım, çok başarılı bir diyor. Mustafa Kemal, Rauf Orbay’ tanışması Fransızcasını ilerletmesi piyanist ama hayat zor, oğlu Reşat’ı “Sen iki, ben iki kişi mi götüreceğim? ne yardımcı oluyor. Zaten evde İtal yalnız büyütüyor. Oğlu da Paris’te Yoksa ikiyan ol bir seyahat sırasında hayatını kaymiz mi? Atatürk’ün altına not düştüğü yerler olan 1913 basımı kitap. malarına betti. Ben onların hatıralarını yaşatİkişer olurağmen maya çalışıyorum. yoruz? DiFransızEn üzüldüğüm, Corinne Hanım’ın ye takılıca konu indirmem dediği o fotoğraf, yıllar yor.” şuluyor. önce Armutlu’daki evimden çalındı. Emel SeCorinne Silik bir görselini, en son Milliyet çen: Bir dahaki giHanım’la Gazetesi’nde görmüştüm. Mustafa n “Hatıraları yaşatmaya çalışıdişlerinKemal’le yorum” dediniz. Elimizde bir kide de yanyazışma tap var. Ve bunu Atatürk okularında Haları da muş. Bazı sayfalarında altı kurlide Edib Fransız şunkalem ile çizilmiş. Adıvar’ı göca. YılDr.Özverim: Reşat Bey’in kitaptürüyorlar. lar içinde larından biri bu kitap, annesi gibi Atatürk’ün Mustafa çok kültürlü. Ve o da annesinin hahayalindeKemal’in tıralarını yaşatmak istiyordu. Bahki “Çağdaş Kadın Profili” nasıl? Fransızcası çok iyi oluyor. Corinne settiğimiz kitap, Fuat İzzet Paşa taDr. Özverim: Ömer Lütfü Bey’in Hanım ona bir mektubunda “Fransız rafından yazılmış. “Paroles de Vaineşi Corinne Hanım ile tanıştıktan canız çok ilerledi” diye yazıyor. cu” Fuat İzzet Paşa, Trakya Ordulasonra Atatürk’ü etkileyen unsurlar: Kültürü, erkeklerin arasında konuşrı Kumandanı ve Milli Mücadele’de Baskıya rağmen Atatürk’ün Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e işmalara cesurca katılması, siyasetten, müzikten, edebiyattan konuşabilmesi. Bununla yeni bir Türk kadını profili çiziyor, diye düşünüyorum. Ve toplumun çağdaş Türk kadınına ihtiyacı olduğunu düşünüyor. Bunun için de Cumhuriyetin ilanından sonra Atatürk, Türk kadınlarına 1934’te “SeçmeSeçilme Hakkı”nı veriyor. Tarihçi Cemal Kutay’ın ömrü vefa etmedi; yazacağı son kitabı bana söylemişti, “Atatürk’ün Türk Kadıresmini indirmiyor Emel Seçen: O zaman Osmanlı toprakları işgal altında. Cumhuriyet henüz ilan edilmemiş. İngilizler, Mustafa Kemal’e yakın olduğu için Corinne Hanım’ı sorguya alıyorlar? Neler yaşanıyor? Dr. Özverim: Pangaltı’dan, Bursa sokağına taşınıyorlar. Şimdiki Sadri Alışık Sokağı. Otuz, kırk odalı bir konak. Mustafa Kemal’i takip ettiklerinden, gelip gitmesini sorgutirak eden bir General. Kitap, Paris’te basılmış, yıl 1913. Bunun Türkçe basımı yok. Balkan Harbi ve Trakya’daki mücadele üzerine inanılmaz bilgiler veriyor. Bu kitabın kenarlarında notlar var, mürekkepli kalemle değil, kurşunkalemle altı çizilmiş. Kitaba saygısından Atatürk’ün şahsi notunu görüyoruz. Bu, Atatürk’ün hayata bağlılığını, enerjisini gösterme yönünden. Sayfa 99’da “Pera’daki CafeChantant’larda, oyalanan insanlardan bahsediyor”, Atatürk’ün Corinne Hanım ve aile fotoğrafları. ilavesi: “Benim gibi”! Ben, ellili yılların Beyoğlu’nda o zaman azınlık dediğimiz; Rumlar, Yahudiler, Ermeniler ile yaşadım. 1950’lilerde Beyoğlu/İstiklal, Türkiye değildi. Çok kültürlü bir dünyaydı ve o azınlıkları o zaman tam anlayamadığım için üzülüyorum. Sonra Almanya’ya gidip orada kendim azınlık olunca, ne demek olduğunu anladım. Bir insanın ülkeye sahip çıkması başkadır. Başkalarına saygısızlık, üstten görme başkadır. Bunu azınlık olduktan sonra öğrendim... 17 30 EKİM 2020 CUMA Kütüphane İmparatoriçesi “Kitap tutkunu öğretmen” başlıklı yazımı okuyan Recai Şeyhoğlu’ndan, annesi Rasime Şeyhoğlu’yla ana oğul bir olup Ege Bölgesi’nin 49 ilçesinde kitaplık açtıklarını duyuran bir ileti aldım. Onlara kültürel etkinliklerin düzenlendiği 9 yerde de “Rasime Şeyhoğlu Aydınlanma Evi” açılmış. Şeyhoğlu, amaçlarını açıklayarak başlıyor iletiye: “İstiyoruz ki köylerden yeni Orhan Kemal’ler, Cahit Arf’lar, Fazıl Say’lar yetişsin! İstiyoruz ki köylerde yaşayan aileler, gençler Jules Verne, Andersen, Aziz Nesin gibi yazarları, Shakespeare’in sonelerini, Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın şiirlerini okusunlar. Yaşar Kemal, Dostoyevski, Şirazlı Sadi, Haruki Murakami, Aytmatov, Márquez gibi yazarlarla tanışsınlar.” Kitaplıklarında dünya ve Türk klasiklerinin, TÜBİTAK Yayınları’nın; bilimi, sanatı, felsefeyi konu edinen eleştiri, deneme türü kaynakların yer almasını sağlamışlar. Yalnızca Ege Bölgesi’yle yetinmemiş, Mardin’de bir kitaplığa 2 bin kitap bağışlamışlar. Yurtdışındaki çocukları, gençleri de unutmamış, 2018 yılında Belçika’nın Charleroi kentindeki bir kültür merkezinde de kitaplık açmışlar. Berlin’de böyle bir yeri açmak için de girişimleri olmuş ama henüz gerçekleşmemiş. Recai Şeyhoğlu Zihinsel Engelliler Okulu öğretmenliğinden emekli olan Recai Şeyhoğlu, İzmir ve Ege Bölgesi’nde geniş bir okuyucu kitlesi olan “Yenigün” gazetesinin de köşe yazarı. Yirmi yıla yakındır Ayvalık’a bağlı Sarımsaklı’da yaşıyor. Birçok kitap yazmış. Renkler Ülkesi İran adını taşıyan 21’inci kitabında (Favori Yayınları), kendi deyimiyle “İran’ın bilinenin aksine çağdaş ve medeni yüzü akıcı bir dil ile anlatılıyor.” Gezi notlarının bir izdüşümü saydığı kitabını şöyle tanıtıyor: “Yeni kitabımda İran coğrafyasını, kültürünü, sosyal yaşamını ve insanını mercek altına almaya çalıştım. Biraz da İran hakkındaki önyargıların kırılmasını istedim. Herkes bilsin ki İran’da, yaşanılan hayatı kaplayan zengin bir tarih ve uygarlık var. Paris, Londra, Roma’yı baş tacı yapan gezginlerimiz, biraz da İran’ı tanısınlar. Çünkü İran, gerçekten görülesi bir ülkedir.” Rasime Şeyhoğlu Kaybettiği annesini anlattığı kitabının adı Kütüphaneciler İmparatoriçesi Rasime Şeyhoğlu (Karşıyaka Belediyesi Kültür Yayınları). Kitapta Rasime Şeyhoğlu’nun açtığı kütüphanelerden görüntülerin ve yaşamından kesitlerin yanı sıra 74 kişinin de ona yönelik değerlendirmeleri yer almış. Annesini “Cumhuriyet kızı” diye adlandıran Recai Şeyhoğlu, kitabı şu amaçla yazmış: “İstedim ki ilkokul mezunueğitim gönüllüsü Rasime Şeyhoğlu ve başta Ayvalık olmak üzere açtığı toplam 39 kütüphane anılarla yaşasın, unutulmasın, annem bu kitapla hep aramızda olsun. Çünkü onu kaybettiğime hâlâ inanamıyorum. Ana oğul olarak İzmir, Balıkesir, Manisa, Bolu ve Tokat köylerinde 39 kütüphane açan ve kütüphanecilik tarihimize adı ‘Rasime Recai Şeyhoğlu Kütüphaneler Zinciri’ olarak yazılan bu kuruluşlara sosyolog Selim Karyelioğlu ‘Özgün bir aydınlanma modeli’ demiştir.” Atatürk’e saygı... Dün, aynı coşkuyla Cumhuriyetimizin 97’nci yılını kutladık. Niceleri servetlerine servet katarken, büyük olasılıkla ancak geçimlerini karşılayan maaşıyla böyle bir girişimde bulunan Recai Şeyhoğlu, Atatürk’ün özlediği öğretmenlerin en özverili örneğidir. Eğitimdir ki bir milleti ya hür, bağımsız, şanlı, yüksek bir topluluk halinde yaşatır ya da milleti esaret ve sefalete terk eder. Öğretmenler! Yeni nesli, Cumhuriyetin fedakâr öğretmen ve eğitimcilerini sizler yetiştireceksiniz ve yeni nesil sizin eseriniz olacaktır. ‘Türkan’ tiyatro sahnesinde Aydınlanma ve çağdaşlık kahramanı Türkan Saylan’ın hayatı “Türkan” isimli oyunuyla tiyatro sahnesinde. Ayşe Kulin’in “Türkan Tek ve Tek Başına” adlı eserinden Barbaros Uzunöner’in uyarladığı oyun, bir hayata neler sığdırılabileceğini, istenildiğinde nelerin başarılabileceğini anlatıyor. Oyunda Türkan Saylan’ın bilinmeyen yönleri, çektiği zorluklar, mutlulukları, aldığı kararları ve insanlara örnek olabilecek başarıları konu ediliyor. Oyunda Saylan’ı İzmir Devlet Tiyatrosu’ndan Melike Aslı Kılan canlandırıyor. Oyunun programı şöyle: 18 Kasım Profilo Kültür Merkezi, 19 Kasım Kadıköy Duru Tiyatro, 20 Kasım İzmir Bostanlı Suat Taşer Tiyatrosu. Pentagram’ın isyanı... Pentagram, uzun zamandır beklenen yeni albümünün ilk şarkısını dinleyiciyle buluşturdu. “Bu Düzen Yıkılsın” isimli şarkı Sony Music etiketiyle bugün yayımlandı. Kayıtları Babajim İstanbul Stüdyoları’nda yapılan “Bu Düzen Yıkılsın”, coşkulu ve isyankâr bir şarkı. Kapak tasarımını H2U’nun yaptığı, Ezgi Aktan ve Ozan Tügen’in sesleriyle Neyzen Gökhan Özkök’ün nefesiyle eşlik ettiği şarkının video klibi ise 1 Kasım’da PentagramVevo kanalında yayında olacak. Aratos, ‘dalya’ dedi Tarsus’ta yayımlanan Aratos felsefe, kültür ve sanat dergisinin 100. sayısı çıktı. Gazeteci Uğur Pişmanlık’ın yayımladığı ve adını antik çağda yaşamış Tarsuslu filozoftan alan Aratos dergisinin, 100. özel sayısının konularından bazılarının başlıkları şöyle: “Aratos’a Merhaba” Hüseyin Adıbelli, Aratos ve Erciyes” Ali Rıza Aydın, “Tarsus’ta 100 Yıl Boyunca Yerel Dergiler ve Aratos” Uğur Pişmanlık, “Tarsuslu Aratos” Yakup Boncuk, Aaratos Kültür Sanatevi Etkinlikleri, Basında Aratos, “Aratos Dergisi İzlenim Defteri: Okurların ve Yazarların Görüşleri”, “Aratos’un Işığı Anadolu’ya Yayılıyor”. Cumhuriyetin 10. yıl filmi renklendi DYO, 1933 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin 10. yılı dolayısıyla Atatürk’ün isteği üzerine siyah beyaz çekilen “Türkiye’nin Kalbi Ankara” filminin görüntülerini renklendirdi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü arşivinde yer alan film, DYO tarafından süreli yayın için alınarak yapay zekâ teknolojisi ile günümüze uyarlandı. “İlelebet Cumhuriyet DYO” sloganı ile genç Cumhuriyetin 10. yılındaki coşkusunun, 97. yılında da aynı heyecan ve birliktelik ile kutlandığına vurgu yapan film, Cumhuriyetin birleştirici gücüne dikkat çekiyor.