Katalog

Çarşamba 11 Nisan 2018 ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY Kur dikiş tutmuyor ekonomi 9 Teşvik paketlerine rağmen TL’deki erime hızlanarak sürdü. 4.13’ü aşan dolarda üç aylık kayıp yüzde 10’a yaklaştı. Önceki gün 5 lirayı aşan Avro, dün 5.11’i aştı Hükümetin açıkladığı teşvik paketleri, TL’deki erimeye çare olmak bir yana hızlandırdı. Yılın ilk gününe 3.78 ile başlayan dolar/TL kuru, dün 4.1358’i görerek yine rekor kırdı. Yıl başından bu yana TL’nin dolar karşısındaki değer kaybı yüzde 9.25’e ulaştı. 2017’nin tamamında bu rakam yüzde 7.69 olmuştu. 2018’in ilk 100 gününde değer kaybında 2017 aşılmış oldu. Yıla 4.5475 ile başlayan Avro/TL kuru, dün 5.1137 ile rekor tazeledi. TL’nin yıl başından bu yana Avro karşısındaki kaybı ise yüzde 12.5’i aştı. Yarım dolar ile yarım Avro’nun toplamından oluşan döviz sepeti 4.62’yi aştı. Bu rakam sene başında 4.15’ti. Sene başında 5.1150 Sterlin/TL de, dün 5.86’yı aştı. Yıl başından bu yana kayıp yüzde yüzde 14’ü aştı. Faiz de yükseliyor Borsa İstanbul’da kayıp yüzde 2.5’e ulaştı. Bu yıla 158 lira seviyesinden başlayan altının gram fiyatı, dolar kuru ve altının ons fiyatından bulduğu destekle 176.13 lira ile rekor kırdı. Hazine, nisan ayı borçlanma programı çerçevesinde dün gerçekleştirdiği 10 yıllık gösterge tahvilin yeniden ihracında ortalama bileşik faiz yüzde 13.21 oldu. Borçlanma miktarı, 1 milyar 968.8 milyon TL’ye ulaştı. Piyasalarda 10 yıllık faizin yüzdesi dün yüzde 13.51’e yükselirken, 2 yıllık gösterge tahvil faizlerinde oran yüzde 14.55 oldu. Bu durum, başta Hazine olmak üzere borçlanma maliyetlerini artırıyor. Merkez Bankası (TCMB) Başkan Murat Çetinkaya, dün TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yaptığı sunum da, yüksek enflasyonun fiyatlama davranışları üzerinde risk oluşturduğunu belirtti ve enflasyon göstergelerinde yüksek FT: Büyüme TL’yi eritiyor seyrin korunduğu bildirdi. Su İngiltere’de yayımlanan Fi numda, “Enflasyondaki artışta Döviz kuru ve ithalat fiyatları belirleyici olmuştur” ifadesine yer verildi. Kurdaki son yük nancial Times (FT) gazetesi, Türkiye ekonomisinin yüksek cari açık ve enflasyon nedeniyle ‘aşırı ısınma’ sinyalleri verdiğini belirtti. Gazetenin selişin, nisan ayından itibaren Ankara muhabiri Laura Pitel enflasyonu daha da yukarı çek imzalı haberde, “Ekonominin mesi bekleniyor. Neden eriyor TL’nin erimesi ve piyasa faizlerinin yükselmesin aşırı ısındığı endişeleri karşısında TL’nin değer kaybetmeye devam etmesine rağmen, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan büyüme hedeflerinin peşinden koşaca de hem iç hem de dış ne ğına ilişkin korkuyu körükle denler etkili oluyor. Dışarıda, ABD ile Çin arasında yoğunlaşan ve dünya geneline yayılması beklenen ticaret savaşı endişele di” ifadeleri yer aldı. Haberde, Erdoğan’ın pazartesi günü 135 milyar liralık yatırım paketi açıkladığı ve yatırımların devamı için düşük faiz oranları istediği ha rine, ABD’nin Rus oligarklara tırlatılıyor, ekonomistlerin ve Rus şirketlere dönük yaptı dengesizliklerin düzelmesi rımları ile Suriye’de kimyasal silah kullanıldığı iddiasıyla artan gerilim eklendi. İçeride ise yüksek enflasyon ve yüksek için büyümenin yavaşlaması gerektiğini kaydettikleri ancak seçimler öncesinde hükümetin bunu tercih etmediği belirtiliyor. cari açık gibi makro göstergelerdeki bozulmalara rağmen Merkez Bankası’na “faiz indir” baskısı yapılması, TL’deki de Rusya ve İran da zorda ğer kaybında etkili oluyor. l Ekonomi Servisi ABD’nin yeni yaptırımları ve Suriye’de ABD ile da en fazla değer kaybeden para birimi oldu. Mos yasalarında yaşanan düşüşü kısa vadeli bir volatilite ola karşı karşıya gelme riski kova Borsası’nda dolar ba rak niteledi. nedeniyle Rus ekono zında işlem gören RTS enmisi de zor günler deksi önceki gün yüzde İran kuru sabitledi yaşıyor. 11’den fazla düşerken, düşüş İran’da yıl başında 34299 Rus Rublesi, do de yüzde 3.15’lik oranla sür seviyesinde olan dolar/Ri lar karşısında dü. Dolar/Ruble kuru, 63’ü yal kuru, önceki gün 60 bini dün yüzde 5’e aştı. Avro/Ruble kuru ise aşınca İran Merkez Banka yakın değer 80’ü gördü. sı, kuru 42 binde sabitledi. kaybı yaşar Rusya’nın devlet borcunu Banka ayrıca, İranlıların ban ken, haftalık iflasa karşı sigortalamanın kaya yatırmadan ellerinde kayıp yüzde maliyetini gösteren kre tutabileceği döviz miktarını 9.22 oldu ve di iflas takası primleri (CDS) 10 bin Avro olarak sınırlan Rus Rublesi, altı ayın en yüksek seviye dırdı. 42 binde sabitlenmiş yıl başından bu si olan 144 baz puana çıktı. haliyle İran Riyali, dolar kar Geçen hafta Ankara’da (soldan sağa) yana ve haftalık Rus hükümeti, ABD yaptı şısında haftalık bazda yüz Hasan Ruhani, Recep Tayyip Erodoğan ve Vladimir Putin biraraya gelerek Suriye krizini görüşmüşlerdi. ri bazda gelişmekte olan para birimleiçinde dolar karşısın rımlarının etkisini en aza indireceğini açıkladı ve rublenin değeri ile finansal pi de 11.63, yılbaşından bu yana yüzde 22.49 değer kaybetti. l Ekonomi Servisi Borç, riskli seviyede Yatırım ‘stratejimiz’ üzerineu köşede son iki yazımızda Türkiye ekonomisinde milli ge Blirimizin çarpık ve sürdürülemez niteliklerinden bahsettik. Özü itibarıyla, “Türkiye’nin birikim öncelikleri üretkenlik ve inovasyon sağlayıcı faaliyetlerden ziyade, bir saman alevi gibi parlayıp sönen ve gelir yaratma sürekliliği bulunmayan inşaat yatırımlarına yöneltilmiş” olduğu tespitinden hareketle, “Türkiye ekonomisinde yurtiçinde katma değer üretmek yerine, dış borçlanmaya dayalı ve ithalata bağımlı bu tür büyüme sürecinin izlenmekte” olduğunu; ve bu sürecin de “her defasında dış ticaret açıkları, işsizlik ve yüksek enflasyon ile birlikte yaşandığını” vurguladık. Bu satırların ardından, Ankara Üniversitesi SBF emekli öğretim üyesi ve 21. Yüzyıl İçin Planlama Grubu (http://21in ciyuzyilicinplanlama.org/) Başkanı Prof. Dr. Bilsay Kuruç Hoca’nın çok değerli öneri ve uyarıları oldu. Bilsay Hoca, Türkiye’nin dış borçlanmaya dayalı olan ve nihayetinde döviz yükümlülüklerini artırmakla sonuçlanan inşaata dayalı, dar ufuklu yatırım önceliklerinin sadece yerli burjuvazinin değil, aynı zamanda uluslararası sermayenin de küresel ölçekteki stratejik birikim tercihlerini yansıtmakta olduğunu vurguladı. Bilsay Hoca önerilerinde, Türkiye’nin izlemekte olduğu sermaye yatırımı ve üretim biçimlerinin, nihayetinde Türkiye’nin uluslararası yeni işbölümünde taşeronlaştırılmış bir sanayi ve buna bağlı olarak istihdam edilen enformalleştirilmiş ucuz işgücü deposu ve bir ithalat cenneti olarak eklemlenme projesinin bir sonucu olduğunu özellikle aktarmaktaydı. Bu yazımızda bu vurgulardan hareketle iki (resmi) veri setini sizlerle paylaşmak arzusundayım. Birincisi yerli sermayenin döviz dengesi ile ilgili: finans dışı şirketler kesiminin uluslararası net yatırım pozisyonu. T.C. Merkez Bankası verilerine göre (bankacılık dışı) finansal olmayan şirketlerin döviz varlıkları ile yükümlülükleri arasındaki farkı veren net yatırım pozisyonu, son on bir sene içerisinde net 250 milyar dolarlık bir bozulma göstermiş durumda. Söz konusu “denge” 2017 itibarıyla eksi 450 milyar dolara ulaşmış. Aşağıdaki grafik son on bir yılda bu bozulmanın seyrini izliyor ve bankacılık dışı (reel sektör) şirketlerin nasıl da uluslararası sermayenin kaprislerine bağımlı konuma sergilendiğini belgeliyor. Küresel rekor kırıldı Dünyadaki borç miktarı 237 trilyon dolar ile tarihin en yüksek seviyesine ulaştı. Uluslararası Finans Enstitüsü’nün (IFF) hesapladığı bu miktar, 10 yıl öncesine göre 70 trilyon dolardan fazla artışa işaret ediyor. Gelişmiş ülkelerde hanehalkı borcun GSYH’ye oranı da Belçika, Kanada, Fransa, Lüksemburg, Norveç, İsveç ve İsviçre gibi ülkelerde rekor seviyeye ulaştı. Bu durumun küresel çapta faiz oranlarındaki artışla beraber endişe verici bir gelişme olduğu kaydedildi. Gelişmiş ekonomilerde sadece İrlanda ve İtalya’nın hanehalkı borcun GSYH’ye oranı yüzde 50’nin altında kaldı. Buna karşın dünya ekonomisindeki ekonomik büyümeye paralel olarak küresel borcun gayrisafi hasılaya oranı beşinci çeyrekte de azaldı. l Ekonomi Servisi Ufukta yüksek zam görünüyor Döviz kurunun neredeyse saat başı yeni bir rekor kırdığı dün, yurttaş açısından gelecek yeni ve büyük zamların da habercisi ne yazık ki. Zira dolardaki artış nedeniyle PÜİS’in (Petrol Ürünleri İşverenleri Sendikası) sitesinde yeni bir zammın açıklaması an meselesi. Özellikle enerjide dışa bağımlı ülkede elektrik ve doğalgaza gelecek zamları yanı sıra benzine yani ulaşıma gelecek zamlar, yurttaşa iğneden ipliğe zam olarak yansıyacak. PÜİS en son martın son haftasında iki kez zam yapmış, benzin önce 15 ardından 12 kuruş olmak üzere toplamda 27 kuruş zamlanmıştı. Motorin de yine martın son haftası 17 kuruş zamlanmıştı. Böylece İstanbul’da benzinin litre fiyatı 6 liraya yaklaşırken Hakkâri’de aşmıştı. l Ekonomi Servisi Teşviğin, yöntem olarak da içerik olarak da piyasanın beklentisini karşılamadığını söyleyen Prof. Hayri Kozanoğlu, borcun ciddi boyutlara ulaştığına dikkat çekti Sakıp Sabancı Ne açıklanan teşvikler, ne verilen krediler yüksek tansiyonu indirmeye yetmiyor. Önceki gün açıklanan 135 milyar liralık teşviğe karşın artışını sürdüren dövizin dün de neredeyse saat başı rekor kırmasını Cumhuriyet’e değerlenderen Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, teşviklerin neden yangını söndermediğini, kur artışının nelere mal olacağını şöyle özetledi: 4 Teşviklerle ilgili piyasının cari açık, yüksek faiz, yüksek işsizlik gibi konuları kısa sürede çözüm getirmesi beklentisi vardı. Oysa teşviklerin kısa vadede bu sorunları çözemeyeceği görüldü. SAKIP SABANCI ANILDI Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Merhum Sakıp Sabancı, vefatının 14. yıldönümünde kabri başında yapılan törenle anıldı. Zincirlikuyu Mezarlığı’ndaki törene Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Güler Sabancı, Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkan Vekili Erol Sabancı, merhum Sakıp Sabancı’nın eşi Türkan Sabancı, kızları Sabancı Holding Yönetim Kurulu üyesi Sevil Sabancı ve Dr. Dilek Sabancı’nın yanı sıra Sabancı Topluluğu yöneticileri, iş insanları ve öğrenciler ka tıldı. Sabancı Holding Genel Sekreteri Nedim Bozfakıoğlu, “Sakıp Bey aradan yıllar geçse de, güler yüzüyle, sosyal yönleriyle ve başarılarıyla ve vizyonuyla hatırlanıyor. Gönüllerdeki yerini ise her zaman koruyor” dedi. l Ekonomi Servisi MERKEZ BANKASI BAŞKANI BÜTÇE KOMİSYONU’NDA KONUŞTU ‘Fiyat istikrarında başarı yok’ Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkaya, dövizdeki artışı ‘atak’ olarak nitelendirirken, kaynağının ne olabileceğinin izlendiğini söyledi. Rusya ve ABD arasında ilişkilerin gerildiğine dikkat çeken Çetinkaya, fiyat istikrarında başarılı olunduğunun söylenemeyeceğini söyledi. Merkez Bankası Başkanı Çetinkaya, dün TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’na sunum yaptı. Son dönemdeki gelişmelerin enflasyon görünümüne etkileri açısından izlendiğini kaydeden Çetinkaya, “Yüksek TÜFE, fiyatlama davranışları üzerinde risk” dedi. Enflasyon göstergelerinin yüksek seyrini koruduğunu anlatan Çetinkaya, para politikası kararlarının fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda şekilleneceğini söyledi. Yapısal adımların kalıcı fiyat istikrarını desteklemesi gerektiğini söyleyen Çetinkaya, “Enflasyondaki artışta döviz kuru ve ithalat fiyatları belirleyici” oldu dedi. Cari işlemler açığında artış gözlendiğini hatırlatan Çetinkaya, dış borç çevirme oranlarının yüksek seyrettiğini söyleyerek “Uzun vadeli sermaye girişi istikrarlı bir seyir izlemekte dir” dedi. lANKARA Adrese teslim 4 Yöntem olarak adrese teslim bir sistem, güveni zedeledi. Tüm şirketler eşit koşullar tanınırdı. 4 Açıklanan teşviğin 100 milyarı yalnız dört şirkete sınırlı sektörlere verildi. Bunlar da yüksek tekonoloji ve dijital yatırımlar değil. 4 32 milyar dolarlık bir yatırımın çok kısa sürede cari açığa bu yatırımlarla 19 milyar dolarlık bir katkı yapması gerçekçi değil. 4 Teşviklerden aslan payını petrokimya ve maden sektörleri aldı. Türkiye’de Tüpraş ve Petkim gibi stratejik şirketler neden satıldı. 4 Bu yıl için cari açık dahil vadesi gelmiş borç miktarı 235 milyar dolar, doların arttığı her kuruşla bu borcun maliyeti artıyor. 4 İthalat hızlandı, ihracat yavaş, ülke borcu 450 milyar dolarla 2002’den bu yana ilk kez GSMH’nin yüzde 50’sini aştı. 4 KGF ile verilen kredilerin geri ödenememesi riski söz konusu. Bunlara hazine garantisi yüzde 7. Bu haliyle bütçeye ekleyeceği yük 20 milyar lira civarında. 4 Ülker’den sonra Doğuş Grubu’nun yapılandırmaya gitme ihtiyacı, ‘mali yapıları büyük şirketler böyle ise küçükler ne haldedir’ sorusunu akıllara getiriyor. 4 Kredilerin geri ödemesinde yaşanacak güçlükler bankalarda riske yol açacaktır. l Ekonomi Servisi Bunu izleyen tabloda da Türkiye’nin son on yılda stratejik yatırım kararlarını değerlendirelim. (kamu artı özel, toplam) Sabit sermaye yatırımlarının seyri bize Türkiye’nin imalat sanayiine yönelik yatırımlarını hızla geriletmiş olduğunu (2006’da yüzde 38.7’den 2015’te yüzde 27.5’e) ve aradaki farkın inşaat ve hizmetler sektörlerinde yoğunlaştığını gösteriyor. Kalkınma iktisadı yazınında daha çok gelişmiş ve sanayileşmesini tamamlamış ülkelerde gözlenmekte olan bu olgu, Türkiye benzeri yeni sanayileşme çabası içerisinde olması gereken ülkeler açısından olgunlaşmamış sanayisizleşme sorunu olarak değerlendiriliyor. Bu hafta başında açıklanan “yeni” yatırım teşvik paketinin de bu yapıyı değiştirmekten uzak olduğunu; ve sadece yerli ve uluslararası sermaye şirketlerinin Türkiye pazarında yaşadıkları tıkanmayı kamu kaynaklarını devreye sokarak aşma çabasından ibaret kalacağını vurgulamakla yetinelim. Fitch: Ticaret riskleri arttı ABD ve Çin arasında ticari savaş gerilimi dün Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in açıklamlarıyla yatışırken Fitch Ratings’ten uyarı geldi. Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, “ABD ve Çin arasında gümrük tarifesi tehditleri global ticaret risklerini artırıyor” dedi. Fitch Ratings’e göre ABD ile Çin’in gümrük tarifeleri konusundaki ifadeleri her iki ülkenin de büyüme görünümlerini negatif etkileyecek ticari korumacılık açısından potansiyeli yükseltiyor. Çin’den ticaret savaşı ateşini düşürecek hamle geldi. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Çin’in kapılarının dışa kapanmayacağını belirtek, otomobil ithalatı üzerindeki vergilerin önemli ölçüde azaltılacağını ve yabancı firmaların otomotiv endüstrisinde mülkiyet haklarına yönelik kısıtlamaların hafifletileceğini ifade etti. l Ekonomi Servisi C MY B