Katalog

DIŞ HABERLER EDİTÖR: BETÜL BERİŞE TASARIM: BAHADIR AKTAŞ dishab@cumhuriyet.com.tr 4 OCAK 2020 CUMARTESİ VEKALETTEN 7 AÇIK SAVAŞASüleymani İKİ ÜLKE, BİRDEN FAZLA CEPHE... ABD, İRAN’IN KUDÜS GÜCÜ KOMUTANI SÜLEYMANİ İLE IRAK HAŞDİ Irak’ta ABD işgalinin ardından 2003 sonrası kurulan yeni siyasi dü ŞABİ’NİN ÖNDE GELEN İSMİ MÜHENDİS’E SUİKAST DÜZENLEDİ zende nüfuzunu giderek artıran Tahran’la Washington, bu ülkenin yanı sıra Suriye, Afganistan, Lübnan ve Filistinİsrail sahalarında da vekâlet savaşı halinde. Bölgede İsrail ve Suudi Arabistan’la birlikte İran karşıtı politika yürüten ABD, nük Donald Trump yönetimindeki ABD, Irak üzerinden İran’la giriştiği nüfuz mücadelesinde gerilimli geçen bir haftanın ardın lis Haşdi Şabi’nin komutanı Ebu Mehdi el Mühendis’in de aralarında bulunduğu 7 kişinin daha yaşamını yitirdiği bildirildi. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), operasyonun “Amerikan diplomat ve personellere saldırı planlayan Süleymani’ye karşı Trump’ın emri rim Muhafızları’na bağlı Gönüllü Milisler Teşkilatı (Besiç) Komutanı, “Beyaz Saray bölgeyi bugün terk etmeli ya da askerlerine tabut siparişi vermek için Mühendis leer uzlaşıdan tek taraflı çekil dan sıcak savaş endişesi üzerine düzenlendiğini” duyurdu. pazara gitmeli” dedi. dikten sonra baskı hamlelerinin ni artıran bir kırmızı çiz bir parçası olarak İran’ın dini lideri Hamaney’i de yaptırımlarına dahil etmiş, onun emrindeki Devrim Muhafızları’nı da “terör listesi”ne almıştı. Pentagon, geçen kasım ayında yayımladığı “İran’ın askeri gücü başlıklı” raporunda, Tahran’ın, füze ve İHA’lara Trump, saldırı sonrası Twitter’da ABD bayrağı paylaştı. giyi daha aştı. İran’ın Ortadoğu’daki askeri ve istihbarat faaliyetlerinin arkasındaki en önemli isimlerden olan, Devrim Muhafızları’na bağlı Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani, dün yatırımını artıracağı, kara kuvvetleri sabaha karşı Irak’ın başkenti Bağdat’ta ni ise acil müdahale tugaylarına dönüştürecek şekilde yeniden dizayn etmeye çalıştığı uyarısı yer almıştı. ABD yaptırımlarının da etkisiyle ki uluslararası havalimanınına düzenlenen saldırıda öldürüldü. Aynı operasyonda, Irak’ta faaliyet gösteren İran destekli Şii mi ekonomik krizin daha da derinleşti ği İran, kasım ayında petrol fiyatları İran’ın başkenti Tahran’da ABD, Tahran: Karşılık verilecek Süleymani’nin suikastı İran’da şok etkisi yaratırken ülke genelinde üç gün yas ilan edildi. Tahran cephesinden “intikam” sesleri yükseldi. İran’ın dini lideri Ali Hamaney, “Süleymani’nin katillerini sert bir intikam bekliyor. Tüm düşmanlar bilmeli ki direniş cihadı sürecek” çıkışında bulundu. İran Devrim Muhafızları Sözcüsü, “ABD ve Siyonistlerin sevinci yakında yasa dönüşecek” ifadelerini kullanırken Dev Öte yandan İran’ın reformcu kanadından Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin “Hiç şüphe yok ki İran ve özgürlük arayan diğer ülkeler Süleymani’nin intikamını alacak” şeklindeki sözleri ise Tahran’ın ABD’ye, vekâlet savaşı yürüttüğü bölge ülkelerinden misillemede bulabileceği şeklinde yorumlandı. Bu arada Hamaney’in ülke tarihinde ilk kez Milli Güvenlik Kurulu toplantısına liderlik ettiği bildirildi. Kurul, toplantı sonrası yayımladığı bildiride, “ABD, Kasım Süleymani’yi öldürerek Ortadoğu’da büyük bir stratejik hata yapmıştır ve yaptığı yanlışın hesabını ödemeden kurtulamayacak na yapılan zamların ardından ölüm İsrail karşıtı protestolar düzenlendi. tır. ABD’ye uygun yer ve zamanda gere cül protestolara sahne olmuştu. ken karşılık verilecek” denildi. IŞİD’in in ABD KONGRESİ’NDE tikamı olduğu kaydedilen bildiride, “İran ve Iraklı komutanların akan kanları, iki TARTIŞMALAR milleti birbirinden ayırmayan bir sembol olacaktır” ifadelerine yer verildi. Tahran ABD’nin İranlı General Kasım Süleymani’yi vurması ABD Kongresi’ni ikiye böldü. Demokrat cephesinden gelen sert tepkilerin ardından ABD, Irak’ta bulunan vatandaşlarına ülkeyi terk etme çağrısı yaptı. ABD Petrol Partili üyeler, saldırıya tepki gös Bakanlığı, Basra’daki enerji sahasında ça terdi. Cumhuriyet Partili Senatörle lışan ABD vatandaşlarının ülkeden çıkışı rin destek verdiği saldırıya dair De nın başladığını açıkladı. İran’ın Irak’la sı mokratlar, “bölgede savaş riskini” artırabileceği uyarısında bulundu. ABD Başkanı Donald Trump’ın başkanlık seçiminde olası rakibi Joe Biden, Trump için “Kibrit kutusuna di İHA’YLA VURDU nırı olan bölgeleri de teyakkuz halindeydi. Ahvaz’daki askeri üste alarm durumuna geçildiği bildirildi. Müzakere mesajı... namit çubuğu attı” ifadesini kullandı. Irak’ta savaşmış bir isim olan Demokrat Partili Seth Moulton da, ABD Başkanı Trump’ın olaya ilişkin ilk etapta açıklama yap bunun bölgesel savaşı tetikleyebi maktan kaçınması ve Twitter he leceği görüşünü dile getirdi, yöne sabından paylaştığı ABD bayrağı timi “stratejisi olmamakla” eleştir nı sayfasına sabitlemesi dikkat çek di. Bazı Demokratlar da Trump’ın ti. Trump, gün içinde Twitter’dan yaptığı Kongre’nin onayı olmadan böyle bir operasyonu düzenleme yetkisinin olmadığını savundu. Trump: Yıllar önce öldürülmeliydi ABD Başkanı Trump’ı destekleyen isimler ise bu adımın İran’a güçlü bir mesaj verdiğini ve İran’ın Irak’taki taşeronlarına karşı kuvvetli bir caydırıcı etken olacağı görüşünde. Trump ise Twitter paylaşımında, “Süleymani yıllardır binlerce Amerikalı’nın yaşamını yitirmesine sebep oldu, daha fazla suikast planlıyordu ancak öldürüldü. O aynı zamanda İran’da, kasım ayındaki protestolarda öldürülen yüzlerce İran vatandaşının da içinde olduğu milyonlarca kişinin ölümünden sorumlu. İran bunu açıkça dile getirmese de Süleymani ülkede hem nefret edilen hem korkulan bir isimdi. Yıllar önce öldürülmeliydi” dedi. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pom BÖLGEDE ‘INTIKAM’ SESLERI WashingtonTahran hattında Irak üzerinden yaşanan gerilim, geçen aralık ayında Kerkük’teki K1 Askeri Üssü’ne yapılan New York Times’ın haberine göre Süleymani’nin de içinde bulunduğu konvoy, ABD yapımı MQ9 Re ve ABD’li bir müteahhitin yaşamını yitirdiği saldırıyla zirveye tır aper adlı İnsansız Hava mandı. ABD, saldırıya ilişkin suçladığı, Şii Haşdi Şabi milisleri Aracı’ndan atılan füzeler nin en güçlü parçası olarak bilinen Kata’ib Hizbullah’a operasyon le vuruldu. Söz konusu is düzenledi. 21 kişinin öldüğü bu saldırı sonrası Haşdi Şabi milis güçleri ve sempatizanları, başkent Bağdat’ta hükümet bölgelerinin bulunduğu Yeşil Bölge’deki ABD Büyükelçiliği önünde protesto düzenledi. Bir grubun elçilik binasına saldırması üzerine ABD bölgeye yaklaşık 750 ek asker gönderdi. Süleymani’ye yönelik suikast ise ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun önceki gün yaptığı, “İran’la bağlantılı grupların olası saldırılarını engellemek için elimizden geleni yapacağız” çıkışının hemen ardından geldi. Bu arada Filistin ve Lübnan’da ABD ve İsrail’e karşı mücadele eden örgütlerden tepkiler yükseldi. Lübnan Hizbullahı lideri Hasan Nasrallah “Süleymani’nin intikamının alınacağını” söyledi. tihbaratın nereden sağlandığına yönelik tartışmalar devam ederken ABD basını, Süleymani’nin yaklaşık bir hafta boyunca takip edildiğini iddia etti. Şii milis gücü Haşdi Şabi ise Süleymani ve eşliğindeki konvoyun güzergâh bilgilerini ABD’yle Irak yetkililerinin paylaştığını ileri sürdü. ‘Dünya artık daha açıklamada, “İran asla bir savaşı kazanmadı ama müzakereleri de hiç kaybetmedi” sözleriyle Tahran’ı yeniden masaya davet etti. Trump akşam saatlerinde ise “İran’da rejim değişikliği peşinde değiliz ama saldırgan davranışlarından vazgeçmeliler. Dün savaş başlatma değil, savaşı durdurma kararı aldık” açıklamasını yaptı. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ise “İran ile gerilimi azaltmaya hâlâ bağlıyız” dedi. Trump yönetimi, İran’la 2015’te imzalanan ve “tarihin en kötü anlaşması” olarak nitelendirdiği uluslararası uzlaşıdan tek taraflı çekilmiş, ardından bu ülkeyi hedef alan ekonomik yaptırımlarını ağırlaştırmıştı. Washington, yeni bir anlaşmaya varılması için müzakere sürecini, İran’a baskı politikasıyla başlatma çabasında. tehlikeli’ peo, Rus ve Fransız mevkidaşları, Pakistan ile Afganistan’dan yetkililerle telefonla görüştü. ‘Ek asker gönderildi’ Amerika Savunma Bakanlığı (Pentagon), İran’dan yükselen intikam yeminlerine yanıt olarak ek güvenlik önlemleri alınacağını açıkladı. Pentagon, bölgede artan tehditlere karşı, 3 bin askerin Kuveyt’e konuşlandırılacağını bildirdi. ABD, geçen hafta yine aynı birliğe mensup 750 askeri Kuveyt’e sevk etmişti. ABD’nin Bağdat’ta düzenlediği hava saldırısının ardından uluslararası toplum diken üstünde. Saldırının yapıldığı Irak’ta, Amerikan üs ve askerlerinin ülkedeki varlığına ilişkin tartışmalar alevlendi. Ülkede aylardır devam eden gösteriler nedeniyle istifa eden ancak görevi geçici olarak sürdüren Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi, Süleymani ve Mühendis’in öldürülmesini “yıkıcı bir savaşı ateşleyecek” bir “saldırganlık” olarak nitelendirdi. “Bir Irak askeri komutanının suikastı Irak ülkesine, devletine, hükümetine raklarında “ABD birliklerinin varlığına izin veren koşulların açık bir ihlali” olduğunu söyledi. Abdulmehdi’nin uzun süre istifa baskılarına direnmesinin, İran’dan aldığı güçten kaynaklandığı yorumları yapılıyordu. Irak meclisinin en büyük grubunun lideri, Şii din adamı Mukteda Sadr, Irak’ın işgali sırasında ABD’ye karşı savaşması için oluşturulan ve 2008’de lağv edilen Şii Mehdi Ordusu’nun yeniden harekete geçirilmesini istedi. İran’a taziyelerini ileten Sadr, “Süleymani’nin hedef alınması cihat, muhale ri kullanıldı ve İran halkına taziye mesajı iletildi. Rusya Parlamentosu Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Konstantin Kosaçev ise “İran nükleer alanındaki çalışmalara hız verecek” uyarısında bulundu. Suriye Dışişleri Bakanlığı da yaptığı kınama açıklamasında. “Saldırı, bölgede gerilimin yükselmesine neden olurken ABD’nin Irak’taki istikrarsızlık payını bir kez daha göstermiştir” ifadelerini kullandı. Çin, özellikle ABD’ye itidal ve gerilimden kaçınma çağrısı yaptı. Irak’ın egemenliğine, bağımsızlığına ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesini istedi. İSRAIL’DEN DESTEK ve halkına karşı bir saldırganlıktır” ifadelerini kullanan Abdulmehdi, saldırının Irak top fet ve devrim ruhunu hedef almaktır” ifadelerini kullandı. Sadr, son dönemde İran’dan da Avrupa kaygılı ABD’nin bölgedeki en önemli müttefiklerinden İsrail’in Başbakanı Binyamin Netanyahu, “Adalet mücadelesinde yan yana oldukları ABD’nin kendini savunma hakkının olduğunu” söyledi. Golan Tepeleri’ndeki Hermon Dağı füze saldırısı riskine bağlı olarak bağımsız bir hat izlenmesi yönünde çıkışlarda bulunuyordu. Rusya: Tehlikeli macera Suriye’de İran’la işbirliği yapan Rusya’nın Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada ise “Süleymani’nin öldürülmesi, bölge genelinde tansiyonu ar Avrupa Birliği’nin lokomotif ülkeleri Fransa ve Almanya ile İngiltere’den kaygı dozu yüksek açıklamalar yükseldi. Fransa’nın Avrupa Bakanı Amelie de Montchalin, “Daha tehlikeli bir dünyaya uyandık” dedi. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un, kısa süre içerisinde bölgedeki oyuncularla temaslarda bulunacağını belirtti. Berlin’den “Gerilimi tırmandıra ziyaretçilere kapatıldı. tıracak maceracı bir adımdır” ifadele cak tehlikeli bir noktadayız” çıkışı geldi. BM: DÜNYA BIR SAVAŞI DAHA KALDIRAMAZ Hamaney’e yakın isimdi Birleşmiş Milletler, Genel Sekreter Antonia Guterres’in körfezdeki son gerginlikten ciddi şekilde endişelendiğini duyurdu. Genel Sekreter Sözcülüğü’nden yapılan yazılı açıklamada, “Bu, liderlerin azami derecede kendilerini frenlemeleri gereken bir zamandır. Dünya, Körfez’de bir savaşı daha kaldıramaz” ifadelerine yer verildi. NATO: Yakından izliyoruz Irak’ta eğitim misyonu bulunduran NATO’nun Sözcüsü Dylan White, bölgedeki durumun yakından izlendiğini ve ABD ile temas halinde bulunduklarını söyledi. 1980’lerde tüm bölgeyi etkisi altına alan İranIrak Savaşı’ndan bu yana İran’ın bölgedeki güvenlik politikalarının belirlenmesinde önemli bir rol oynayan Kasım Süleymani, son 10 yılda Lübnan, Irak, Suriye, Gazze ve Yemen’de İran’ın attığı adımları yönlendirdi. Süleymani, yoksul ailesinin borçlarını ödemek için genç yaşlarında çalışmak zorunda kaldı. Bu dönemde Kirman’a taşındı ve inşaatlarda çalıştı. 19 yaşındayken, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in öğrencilerinden birinin verdiği sohbetlere katılmaya başladı. İlerleyen süreçte Hamaney’e en yakın isim oldu. İranIrak savaşı sırasında Saddam Hüseyin yönetimine karşı gizli operasyonları yürüttü. Süleymani’nin komutanlığında Kudüs Gücü, tüm bölgede istihbarat faaliyeti yürüten, özel operasyonlar yapan, hatta devlet dışı gruplarla da yakın ilişki geliştirmek yoluy la etkinliğini artıran silahlı bir güce dönüştü. Süleymani’nin, 2016’da terör örgütü PKK’nin üst düzey yöneticilerinden Cemil Bayık’la Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin Süleymaniye kentinde bir araya geldiği ve örgütün Musul operasyonuna katılmasını talep ettiği iddia edilmişti. Bağdat’ta bazı Sünni grupların Süleymani’nin de içinde bulunduğu konvoya yönelik saldırının ardından sevinç gösterileri sosyal medyaya yansıdı. Ankara kınamadı HÜSEYİN HAYATSEVER İran Devrim Muhafızları’na bağlı Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin Bağdat’ta ABD’nin hava saldırısında öldürülmesi, Dışişleri Bakanlığı tarafından “istikrarsızlığı artıracak bir adım” olarak nitelendirildi. Ancak Dışişleri Bakanlığı açıklamasında Süleymani’nin öldürülmesi kınanmadı. Süleymani’nin öldürülmesi üzerine dün sabahın erken saatlerinden itibaren birçok dünya başkentinden tepki gelirken Ankara’da konuyla ilgili sessizlik gün boyunca sürdü. Açıklama, akşamüzeri Dışişleri Bakanlığı’ndan geldi. Açıklamada bölgede tırmanan ABDİran gerginliğinden Türkiye’nin “derin endişe duyduğu” belirtildi. “Özellikle Irak’ın çatışma alanı haline getirilmesinin hem Irak’ın hem de bölgemizin barış ve istikrarına zarar vereceği uyarısını kuvvetle tekrar vurguluyoruz” denildi. “Bu çerçevede, Kudüs Gücü Komutanı Süleymani ve beraberindekilerin bulunduğu konvoya yönelik ABD operasyonunun bölgedeki güvensizlik ve istikrarsızlığı artıracağı aşikârdır. Bölgemizde istikrarı tehdit eden bu gibi tırmandırıcı adımların şiddet sarmalını artıracağı ve bu durumdan tüm tarafların zarar göreceği bilinmelidir” ifadesi kullanıldı. Türkiye’nin bölgede “dış müdahalelere, suikastlara ve mezhepçi çatışmalara her zaman karşı olduğu” kaydedilen açıklamada “Bu nedenle tüm tarafları sağduyu ve itidal içinde hareket etmeye, bölgemizin barış ve istikrarını tehlikeye atacak tek taraflı adımlardan kaçınmaya ve diplomasiye öncelik vermeye davet ediyoruz” denildi. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın da, Süleymani’nin öldürülmesiyle ilgili “Türkiye olarak bütün tarafları bir kez daha sağduyu içinde hareket etmeye ve gerilimi daha da artıracak adımlardan kaçınmaya davet ediyoruz” açıklaması yaptı. Sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı açıklamada, saldırının bölgede yeni gerilim ve çatışmaları tetikleyeceğini vurgulayan Kalın, “Özellikle komşumuz Irak’ın bir gerilim, istikrarsızlık ve nüfuz elde etme alanı haline gelmesinden büyük endişe duyuyoruz” dedi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 17 Nisan 2019’da İranlı mevkidaşı Cevad Zarif ile düzenlediği basın toplantısında ABD’nin İran Devrim Muhafızları’nı terör listesine almasıyla ilgili “son derece yanlış bir karardır” açıklaması yapmıştı. Güvenlik zirvesi Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, İstanbul’da güvenlik zirvesini topladı. Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde yapılan güvenlik zirvesi yaklaşık 3 saat sürdü. Zirvede, yaşanan son gelişmelerin değerlendirildiği öğrenilirken toplantıya, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, AKP Genel Başkan Yardımcısı Mahir Ünal, AKP Sözcüsü Ömer Çelik, MİT Başkanı Hakan Fidan, Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın ve Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un katıldığı belirtildi. İletişim Başkanı Fahrettin Altun, güvenlik toplantısında, Irak’ta yaşanan son gelişmeler, ABDİran gerginliği, Libya ve Suriye’deki son durumların bütün boyutlarıyla ele alındığını bildirdi. Altun, yaptığı yazılı açıklamada, “Cumhurbaşkanımız Türkiye’nin bölgesel gelişmeler karşısındaki yapıcı tutumunu sürdürmesi gerektiğini, barış ve istikrarın teminine yönelik adımların atılmaya devam edilmesini ve diplomasinin sonuna kadar kullanılması gerektiğini özellikle vurguladı” ifadelerini kullandı. Loğoğlu: Astana süreci etkilenebilir Emekli büyükelçi Faruk Loğoğlu, konuyla ilgili Cumhuriyet’e yaptığı açıklamada Ankara’nın konuyla ilgili resmi açıklama yapmak için gün boyunca beklemesinin “manidar” olduğunu belirtirken “ABD’nin yaptığı vahim bir hatadır. ABD, arka bahçesi gibi gördüğü Ortadoğu’da ‘istediğim zaman istediğim şeyi yaparım’ anlayışıyla hareket ediyor. Her durumda bu olay, bölgedeki bütün gerginlikleri artıracak, bölgedeki barış ve istikrar arayışlarını baltalayacaktır” değerlendirmesini yaptı. Gelişmenin Türkiyeİran ilişkilerini nasıl etkileyebileceğini değerlendiren Loğoğlu, “Bu gelişmeden sonra İran, Suriye’deki varlığını azaltmayacak, aksine artıracaktır. Şam rejimine olan desteği güçlenecektir. Bu da Astana sürecinin geleceğini etkileyecek bir sonuç doğurabilir” diye konuştu. l ANKARA