Katalog

10 17 TEMMUZ 2019 ÇARŞAMBA DOLAR avro sterlin FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: ŞÜKRAN İŞCAN BORSA ALTIN CUMHURİYET EkonoMi ALTIN 24 AYAR 5.7120 4.1 kuruş 6.4100 5.9 kuruş 7.1080 12.4 kuruş 18.83 0.09 puan 98.028 930 puan 1735.84 8.47 lira 258.42 35 kuruş Yılın tümü için 80.6 milyar lira öngörülen bütçe açığı ilk 6 ayda 78.6 milyar liraya ulaştı BütCe yalan oldu Hükümetin yerel seçim nedeniyle bol keseden yaptığı harcamalar ve ekonomik kriz, bütçe Ekonomik krizin etkisiyle yılın ilk 6 ayında faiz gideri yüzde 50.1 artarak 50.7 milyar liraya yükseldi. deki açığı devasa boyutlara Haziran ayında ise açık yüz yüzde 14 artarak 403 milyar ulaştırdı. de 53 düşerek 12 milyar lira TL, giderler yüzde 20.5 ora 2019’un tümü için ön ya indi. İşte Hazine ve nında artarak 481.6 milyar görülen 80.6 milyar li Maliye Bakanlığı tara TL’ye çıktı. ralık bütçe açığına kar fından açıklanan mer 4 Geçen yılın haziran şın, ilk 6 ayda 78.6 mil kezi yönetim bütçesi ayında 23.2 milyar lira açık yar liralık açık gerçekleşti. Böylece hedeflenen açığın yüzde 97.5’i MUSTAFA ÇAKIR nin diğer detayları: veren faiz dışı denge, bu yı Vergi geliri yetersiz lın aynı ayında 7.7 milyar açık verdi. İlk 6 ayda ise 12.3 ilk 6 ayda gerçekleşti. Ayrıca 4 Haziranda gelirler bir milyar liradan 27.8 milyar li 6 aylık açık rakamı 2018’in önceki yılın aynı ayına göre raya yükseldi. tamamında gerçekleşen 72.6 yüzde 7.6 artarak 55.5 mil 4 Haziran ayında vergi ge milyar liralık açığı da solla yar lira, giderler yüzde 12.5 lirleri yüzde yüzde 5 artarak dı. Hükümetin “tasarruf ya azalarak 67.5 milyar lira ol 44.9 milyar liraya, ilk 6 ayda pıyoruz” söylemi boşta kaldı. du. İlk 6 ayda ise gelirler da yüzde 4.4 artarak 307.7 milyar liraya çıktı 4 Haziranda faiz giderle ri yüzde 82.4 artarak 4.4 milyar liraya, ilk 6 ayda da yüzde 50.1 artarak 50.7 milyar liraya çıktı. 4 Güvenlik ve savunmaya yönelik mal, malzeme ve hizmet alımları için 6 aylık harcama 2.9 milyar liraya yükseldi. ‘Örtülü’den 1.2 milyar TL 4 Cumhurbaşkanlığı’nın kullanımında bulunan “örtülü ödenek”ten haziranda 217 milyon lira, ilk 6 ayda 1.2 milyar lira harcandı. 4 İlk 6 ayda hizmet alım ları için 12.8 milyar lira harcanırken, kira ödemesi ise 603.6 milyon lira oldu. Taşıt kiralama için 6 ayda 205.6 milyon lira harcandı. 4 Haziranda 31.7 milyar lira, yılın ilk yarısında ise 210.5 milyar lira cari transfer gerçekleştirildi. 6 aylık görev zararları toplamı da 44.3 milyar lira oldu. 4 Kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler 6 ayda 3.6 milyar liraya ulaşarak, 3.3 milyar liralık başlangıç ödeneğini 6 ayda aştı. 4 İlk 6 ayda hane halkına 29.3 milyar liralık transfer yapıldı. l ANKARA Benzin ve motorine zam Motorinin litre fiyatına 15, benzinin litre fiyatına ise 11 kuruş zam geldi. Bugünden itibaren geçerli olacak zamla birlikte İstanbul’da motorinin litresi 6.51 TL’ye, benzinin litresi 7.08 TL’ye yükselecek. İran’a dönük ABD yaptırımlarıyla birlikte petrol fiyatlarının yükselmesi, uluslararası piyasalarda benzinin ton fiyatını 633 dolardan 684 dolara, motorinin ton fiyatını ise 583 dolardan 611 dolara yükseltmiş durumda. l Ekonomi Servisi TÜSİAD ABD’yi ziyaret ediyor Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Simone Kaslowski başkanlığındaki TÜSİAD heyeti 1617 Temmuz tarihlerinde ABD’nin başkenti Washington’da temaslarda bulunacak. Heyet Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi, ABD Dışişleri Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı yetkilileri ve Kongre üyeleriyle görüşecek. Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Serdar Kılıç ile bir araya gelecek olan heyet, Brookings Enstitüsü’nde bir yuvarlak masa toplantısına katılacak. Heyet ayrıca düşünce kuruluşu uzmanları ve Amerikan iş dünyası temsilcileriyle toplantı yapacak. l Ekonomi Servisi İstanbul’a 5.4 milyon turist İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre, İstanbul’u ziyaret eden turist sayısı ilk 5 ayda 2018’in aynı dönemine göre yüzde 11 artarak 5 milyon 415 bin 906 kişiye ulaştı. Böylece turist sayısı ilk 5 aylar itibarıyla ilk kez 5 milyonu aştı. Bu dönemde havayoluyla İstanbul’a 5 milyon 400 bin 283 kişi gelirken, deniz yoluyla şehri ziyaret edenlerin sayısı ise 15 bin 623’te kaldı. Turistlerin ülkelerine bakıldığında ilk sırayı yüzde 4.8 artış ve 395 bin kişiyle Almanlar aldı. İkinci sırada yüzde 17.7 düşüş ve 337 bin turistle İranlılar, üçüncü sırada yüzde 17.9 artış ve 291 bin turistle Ruslar yer aldı. Konkordato için 1 yıl ek süre aldı Yapı marketi zinciri Pratiker’e, yaşadığı ekonomik sorunlar nedeniyle 1 yılllık ek konkordato süresi daha verildi. Şirket 3 aylık geçici konkordatoda bulunuyordu. Ekonomik kriz ve inşaat sektöründeki durgunluk nedeniyle konkordato talebinde bulunan şirketle ilgili İstanbul 2. Asliye Ticaret Mahkemesi’nde görülen davada, ayrıca bazı alışveriş merkezlerinde bulunan mağazaların boşaltılmasına da karar verdi. Bu kapsamda 6 mağazası kapatılacak. Türkiye’ye 1997 yılında Almanya merkezli Metro Group bünyesinde giren Praktiker, 2014’te Hasan Yalçın’a ait Uygulama Yapı’ya devredilmişti. Fitch: Borçların çevrimi tehlikede IMF: Şirketler vergiden kaçıyor Uluslararası Para Fonu (IMF), kurumlar vergisinin son 30 yılda dünyada ortalama yüzde 40’lardan yüzde 20’ler seviyesine gerilediğine dikkat çekti. Türkiye’de de bu süreçte kurumlar vergisi yüzde 46’dan yüzde 20’ye geriledi. Uluslararası şirketlerin vergiden kaçınabildiğine ve kurumlar vergisinin giderek düştüğüne işaret eden IMF, bu durumun vergi sistemine güvenin ve vergi gelirlerinin altını oyduğunu savundu. Düşük gelirli ülkelerin kal kınma hedeflerini gerçekleştirmek için daha yüksek gelirli ülkelere kıyasla kurumlar vergisi gelirine daha fazla ihtiyaç duyduğuna dikkat çeken IMF, şirketlerin kârlarını daha düşük vergi oranlarının olduğu ülkelere kaydırmaları nedeniyle OECD üyesi olmayan ülkelerin yılda 200 milyar dolar (milli gelirlerinin yaklaşık yüzde 1.3’ü) kayıp yaşadığını aktardı. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türk bankalarının Ağustos 2018’de TL’deki değer kaybından bu yana döviz mevduat akışlarının desteğiyle döviz likidite zorluklarını aştığını, ancak, refinansman riskinin devam ettiğini belirtti. Kurumdan dün yapılan değerlendirmede, “Döviz mevduatlar birinci çeyrekte yüzde 12 artarak döviz likiditesini destekledi ve bankalar artan bir maliyetle de olsa dış fonlamaya erişmeye devam ediyor. Ancak, vadesi gelen dış borcun miktarı yüksek ve TL’deki oynak seyir, jeopolitik gerilimler veya politika belirsizliği nedeniyle yatırımcının iştahının zayıflaması durumunda bu borcu yeniden finanse etmek zor olabilir” denildi. Merkez uyarısı Fitch’ten yapılan değerlendirmede, ayrıca, Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Çetinkaya’nın görevden alınmasının, Türkiye’nin büyük dış finansman ihtiyacını karşılamak için gereken yabancı sermaye girişini tehlikeye atabileceği ve bankaların vadesi gelen borçlarını yeniden finanse etmesini zorlaştırabileceği belirtildi. Dünya borca battı Uluslararası Finans Enstitüsü’nün (IIF) yayımladığı rapora göre, yılın ilk çeyreğinde küresel borç 3 trilyon dolar artarak 246 trilyon dolara yükseldi. Toplam borç, ülkelerin toplam gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 320’sine denk geldi. Gelişmekte olan 30 büyük ekonominin hane halkı ve şirketlerin borcunu içeren toplam borç da bu yılın birinci çeyreğinde 69.1 trilyon dolara ula şarak rekor kırdı. Bu ülkelerde toplam borcun toplam milli gelire oranı bir yılda yüzde 212.4’ten yüzde 216.4 seviyesine yükseldi. IIF, merkez bankalarının faiz oranlarını düşürmesinin borçlanmayı artırdığına dikkat çekti. Çinli şirketler, 21 trilyon dolarlık borçla listede ilk sırada yer aldı. Türkiye’nin toplam borcunun milli gelire oranı ise yüzde 145 seviyesinde bulunuyor. l Ekonomi Servisi İnek sütü pahalandı Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) “Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksi, Haziran 2019” raporuna göre tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım ÜFE), 2019 yılı haziran ayında bir önceki aya göre yüzde 2.97 azalırken, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 9.98, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 26.26 arttı. 12 aylık ortalama ise yüzde 21.33 artış gösterdi. Aylık bazda bir önceki aya göre haziranda en çok fiyatı artan ürün yüzde 9.9 ile inek sütü oldu. Artışta bu ürünü yüzde 5.24 ile kabuklu yerfıstığı, yüzde 4.06 ile zeytin, yüzde 3.08 ile kuru fasulye ve yüzde 1.74 ile merinos koyunu izledi. En çok fiyat düşüşü ise yüzde 33.03 ile domateste görüldü. Düşüşte bu ürünü yüzde 25.67 ile patlıcan ve yüzde 21.99 ile taze fasulye izledi. l Ekonomi Servisi Yeni hesapla ilk garanti ödemesi 29 Temmuz’da Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Çevre Otoyolu için, bu yıl ilk kez yeni bir kur hesaplama yöntemiyle garanti ödemesi yapılacak. Yılın ilk yarısı için işletmeci IC İçtaş İnşaat–Astaldi Konsorsiyumu’na (ICA) yaklaşık 1 milyar 450 milyon liralık garantinin 29 Temmuz’da ödenmesi beklenirken, ödemey le ilgili ocak ayı kuru esas alınacak. Yılın ikinci yarısı için de temmuz ayı kuru esas alınacak ve ödeme yeni yılın ocak ayında yapılacak. Daha önceki ödemeler, yılın tümü için ilgili yılın ocak ayı kuru üzerinden yapılıyordu. Habertürk’teki habere göre Osmangaz Köprüsü ve ilgili otoyolları için henüz bu yönde resmi bir başvuru yapılmadı. 11. Kalkınma Planı’na jet hızı MAHMUT LICALI İktidarın 2018’den sonra Meclis’e sunmak için aylarca geciktiği 11. Kalkınma Planı’nın TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşmeleri muhalefetin tüm itirazlarına karşın yalnızca iki gün sürdü. Plan dün gece kabul edildi. Jet hızıyla yapılan görüşmelerde muhalefetin planın daha kapsamlı tartışılması için alt komisyon kurulması yönündeki öne risi reddedilirken, 11. Kalkınma Planı’nın komisyon görüşmeleri bile bitmeden TBMM Genel Kurulu’nda görüşüleceği gündem bile belirlendi. İktidarın 1.5 yılı aşkın sürenin ardından sunduğu 11. Kalkınma Planı’nın önceki gün başlayan komisyon süreci dün jet hızıyla tamamlandı. Plan ve Bütçe Komisyonu’nun dünkü birleşiminde de muhalefet partileri planın hızlı görüşülmesine yönelik eleştirileri ni sıraladı. HDP’li Garo Paylan; “muhalefet konuşur, iktidar bu katkıyı reddeder” anlayışının hâkim olduğuna dikkat çekti. CHP’li Emine Gülizar Emecan da muhalefetin pek çok eleştirisine karşın Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın önceki kalkınma planının başarılı olduğunu söylediğine dikkat çekerek, “Bizim yaptığımız bütün bu eleştiriler sanki bir duvara çarptı ve bize geri döndü” diye konuştu. l ANKARA TCMB’nin bağımsızlığı Merkez bankacılığında 1990’lı yılların sonrasından itibaren değerler önceliği, paradigma bağımsızlıktır. Fiyat istikrarını ancak bağımsız merkez bankalarının gerçekleştirebileceği öngörüsü, bağımsızlık önceliğinin dayanağını oluşturur.  Doksanlı yılların sonlarında neoliberal akımın da etkisiyle çoğu ülkede yasalar merkez bankalarının siyasi otoriteye karşı bağımsızlığını güçlendirme yönünde değiştirilmiştir. Türkiye’de de bu genel eğilimin etkisiyle 2001 yılında 4651 sayılı yasa ile TCMB’yi para politikasını belirleme, uygulama, enflasyonla mücadelede daha güçlü kılma; Bankanın bağımsızlığını, şeffaflığını, hesap verebilirliğini sağlama; para politikasının araçlarını seçme, kullanma yetkinliğini artırma amacıyla, 1211 sayılı TCMB kuruluş yasası büyük ölçüde değiştirilmiştir. Yasaya “Merkez Bankası bağımsızdır” hükmünün konulması, Merkez Bankası’nın fiili bağımsızlığı için yeterli olmamakta; bağımsızlığın siyasal ve ekonomik ölçütlere göre irdelenmesi gerekmektedir. Siyasal, ekonomik bağımsızlıklara, daha ayrıntılı olarak finansal, işlevsel, kişisel bağımsızlıklar da eklenebilir. Merkez bankalarının bağımsızlığı çeşitli açılardan irdelenmekle beraber, temel bağımsızlık bankanın siyasal bağımsızlığıdır. Siyasal bağımsızlığı olmayan bir merkez bankasının, araç seçme, finansal, işlevsel bağımsızlığı sözde kalmaktadır. Bankanın siyasal bağımsızlığı irdelenirken, üst düzey yöneticilerinin atanması, seçilmesi, aranan nitelikler, görev süreleri, yeniden atanabilme, atanma tarihleri arasında farklılık, kararlarda hükümet onayı, talimat aranması, görevden alma, bankanın mülkiyeti gibi ölçütler göz önünde tutulmaktadır. Siyasal bağımsızlık açısından, üst düzey yöneticilerin uzun süreli atanması, atamada belirli nitelikler aranması; yeniden atanmama, farklı tarihlerde atanma, nesnel yasal ölçütler dışında görevden alınmama, kararların hükümetlerin onayından geçmemesi, kamu otoritelerinin bankaya talimat vermemesi, talimat beklenmemesi, sermayenin tamamının devlete, kamu kurumlarına ait olmaması siyasal bağımsızlık için olumlu koşullar, ölçütler olarak kabul edilmektedir. TCMB’nin statüsü, fiili durumu, sözü edilen ölçütler açısından irdelenerek bağımsızlığı değerlendirilebilir. TCBM üst düzey yöneticileri, yetkili organları siyasi otorite tarafından atanmaktadır. Guvernör (Başkan) 1211 sayılı yasa düzenlemesine göre, Bakanlar Kurulu kararı ile atanırken, 703 sayılı KHK ile Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile atanmaktadır. Başkan yardımcıları, Başkan’ın önerisi ile müşterek karar ile atanırken; 703 sayılı KHK düzenlemesiyle Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle atanmaktadır. TCMB anonim şirket statüsünde olduğundan, Banka’nın yetkili organı, pay sahiplerinin oluşturduğu genel kuruldur. Hazine’nin payı yüzde 50’den fazla olduğundan genel kurulu siyasi otorite fiilen yönlendirmektedir. Genel kurulun önemli kararları da Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulurken, CHS sonrası Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile yürürlüğe konulacaktır. Banka meclisinin Başkan dışındaki altı üyesi genel kurul tarafından seçilmekte, fiilen Hazine, siyasal otorite tarafından atanmaktadır. Para Politikası Kurulu; başkan, başkan yardımcıları, banka meclisine seçilen bir üye ile atanan bir üyeden oluşmakta, üyeler siyasal otorite tarafından atanmaktadır. Üst düzey yöneticilerin görev süreleri kısa olup, beş yıllık süre 703 sayılı KHK ile daha da kısaltılarak dört yıla indirilmiştir. Üst düzey yöneticiler yeniden atanabilmektedir. Üst düzey yönetici olabilmek için 1211 sayılı yasanın öngördüğü nitelikler, koşullar, 703 sayılı KHK ile esnekleştirilerek atamalar daha da kuralsız hale getirilmiştir. Görevden alınma, 1211 sayılı yasa ile görev ile bağdaşmayan yasakların gerçekleşmesi, görevin devamlı surette ifasını imkânsız kılacak durumlar ortaya çıkması koşullarına bağlanmışken; 703 KHK düzenlemesiyle gerekçe olmadan da görevlerine son verilebilmektedir. Sermaye’nin yüzde 50’den fazlası Hazine’ye ait olduğundan, siyasal otorite Banka Meclisi ve Denetim Kurulu üyelerini fiilen atamakta, kararlarda etkili olmaktadır. Üyeler, siyasal otorite tarafından kısa süreli atandıklarından, uygulamada, talimatla hareket etmekte, talimat beklemektedirler. Siyasal bağımsızlık ölçütlerine göre, TCMB’nin şekli, göstermelik bağımsızlığı 703 sayılı KHK ile de tümüyle ortadan kalkmıştır. Kısa...Kısa...Kısa... n Aktiflerine göre ABD’nin en büyük bankası olan JPMorgan Chase, ikinci çeyrekte yüzde 16 artışla 9.6 milyar dolar net kâr elde etti. Hisse başına net kârı ise 2.29 dolardan 2.82 dolara yükseldi. n Çinli Huawei İtalya’nın Başkanı Thomas Miao, şirketin önümüzdeki üç yıl içinde İtalya’ya 3.1 milyar dolarlık yatırım yaparak bin kişiye istihdam sağlamayı planlandığını duyurdu.