Katalog

EKONOMİ DOLAR avro sterlin FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr BORSA 1117 EYLÜL 2019 SALI ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 5.7170 3.2 kuruş 6.2950 0.3 kuruş 7.1200 4.2 kuruş 15.43 0.1 puan 102.589 482 puan 1844.74 5.87 lira 275.24 68 kuruş İşsizlikteki seyir ekonomideki toparlanmaya bağlı olacak. Ancak güçlü bir iyileşme beklenmiyor İşsiz için umut yok Mevsim etkilerinden arındırılmış işsiz sayısı 4 milyon 532 bine çıktı. Haziran 2019’da dar tanımlı işsizlik yüzde 10.2’den yüzde 13’e yükseldi. Genç işsizliği 25.5’ten yüzde 25.8’e yükseldi. Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik Haziran 2019 Eylül 2018’den itibaren işsizliğin düzenli yükselişi en çok gençleri ve genç kadınla döneminde Mayıs 2019’da rı etkiledi. Tarım dışı genç ka gördüğü tarihi zirveden 0.1 dın işsizliği Haziran 2018’e puan azalışla yüzde 13.9’a göre 5.7 puan artarak yüzde gerilerken, arındırılmamış 29.9’dan yüzde 35.5’e yüksel olarak geçen yılın aynı di. Böylece en yüksek işsizlik dönemine göre 2.8 puan türü tarım dışı genç kadın iş artışla yüzde 13 oldu. sizliği oldu. Analistler işsizlikteki sey Haziran 2018’de yüzde 13.2 rin yılın kalanında ekonomide olan kadın işsizliği 2.4 puan beklenen toparlanmanın hızı artarak Haziran 2019’da yüzde na bağlı olacağını belirtirken, 15.6 seviyesine yükseldi. Ta güçlü bir iyileşme beklemiyor. rım dışı kadın işsizliği ise yüz Arındırılmış işsizlik ora de 20’ye tırmandı. nı mayısta yüzde 14 ile gördü Ekonomik kriz ve sanayi ğü 2005 bazlı veri tarihinin en üretimi ile büyümedeki daral yüksek seviyesinden çok sınır maya paralel olarak istihdam lı gerilese de, Ocak 2018’den da daralma devam ediyor. Do bu yana ilk kez aylık bazda layısıyla sadece işsizlik art düşüş kaydetmiş oldu. Türkiye mıyor istihdamda da büyük İstatistik Kurumu (TÜİK) veri bir daralma yaşanıyor. Hazi lerine göre, 15 ve daha yukarı ran 2018’de 28 milyon 752 bin yaştakilerde işsiz sayısı 2019 Haziran döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 938 bin kişi artarak 4 milyon 253 bin kişiye çıktı. Mevsim etkisinden arındırılmış istihdam bir önceki döneme göre 100 bin kişi artarak 28 milyon kişi olarak tahmin edildi. İstihdam oranı 0.1 puan artarak yüzde 45.6 oldu. Mevsim etkisinden arındırılmış işsiz sayısı bir önceki döneme göre 11 bin kişi artarak 4 milyon 532 bin kişiye fırladı. olan mevsim etkisinden arındırılmış istihdam 769 bin kişi azalarak Haziran 2019’da 27 milyon 983 bine geriledi. Haziran döneminde, tarım sektöründe çalışan sayısı 232 bin, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 569 bin kişi azaldı. Arındırılmış verilere tarımdışı istihdam 75 bin kişi, sanayi istihdamı 70 bin kişi, inşaat istihdamı 12 bin kişi artarken, hizmet istihdamı 7 bin kişi azaldı. İstihdam edilenlerin yüzde 18.9’u tarım, yüzde Gençlerin durumu vahim 19.7’si sanayi, yüzde 5.7’si inşaat, yüzde 55.7’si hizmet sektöründe yer aldı. Genç nüfusta (1524 yaş) iş Herhangi bir sosyal güvenlik sizlik oranı ise bir önceki dö kuruluşuna bağlı olmadan neme göre 5.4 puanlık artış ile çalışanların oranı haziranda yüzde 24.8 olarak gerçekleşti. geçen yılın aynı dönemine Bu oran bir önceki ay olan ma göre 1.2 puan artarak yüzde yıs döneminde yüzde 23.3 ola 35.2’ye yükseldi. rak gerçekleşmişti. l Ekonomi Servisi 1 milyon 36 bin kişilik artış DİSKAR tarafından hesaplanan geniş tanımlı işsiz sayısı Haziran 2018’de 5 milyon 952 bin kişi iken Haziran 2019’da 1 milyon 36 bin artışla 6 milyon 988 bin oldu. Geniş tanımlı işsizlik oranı Haziran 2019’da yüzde 19.9 olarak hesaplandı. İş Yatırım Ekonomisti Muammer Kömürcüoğlu, haziranda sanayi istihdamında artış olduğunu, sanayi üretim verisinin ardından sanayi istihdamındaki artışın temmuzda da devamını beklediklerini söyleyerek, “Üçüncü çeyrek te büyümedeki kademeli toparlanma istihdam piyasasına kısmen yansımaya başlayacak. Merkez Bankası’nın faiz indirimlerinin yansımasıyla son çeyrekte büyümedeki toparlanma ve buna bağlı olarak istihdamdaki iyileşme hızlanacaktır. Ancak yılın kalanında istihdam piyasasında güçlü bir toparlanmadan henüz uzağız” dedi. DİSKAR işsizlikle mücadele önerilerini ise şöyle sıraladı: n Herkesin çalışması için haftalık çalışma süresi gelir kaybı olmaksızın 37.5 saate, fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat sınırı, 90 saate düşürülmeli. n Kamu istihdamının artırılması, kamuda güvencesiz çalışma biçimleri yerine, kadrolu ve güvenceli istihdam artırılmalı. Kamu girişimciliği ve hizmetleri istihdam yaratacak şekilde yeniden ele alınmalı ve kamuda personel açığı kapatılmalı. n İş başında eğitim adı altında çırak, stajyer, kursiyerler ucuz işgücü deposu olarak kullanılmamalı. 170 milyon gizli harcandı KOBİ’ler için eihracat eğitimi Eticaret şirketi Amazon, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile Boğaziçi Üniversitesi, Türk KOBİ’lerinin eticaretle ihracat yapmasını sağlamak üzere Türkiye genelinde eihracat eğitimleri başlatıyor. Eihracata ilişkin fırsatlar, ihracat ile iş büyütme yolları ve Amazon’un sunduğu satış imkânları gibi başlıkları kapsayan eğitim seminerleriyle, 20192020 dönemi boyunca 2 bin KOBİ’ye ulaşılması hedefleniyor. TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, “Amazon ve Boğaziçi Üniversitesi iş birliğinde KOBİ’lerimize Avrupa’ya ihracat için Amazon platformunu nasıl kullanabileceklerini öğreteceğiz” dedi. l Ekonomi Servisi Körfez riski TL’yi vuracak Rabobank stratejisti Piotr Matys, kaleme aldığı notta ABD Başkanı Donald Trump’ın Basra Körfezi’ndeki gerginliğe yanıtını beklerken, piyasaların büyük bir ihtimalle “endişesini koruyacağını” belirtti. Özellikle Türk Lirası’nın kırılgan olduğunun altını çizen Matys, ülkenin enerji ihtiyacının yüzde 90’ını ithal eden Türkiye ekonomisinin kırılganlığını işaret etti. Matys, jeopolitik risklerin artması durumunda dolar/TL’de çok daha fazla yukarı yönlü potansiyel olduğunu vurguladı. Notta, “Jeopolitik risklerin modern tarihin en yüksek seviyesinde” olduğu belirtildi. l Ekonomi Servisi Dijital Tarım İstasyonu, hava durumunu anlık olarak takip ederken, toprağın nemini ve kalitesini de analiz ediyor. Haşere, doğal afet gibi konularda da erken uyarı sistemi mevcut. Şahismail Şimşek Meltem Bakiler Şahin İş Bankası ve Vodafone’dan dijital tarım istasyonu Türkiye İş Bankası ile Vodafone, işbirliğine giderek dijital tarım projesi başlattı. Çiftçiler, Vodafone’un sunduğu Dijital Tarım İstasyonu’na İş Bankası’nın tarım kredisiyle sahip olabilecek. Proje kapsamında, ilk etapta, Mersin’in Silifke ilçesinde 10 istasyon kurulumu gerçekleştirildi. Pilot projeye önümüzdeki dönemde 20 istasyon ile devam edilecek. Vodafone Türkiye İcra Kurulu Başkan Yardımcısı Meltem Bakiler Şahin, tarımsal IoT (nesnelerin interneti) çözümlerinin verimli kullanılması halinde, üretimde ve kalitede en az yüzde 25 artış olabileceğini, girdi maliyetlerinde de yüzde 50’ye kadar tasarruf sağlanabileceğini belirtti. Geliştirdikleri “Dijital Tarım İstasyonu”nun, toprağın nemini ve kalitesini, ayrıca hava durumunu anlık takip eden ve haşere, doğal afet gibi konularda erken uyarı veren bir ürün olduğunu belirten Şahin, “Çiftçilerimiz 7 gün 24 saat ne zaman isterse cep telefonundan tarlasını uzaktan da takip edebilecek ve mahsulünü sağlama alabilecek” dedi. İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Şahismail Şimşek, bu ürün için çiftçilere 60 aya varan vadede kredi imkânı sunduklarını belirtti. l Ekonomi Servisi Geçen yılın ilk 8 ayında 50.8 milyar lira olan bütçe açığı bu yılın aynı döneminde 68.1 milyar liraya çıktı. “Örtülü ödenekten” ağustosta 169.8 milyon lira harcama yapıldı. MUSTAFA ÇAKIR Merkez Bankası’nın yaklaşık 40 milyar liralık ihtiyaç akçesinin(kefen parası) aktarılması ile artış hızı yavaşlasa da bütçedeki açık kapatılamıyor. Geçen yılın ilk 8 ayında 50.8 milyar lira olan bütçe açığı bu yılın aynı döneminde 68.1 milyar liraya çıktı. Bu para olmasaydı açık 100 milyar lirayı aşacaktı. Oysa hükümetin 2019 için bütçe açığı hedefi 80.6 milyar lira. Cumhurbaşkanlığı’nın kullanımında olan ve nereye harcandığı gizli tutulan “örtülü ödenekten” ağustosta 169.8 milyon lira harcama yapıldı. 9 aylık harcama toplamı ise 1.5 milyar lira oldu. Hazine ve Maliye Bakanlığı, ağustos ayı bütçe sonuçlarında şu veriler dikkat çekti: n Geçen yıl ağustosta 5.8 milyar TL açık veren bütçe, bu yıl 576 milyon TL fazla verdi. Geçen yıl 2.5 milyar TL olan faiz dışı fazla da bu yıl 11.4 milyar TL olarak gerçekleşti. Ağustosta bütçe gelirleri geçen yıla göre yüzde 34.1 artarak 94.3 milyar TL, bütçe giderleri ise yüzde 23.2 oranında artarak 93.7 milyar TL oldu. Vergi gelirleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 9.3 artarak 66.6 milyar TL, faiz hariç bütçe giderleri ise yüzde 22.1 artarak 82.8 milyar TL olarak gerçekleşti. n Geçen yıl ilk 8 ayda 50.8 milyar TL açık veren bütçede bu yıl aynı dönemdeki açık 68.1 milyar TL’ye çıktı. Geçen yıl 8 ayda 559 milyon TL faiz dışı açık verilmişken bu yıl 1.2 milyar TL faiz dışı fazla verildi. 8 ayda bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 21.6 artarak 590.7 milyar TL oldu. Bütçe giderleri ise yüzde 22.8 artarak 658.8 milyar TL olarak gerçekleşti. Zarar artıyor n Devlet 8 ayda 937.4 milyon lira kira ödedi. Taşıtlara 8 ayda toplam ödenen para 282.3 milyon liraya çıktı. n Cari transferler ağustosta 48.1 milyar liraya, 8 ayda 291.1 milyar liraya ulaştı. Görev zararları 16.6 milyar lira, 8 aylık toplamda 65.6 milyar liraya yükseldi. Bütçe başlangıç ödeneği görev zararları için 78.8 milyar liraydı. n Görev zararları kapsamında SGK’ye ağustosta 16.1 milyar lira aktarıldı. 8 aylık toplam 61.4 milyar liraya yükseldi. l ANKARA Motorine 7 KURUŞ zam GELDİ Motorinin litre fiyatına bugünden itibaren ge yat İstanbul’da 6.31 TL’den 6.38 TL’ye çıktı. çerli olmak üzere 7 kuruş Suudi Arabistan’da petrol zam yapıldı. rafinerisine yapılan saldırı Ankara’da ortalama 6.37 nedeniyle önümüzdeki gün TL’den satılan motorinin lit lerde benzin ve motorine ek re fiyatı 6.44 TL oldu. Fi zamlar gelmesi bekleniyor. Umudumuz Çankaya Bu yazıya nokta koymanın zorunlu olduğu saatlere kadar, RusyaİranTürkiye liderler zirvesinin en az gündeminin ağırlığı kadar tartışılan konu başlıkları arasında, toplantı için yerinin Saray değil de Çankaya olarak seçilmiş olmasının özel anlamı vardı. Kimi gündeme, zirvenin gelişmelerine başından bu yana yatkın, söz sahibi sayılan uzmanlar, Saray’ın, sonuç olarak Erdoğan’ın ustalıklı seçimi dediler. Kimileri de İran’ın daha bir kent merkezinden uzak, Putin’in taktik anlam katma çabası olarak açıkladılar.. Her neyse her zamanki gibi içerikten çok şekil tartışmaları üzerinden dedikodu tadında gündem yaratma ya da gerçek gündemi hafifletme çabası içinde olanlarımızın seçimleriyle bir kez daha uzun uzun tartışılacak, polemik yapılacak, sonrasında da gerçeğine ulaşılacak olarak tanımlanan çok anlamlı (!) bir polemik, gündem konusu yaratmayı başarmış olduk. Benim kişisel bellek tarihimden ise asla polemik konusu olarak öne çıkmamış “Çankaya” simgeli iki çok anlamlı tartışmayı anımsattığından, bir kez daha geçmişi paylaştığımız okurla, tanıklık yapamamış genç kuşaklarla yeniden paylaşmak istedim.. Elbette tarihteki en değerli simgesel kimliği ile Mustafa Kemal ile özdeşleşmiş anlamına ortak saygımızı paylaşmış olarak.. HHH “Çankaya’nın şişmanı, işçi düşmanı” sloganını, dünya emek tarihindeki en uzun süreli, en büyük kalabalıklarla, on binlerin, yüz binlerin katılımlarıyla gerçekleştirilmiş “Büyük Madenci Direnişi” sürecinin simge sloganını, en çok bir simge fotoğraf karesi ile severek anımsarım.. Direnişin işçi eylem komitelerinin örgütlenmesi sorumluluğu üzerinde olan, Genel Madenİş’in eğitim sekreteri Sabri Cebecik’in çok küçük yaşta, çok sevimli kızının eline tutuşturulmuş sloganda yazılı idi. Özalizmin emek haklarını hedef almış, yasaklı 12 Eylül Anayasası ve yasaları sayesinde, ülkenin 196180 süreci içindeki, rejimi demokrasi olan ülkeler içinde en kısa süreçte elde edilmiş en yüksek emek haklarının tırpanlamasında dünya ölçeğindeki başarıları yadsınacak gibi değildir.. İşçi sınıfının 1961 Anayasası, 63 yasaları açılımları sayesinde büyük kazanımları sonrasında, 12 Mart’a kadar gelinen kısacık süreçte 1.5 milyon sendikalıya ulaşılmış olarak.. 12 Mart askeri darbesi ile geriye püskürtme operasyonu, kamu çalışanlarına sendikal yasaklar konulması, işçi sendikaları için de pek çok yasakların getirilmesi yetmeyince; 12 Eylül askeri darbesi sayesinde gerçekleştirilen acımasız ikinci etap operasyonlarla.. İnsan haklarına dönük tüm alanlardaki özgürlükler, örgütlülükler, en çok da toplusözleşme haklarını kullanabilen işçilerin sendikal hakları, lokomotif işlevleri hedef tahtasında, sol siyasal, toplumsal, köylü üretici örgütlenmelerinin, gelişmiş üretici haklarının zincirleri kırılacaktı.. Türkiye’yi gelişmiş demokrasilere doğru hızlı yürüyüşünden geriye püskürtecek, arka bahçeye çekecek 24 Ocak kararlarının uygulanması projesinde, içdış odaklar kardeş ittifaklar yapmış olarak, Özal’ı paraşütle işveren örgütlülüğünden, 12 Eylül’ün proje danışmanlığına taşımakla yetinmemişlerdi.. Büyük Madenci Direnişi, yasaklarla eli kolu bağlanmış, teslim alınmış sendikacılık hareketinin sözleşme masalarında toparlanamamaları gerçekliğinde, içi boşaltılmış sendikal yapı içinde, tabandan işçinin işe yaramayan grev hakkını kullanırken yıkılmamak üzere en etkin işkolunda yaşamsal direnişiydi. Özalizmi, sonuçta simgesel olarak da olsa kırılmış 83 sonrası sözleşmelerden gelen ağır hak kayıplarının birkaç yılını birden olsun yeniden toparlama başarısını üretmişti.. Bir ikinci Çankaya savaşının liberalizm adına kullanılmasında ise, A. Necdet Sezer’in Cumhurbaşkanlığı yıllarındaydık. Cumhurbaşkanlığı koltuğunun, anayasal sorumluluklar çerçevesinde kullanılması nedeniyle saygı ile andığım Sezer’in dik duruşunun, “piyasaları, ekonomiyi sallamak, batırmak olarak” yorumlanması polemiği, medyanın güdüleme silahının acımasızca kullanılması ile ilişkiliydi. Hani anayasa kitapçığının fırlatılması ile piyasaların batırıldığı savı üzerinden yapılan ağır polemikleri unutmuş olabilir misiniz? Cumhurbaşkanı Sezer’in söz konusu itirazı, anayasanın cumhurbaşkanına tanıdığı, görev olarak yükümlü kıldığı, icracı hükümet, Meclis karşısında kamu yararını koruma, denetleme, anayasal sorumluluğun gereğinin yerine getirilmesi ile sınırlıydı. Güncel, bizim için çok yaşamsal gündeme, adına değil de, Çankaya’daki üçlü zirveye, asıl sonuçlarını sorgulamak zorunda olduğumuz gerçek gündemine, tartışmalarına dönersek.. Taraflı, tarafsız, bilgili, önyargılı yorumcuların elden geldiğince satır aralarında verdikleri gerçeklere ilişkin, satır aralarını eksiksiz okuma çabası içinde olmamız, çıkarlarımız, geleceğimiz adına yaşamsal değerde.. Petrolde rekor yükseliş Petrol fiyatları, Suudi Arabistan’da petrol saha ve tesislerine düzenlenen saldırıların küresel petrol arzını yaklaşık yüzde 5 azaltmasının ve bölgede istikrarsızlığın daha da artacağı endişelerinin güçlenmesinin ardından gün içi rekor artış gerçekleştirerek varil başına 71 doların üzerine yükseldi. Londra’da Brent petrolü vadeli kontratları, dünkü olağanüstü başlangıcında, açılışın hemen ardından saniyeler içinde 12 dolar sıçradı ve bu yükseliş, kontratın 1988’de işlem görmeye başlamasından bu yana dolar bazında en büyük güniçi artışı işaret ediyor.