Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 910 KASIM 2019 PAZAR Son bir yılda antepfıstığı yüzde 60, yerfıstığı yüzde 90 zamlandı İTO, fırıncıların ekmek zammı Gıdaya yenitalebinikomisyonda görüşmek üzere kabul etti. 2020’ye girmeden 250 gram ekmek zamlar yolda1.75TL’ye yükselebilir. Bitmek bilmeyen gıda zamları yurttaşın belini bükmeye devam ediyor. Fırıncıların, İstanbul Tica ret Odası’na (İTO) sundukları, an cak ağustostan beri reddedilen ek mek zammı talebi, bu kez komis yonda görüşülmek üzere kabul edil di. 5 kişiden oluşan ko misyon, zam talebini bu hafta içi masaya yatıra cak. Yeni yıla girmeden GAMZE BAL İstanbul’da satılan 200 gram ekmeğin 1.25 TL’den 1.40 TL’ye, 250 gram ekmeğin 1.50 TL’den 1.75 TL’ye çıkması bekleniyor. Son bir yıl da yüzde 20’yi aşan zamların yapıldı ğı süt ve süt ürünlerinin etiketlerin deki “son zam tarihi” de sürekli yeni leniyor. Kuruyemiş fiyatlarındaki ar tışlar son bir yılda yüzde 90’ı buldu. Kırmızı ete yapılacak zamlar da tüke timdeki düşüşten dolayı bekletiliyor. Gıda ürünlerindeki “fiyat güncelle 1meleri” madde madde şöyle: Ekmeğe zam yolda: Son bir yılda maliyetleri yüzde 30 artan, elektrik ve doğalgaza gelen son zamlarla maliyetleri daha da katlanan fırıncılar, ekmekteki zam taleplerini belli aralıklarla yineliyorlardı. İTO 12 No’lu Ekmek Un ve Unlu Mamuller Meslek Komitesi Başkanı Hasan De mir, İTO’ya yeniden sundukları zam taleplerinin geçen ay kabul edildiği ni, yeni yıla girmeden ekmeğin zam lanmasını beklediklerini söyledi. De mir, “200 gram ekmeğin 1.40 TL’ye, 250 gram ekmeğin de 1.75 TL’ye çık masını talep ettik. Yeni yıla girmeden zammın onaylanacağını bekliyoruz” dedi. Bu zam, kabul edilse dahi 2020 ilkbaharında ikinci bir zam talebin de bulunacaklarını söyleyen Demir, “Ekmek fiyatları 42 ay aradan sonra 1.50 TL’ye çıkmıştı. Aşağı yukarı bir senedir de bu seviyede. Yeni yılla bir likte işçilik maliyetleri artacak. Un ve elektrik gibi önemli girdilerimizde anormal bir artış yaşanmazsa yeni fiyatları 2020 ilkbaharına kadar götürürüz, sonrasında ikinci bir zam tale 2bimiz olabilir” dedi. KURUYEMİŞ FİYATLARI UÇTU: Üretimin azalması ve dövizdeki dalgalanmaların etkisiyle kuruyemiş fiyatları son bir yılda yüzde 5090 arasında zamlandı. Tüm Kuruyemiş Sanayicileri ve İş Adamları Derneği’nin (TÜKSİAD) verilerine göre, geçen sene en çok zamlanan ürün yüzde 90 artışla kilosu 19 TL’ye çıkan yerfıstığı oldu. Bu ürünün stokları sezondan önce bitti, az kalan ürün değerlendi. Antepfıstığının perakende fiyatları geçen seneye göre, yüzde 5060 zamlanarak 110 TL’ye yükseldi. Antepfıstığı üretimi, “yok yılından” dolayı düşük geldi. Bir önceki yılın rekoltesinin yarısı kadar üretim miktarı bekleniyorken ancak dörtte biri yakalandı. İthal kuruyemişler de geçen seneki yüzde 40’lık zammın ardından ekimde yüzde 10 arttı. İç cevizin kilosu 8090 TL’ye, iç badem 90110 TL’ye, kaju 100110 TL’ye çıktı. TÜKSİAD Başkanı Hüsamettin Karaman, “Türkiye’de kişi başına kuruyemiş tüketimi yaklaşık 8.59 kilo idi ancak fiyatı artan ürünlerde tüketim düştü. Pahalı ürünler yerine leblebi 3ve çekirdek alınıyor” dedi. ET, AVRUPA’DAN PAHALI: Kurban Bayramı’ndan 1.5 ay sonra kırmızı ete yüzde 20 zam yapmayı bekleyen sanayiciler, tüketim düştüğü için zam yapamadı. Zam için, balık sezonunun bitmesi, kırmızı et satışının canlanması bekleniyor. Et ve Süt Kurumu verilerine göre, kuzu karkasın kilosu, asgari ücretin 1050 Avro olduğu İspanya’da 29.82 TL (4.58 Avro), asgari ücretin 1489 Avro olduğu İngiltere’de 28.19 TL (4.33 Avro) iken, asgari ücretin 318.2 Avro olduğu Türkiye’de ise 41 TL. Ortalama saatlik ücretin 23 dolara kadar çıktığı ABD’de sığır karkasın kilosu 22.26 TL (3.42 Avro) iken, Türkiye’de dana karkasın kilosu 30.35 TL. 3.4 milyon hane devletten aldığı sosyal yardımlarla ayakta durabiliyor 16.8 milyon kişi yardıma muhtaç yük ekonomi leri arasında olmamıza rağ men, 86’ncı sırada refah seviyesi olan bir toplum ya Beş soru, beş yanıt... pısına sahibiz. HHH Soru: Enflasyon nedir? Enflasyon ile fiyat artışları ve hayat Bilginin, bilimin ve bilim insanlığının temelinde, bilgi ve verilerin sentezi yatar. O sentezlerin sonucunda şekillenen politikalar ile de toplumun demokratik koşullarda, daha yüksek bir yaşam standardı elde etmesi ortamı kurulur ve sürdürülür. Bu politikaları şekillendirilen veri kaynaklarının sağlığının ise onu modelleyen bilim insanlarının yetkinliği ile uyuşması gerekir. Bugünkü yazımızda, bu uyumu ve önemini soruyanıt yöntemiyle yalın bir anlatımla açıklamaya çalışacağız. Hadi başlayalım! HHH Soru: Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH, ülkenin üretim gücü) nedir, nasıl ölçülür? GSYH ülke refahını tam anlamıyla yansı pahalılığı arasında bir ilişki var mı? Enflasyon, fiyatlar genel seviyesindeki yukarı yönlü yüzdesel değişimdir. Ekonomide çoğu etkenin doğru yönde ilerlediği zamanlarda düşük bir enflasyon olasıdır. Böyle durumlarda da enflasyon, hayat pahalılığı göstergesi ile de uyumlu bir davranış ortaya koyar. İşlerin bozulduğu, oynaklığın arttığı zamanlarda ise, enflasyon ile halkın hisleri yani hayat pahalılığı arasında farklıklar artmaya başlar. Örnekleyelim: Enflasyon oranının yüzde 10 olduğu bir durumda, varsayalım fiyatlar genel seviyesi yüzde 100 artsın. Enflasyon oranı bu durumda yüzde 20’ye ulaşacaktır. Fiyatı 150 lira olan bir ürünün ortalama yeni fiyatı ise 300 lira olacaktır. Şimdi, bundan son tır mı? ra da fiyatlar genel seviye Ülkenin refah göstergele si bir yıl içinde yüzde 8.55 rinin başında gelen GSYH, artsın, yani şimdiki enflas ekonomik büyüklüğün en yon oranı yüzde 8.55 ol açık göstergesidir. Belir sun... Ürünümüzün yeni fi li bir zaman aralığında, tüm yatı bu durumda 325.65 lira ekonomik faktörlerin/aktör olacaktır. Tüm bu süreçte lerin (emek, sermaye, ara ise ücretler genel seviyesi zi, yaratıcılık ve insan ser yüzde 5 civarında artıyorsa mayesi) sürece katılımı ile bunun net sentezi enflas üretilen mal ve hizmetlerin yon oranı düştü ama ha piyasa değerinin toplamı yat daha pahalı hale geldi dır. Bu hacim dünya eko şeklindedir. nomileri arasında konumu HHH nuzu ve gücünüzü belirler Soru: Manipülasyon ne ama toplumsal refahın bir dir? Spekülasyon ile iliş göstergesi olmayabilir. kisi var mıdır? Her iki Örnekleyelim: Dünya si de önlenebilen hasta Bankası ve IMF verilerine lık mıdır? göre, Türkiye 700 milyarın Spekülasyon dar anla biraz üzerinde ABD dola mıyla, bir teoriye dayanma rı GSYH hacmi ile dünyanın yan, konjonktüre göre risk en büyük 20’nci ülkesi olur ve getiri arasında bağ ku ken, 7 bin 600 ABD Dola ran davranış biçimidir, uy rı kişi başı gelirle 86’ncı sı gulamadır. Manipülasyon rada yer almakta. Diğer bir ise sözlük anlamı ile “ken anlamıyla, dünyanın en bü di çıkarları için kullanma”, “kötüye kullanma”, “hile yaparak fiyatları kendi lehine değiştirme”dir. Manipülasyonun kaynağını oluşturan piyasa yapıcılığı ile siyasi kuvvet de üzerinde durulması gereken iki önemli kavramdır. Manipülasyon suç, spekülasyon suç değildir. Soru: Fakirleştiren ekonomik büyüme(me) nedir? Bunun uluslararası ticaretteki fiyatlar ile yakınlığı nasıldır? Ekonomik büyüme gerçekleşirken fakirleşme de ne demek oluyor sorusu bizi uluslararası ticaretteki fiyat oluşumlarına götürür. İhraç ettiğiniz ürünlerin birim fiyatlarının ithalatınkine oranı (yani dış ticaret haddi) azalıyorsa, aynı döviz gelirini elde etmek için daha fazla çalışıyor, daha fazla enerji tüketimi yapıyor, daha fazla makineteçhizat çalıştıyor ve daha fazla toprak işliyorsunuz demektir bu. Diğer anlamıyla, çok çalışarak, çok üreterek aynı geliri elde etmeye gayret ediyorsunuz, başka ülkelere göre ise fakirleşiyorsunuzdur. Finansal kriz yılları, 2008 ve 2016, sonrası hafif bir yükselme eğilimi gösteren dış ticaret haddi, 2000’li yılardan bu yana devamlı bir azalma trendi içinde olmuş, 1990’lardaki oranların ise çok altında bir yapıya bürünmüştür. Bu azalmanın en yapışkan hal aldığı sektör ise imalat sanayi olmuştur. (kaynak:https:// tr.tradingeconomics.com/ turkey/termsoftrade) Soru: Veri sağlığı nedir, nasıl ölçülür? Veri sağlığındaki bozukluğun toplumsal maliyeti nedir? Veri sağlığı, tüm sektörleri, grupları, kısaca toplum davranışını en doğru temsil eden yansız sayılar bütünüdür. Sebepsonuç ilişkisi kapsamında yapılan ve yürütülen politikalar toplumsal yapıyı derinden etkiler... Özetle, veri sağlığının toplumsal sağlıkla sıkı bir ilişkide olduğunu belirtmek yanlış olmaz. MUSTAFA ÇAKIR Cumhurbaşkanlığı 2020 Yıllık Programı’na göre, Türkiye’de yoksulluk oranı yüzde 21.2. En zengin yüzde 20’lik grubun yıllık kullanılabilir gelirden aldığı payın en yoksul yüzde 20’lik grubun aldığı paya oranı 7.8. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından açıklanan İnsani Gelişme Endeksi’nde Türkiye, 189 ülke içerisinde 64. sırada yer alıyor. Kamunun yaptığı yardım harcamalarının GSYH’ye oranı yüzde 1.15 oldu. Toplam 16 milyon 831 bin 210 kişi, aldığı sosyal yardımlarla ayakta durabiliyor. Yaşlı ve engelli aylığı alanların sayısı 1.4 milyon. Çocukları muhtaç ailelerin sayısı 185 bin 766’ya çıktı. Evde bakım desteğinden yararlananların sayısı 513 bin 276’ya yükseldi. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından ve GSS primleri devlet tarafından ödenen kişilerin sayısı 6.9 milyon. rilen tüm sosyal yardımlardan yararlanan hane sayısı 3.1 milyondu. 2018’de 3.4 milyon oldu. Yeterli geliri olmadığı için Genel Sağlık Sigortası (GSS) primleri devlet tarafından karşılananların sayısı da 6.6 milyondan 6.9 milyona yükseldi. Muhtaç aylığı (yetim ve engelliler) alanların sayısı 3 bin 734’ten 4 bin 869’a, imaret hizmetlerinden yararlananların sayısı 20 bin 315’ten 84 bin 280’e, MEB’den burs (ilk ve ortaöğretimdeki muhtaç öğren ciler) alanların sayısı 259 bin 481’den 1.5 milyona, YurtKur’dan burs (yükseköğretimdeki muhtaç öğrenciler) alanların sayısı 531 bin 208’den 557 bin 475’e çıktı. TKİTTK’den aldığı kömür yardımları ile ısınabilen hanelerin sayısı ise 2 milyon 65 bin. Sadece 2018 yılında belediyelerin toplam 4.8 milyar lira yardım yaptığı belirtildi. 2018’de tüm yardımların tutarı toplam 38 milyar 253 milyon 405 bin lira oldu. l ANKARA Kombi pazarında yüzde 20 daralma İnşaat sektöründeki durgunluk, birçok sektörü de olumsuz etkiliyor. Viessmann Genel Müdürü Dr. Celalettin Çelik, 1 milyon adetlik kombi pazarında bu yıl yüzde 20 küçülme beklediklerini söyledi. Viessmann’ın Türkiye’de faaliyetlerine başlamasının 25. yılı adına düzenlenen toplantıda konuşan Çelik, mevsim normallerinin üzerinde sıcak geçen havalardan dolayı pazarda beklenen hareketliliğin yaşanmadığını vurguladı. Çelik, 2020’de ekonomik sürecin normalleşmeye başlamasıyla çift haneli büyüme hedeflediklerini de sözlerine ekledi. l Ekonomi Servisi Balıklar Norveç’ten Üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye, Norveç’ten balık ithal ediyor. Norveç Deniz Ürünleri Konseyi verilerine göre, Türkiye 2018’de Norveç’ten 18 milyon dolar değerinde 14 bin ton uskumru, 30 milyon dolar değerinde 4.5 bin ton da somon ithal etti. l Ekonomi Servisi Otomotiv üretimi yüzde 8 azaldı Türkiye’de toplam otomotiv üretimi, yılın 10 ayında 2018’in aynı dönemine göre yüzde 8 azalarak 1 milyon 189 bin 539 adet oldu. Otomotiv Sanayii Derneği verilerine göre, otomobil üretimi yüzde 8 azalarak 794 bin 156 adete geriledi. Toplam pazar bu dönemde yüzde 32, baz etkisi dikkate alındığında 2017 yılına göre yüzde 54 daralarak 339 bin 546 adet oldu. Otomobil pazarı da yüzde 29 oranında daraldı ve 268 bin 624 adet olarak gerçekleşti. Ocakekim döneminde ihracat, adet bazında yüzde 6 oranında azaldı. l Ekonomi Servisi