Katalog

söyleşi Salı 9 Haziran 2015 selinongun@cumhuriyet.com.tr EDİTÖR: HAKAN AKARSU TasaRım: ŞÜKRAN İŞCAN 14 SELİN ONGUN akP çekirdeğine kilitlendi sempatizan oylarını kaybetti andığın net resmini çeken, 7 Haziran’ın “bileni” KONDA Araştırma oldu. Siyasal süreçlerin analizinde her “taraf”ın görüşüne kulak verdiği bir isim olan KONDA Araştırma Genel Müdürü Bekir Ağırdır ile seçimden 20 gün önce söyleşmiştik. Sandık sonuçları eşliğinde şimdi fikri takip diyoruz. AK Parti ile başlayalım. 2011’den 2015’e, mevcut resim ne diyor? 2011 sonuçlarına bakılarak “AK Parti sekizdokuz puan kaybetti” deniliyor. Bu doğru. Fakat daha önceki konuşmamızda da yüzdelerin değil sayıların anlamlı olduğunu söylemiştik. AK Parti’nin 21 milyona kilitlenmiş olan oyunun 18 milyonu çekirdekti. Seçimden evvel bunu belirtmiştik. Şimdi bu aradaki üç milyondan AK Parti sadece 500 bin alabilmiş durumda. Yani 21 milyon olan oyu, 18 buçuk milyona düştü. Bu ne demek? Bu şu demek; AK Parti bütün sempatizan oylarını kaybetti. Kabukları soyuldu, öz çekirdek oyuyla baş başa kaldı. Kendi öz, çekirdek oyuna kilitlendi. Bu çekirdek oy da kutuplaşma vs. nedenlerle kolay çözülmez. Onun için halen hayatımızdaki en önemli siyasi aktör AK Parti diyoruz. Bİ soRmak lazım KONDA Araştırma Genel Müdürü Bekir Ağırdır, 7 Haziran seçim sonuçlarını değerlendirdi S Türkiye’de her şey parçalandı, her şey partizanca siyasileşti. Kutuplaştık. Biz duygumuz parçalandı. Devletin organları bile “Erdoğancı veya değil” diye parçalandı. Bunları Cumhurbaşkanı’nın kendisi de söylüyor. “Paralel yapı var” diyor. Her gün 50’şer polisi içeri alıyorlar. Devlet bile böyle bir partizanlık ve siyasi kutuplaşma nedeniyle parçalanma yolunda. Türkiye bunu taşıyamaz. Türkiye, Suriye ya da Mısır değil. Eğer partiler uzlaşmayı üretmez ve halen kavgayı sürdürürse, bugün hiç hesapta olmayan bambaşka bir aktör ortaya çıktığında, seçmen şimdiki resmin hepsini tasfiye edebilir. Sizin koalisyon öngörünüz nedir? Ben gündelik hayatı yönetmek için koalisyonun AK Parti ve MHP arasında olacağını düşünüyorum. Oradaki kritik mesele de şöyle. 1) MHP başkanlık konusunda net pozisyon aldı. Zaten seçmen de başkanlığı gündemden çıkardı. 2) Yolsuzluk meselesi. MHP burada hesaplaşma konusunda geriye doğru adım atabilir ama geleceğe yönelik olarak örneğin Erdoğan’ın devre dışı bıraktığı şeffaflık paketini hemen çıkarma gibi şıklarda anlaşabilirler. Ya da kamu ihale kanununu yeniden düRadikal Erdoğancılık zenlemek gibi bir pakette el sıkışabilirler. AK Parti’yi çekirdek oyuna ne kilitseçimin mottosu ağırdır, seçimden 20 gün önce “Hiç kimse çılgınca sevinmeyecek herkes mutlu olacak” demişti. 3) Çözüm süreci İmralı zemininden zaledi, Davutoğlu mu? ten çıkarılmalıydı. İlerleme sağlanmamaHayır, bütün olarak bakmak lazım. Bu sının önemli nedeni AK Parti’nin ısrartılmaya dönüşürse, ilk seçimde HDP anaile CHP bir dahaki seçimde yer değiştire HDP oyunu altı puan yükseltti. Bu ne tek başına Davutoğlu’nun ne de Sayın la tek muhatap olarak İmralı’yı kabul etmuhalefet partisi olabilir. bilir. Seçmen HDP’ye gelecek için önemaltı puan kim? Cumhurbaşkanı’nın başarısızlığı. Aynı mesi, HDP’yi oyunun dışında tutma çabaÜç ay sonra erken seçim olursa san li bir rol oynama fırsatı verdi. Eğer HDP Bunun üç puanı AK Parti’den çözüzamanda partinin de başarısızlığı. sıydı. HDP şimdi parlamentoda. HDP’nin gerçekten beklenen zihni yırtılmayı üret dıktan ne çıkar? len Kürtler. Kalan üç milyonda şu kısı Bu 18 milyon çekirdek oy, partiye önerdiği çözüm sürecine AK Parti daha kötü miş olsaydı zaten yüzde 13 değil 18’lema dikkat diyelim. Herkes HDP’ye giden ne söylüyor? yönelik komisyonlar parbir yere gider. MHP ve re çıkabilirdi. Eğer HDP çoğulculaşmayı emanet, stratejik oydan söz ediyor. SiSeçmen erken Bakın şu önemli. Cumhurbaşkanlığı selamentoda kurulursa, bu HDP’nin oyları olumgerçekten kurumsallaştırabilirse bu çok zi şaşırtacak bir şey söyleyeyim. O oylar çimlerine doğru partinin çekirdek oyu 18 seçimi affetmez. hayata geçerse, “Artık rol lu patlar. AK Parti’den önemli bir firsat. MHP baştan itibaren saCHP’de de ödünçtü zaten. Bu ülkede bir milyon civarındaydı. Bunun yanında üç Meclis’e düşer” mantığıPartiler uzlaşmaz MHP’ye, CHP’den de kin bir kampanya yürüttü. Aday listesi kesim var ki, yüzde 3 ile 5 arasında daha milyon da sempatizan oyu vardı. na ne MHP ne HDP itiHDP’ye doğru ciddi bir ni Meclis’teki siyaset yapma kapasitesini Batılı, kentli, modern, demokrat değerle ve kavgayı sürdü Sempatizanı nasıl somutlarsınız? raz eder. Dolayısıyla AK kayma olur. Çünkü iki güçlendirmek üzere kurdu. Nitekim onu ri benimsemiş. “Bu partilerin hiçbiri ba Sempatizan dediğim partiye eleştirilePartiMHP hükümeti kurürse, hiç hesapta büyük partinin böyna cevap vermiyor” diyor. Hayat tarzı ko da başardılar. Şu anda koalisyon için en ri olsa da yine AK Parti’ye oy verenler. rulur, çözüm süreci de le bir durumda bile bir büyük adaylar. AK Parti oylarının bir kıs olmayan bir aktör AK Parti’nin bu potansiyeli aslında 2223 nusunda tehdit hissi olduğu için CHP’ye parlamento zeminine kayçözüm üretememiş ol mını MHP’ye, bir kısmını HDP’ye kaptır yöneliyor. Ama CHP’ye oy verirken de bu milyondu. ortaya çıktığında, mış olur. Fakat burada hemasını anlayışla karşı dı. Üstelik yeni seçmenden de oy alama insanlar zaten emanet verdiler. CHP bu Peki ne oldu? geleceği için çok lamaz seçmen. Hatır dı. MHP’nin şöyle bir avantajı vardı. Hem oyları nasıl kalıcı kılamadıysa yarın HDP seçmen şimdiki res pimizin 17 Aralık’ta doğru pozisyon gelişterekritik bir hat var. AK Parti’den hem CHP’den kaçan Türkler latmak isterim, 1983 de kalıcılaştıramayabilir. Emanet oy samedi bu bir. Evet, seçmen yerel seçimmin hepsini tasfi Nedir o? ile 2002 arasında bu için meydanda, herkesin önünden geçtiği dece HDP’ye özgü değil. HDP’ye gelen o de “bir operasyon yapılıyor” hissiyle parBüyük uzlaşma! toplum her seferinde bir yere konumlandı. Gürültü patırtı yap altı puanın bence iki puanı CHP’ye zama ye edebilir. tinin yanında durdu ama aynı zamanda 2011’de Anayasa Uzlaşbirinci partiyi değiştirmadan dükkânı herkese açık tutarak sanında emanet oy veyolsuzluğa da inandı. Bu ma Komisyonu dağılırdi. Hepsine birer fırsat renler. Umutlanmaya kin bekledi. Nimetini de topladı. konuda ikna edilmeyi sonken 72 maddede uzlaşmışlardı. “Şimdi verdikten sonra sonunda hepsini tasfiAK Parti semihtiyaçları vardı, bu raya ertelemişti. AK ParErken seçim affedilmez 73. maddeyi konuşuyoruz” derlerse CHP ye etti. AK Parti de artık yeninin temsilci HDP’yi denediler. ti onları ikna etmek yerine patizan oylarını kez ve HDP’nin de dahil olacağı, aradığımız “8 Haziran sabahı siyasi düzlem” di si değil. Dört yıldır kullandığı dil ile ken Kalan bir puanlık bir kavgayı başka bir zeminde yeni hayatı kurmak için, kapı aralanır. kaybetti. Çekirdek yerek soralım? dini her ne kadar “Yeni Türkiye” diye su kısım, HDP’nin üret sürdürmeyi tercih etti. Bir “Oyalanalım” derlerse, buradan uzlaşma 1) Türkiye siyaseti dört partiye konsonuyor olsa da, AK Parti 2002 Türkiyesitiği ittifaklar içinden başka önemli unsur. O 18 oyuna kilitlendi. üremez. O zaman da AK PartiMHP koalide oldu. 2) Bu dört parti dört kimliğin nin kavgacı siyasetine ve kavgacı aktörlegeleneksel sol çevremilyon arasındaki siyasal lisyonu dört yıllık olmaz. Yani AK Parti‘Bu lider bütün se partisi haline dönüştü. Biri az biri çok ay rine teslim oldu. lerden ya da Alevilerislam mücadelesindekiler MHP koalisyonu sadece gündelik hayarı konu. İslamcılık, laiklik, Türklük üze O halde önümüzdeki yakın süreçte şu deneyime sahipler. Parçimleri kazandı’ di den gelen oylar. tı yönetmek için kurulursa, iki, iki burine üç parti var. HDP ise Kürtçülüğü aşmanzarada koalisyon değil, erken seçi Seçmenler partitileri kapatılıyor, paralarına yerek bütün hata me gitmek için zorlayan partiler olursa çuk yıl sonra seçime gideriz. Ama bülere ne mesaj verdi? maya çalışıyor. 3) AK Parti ve karşıtları el konuluyor, onun için hadiye bir kutuplaşma net. Ama başka bir seçmen onları 2002’de olduğu gibi tabe yük uzlaşmayı ararlarsa ülke için tarihi AK Parti’ye, sistefızalarında legal örgütlenları sineye çekmek fırsat olabilir. Tabii tüm bu oyunda dört yerden bakınca bir ayrım daha var. Sos la partisine dönüştürür mü? mi bu kadar kanırt menin yanında informal bir ve ayak uyduryolojik tabanlarına baktığınız zaman AK Kutuplaşma ve çok konuştuğumuz kim partinin dışındaki beşinci aktörün, Samaya “hayır” dedi. örgütlenme de var. HatırlaParti ve MHP tabanları daha müteddeylik sıkışmaları vs. nedenlerle sandıkta ra yın Cumhurbaşkanı’nın nasıl davranacaSen konforlu çoğunyın Mercimek davasını, Remak kaybettirdi. ğını kestiremiyoruz. “Beştepe’de Bakandikal değişiklik olmadığını söyledik hep. luğun olduğu zaman yin, CHP ve HDP tabanları daha seküler fah Partisi’nin paraları başhayat tarzını benimsiyor. Seküler kesim Dolayısıyla o kadar ciddi bir tasfiyeye dö lar Kurulu’nu toplarım” tavrında devam diğerlerini kaale alkalarında çıktı. Dolayısıyla ederse, o koalisyon sürmez, olmaz. 3540 aralığında, diğeri de 6065 aralığın nüşmese bile AK Parti’den üç ya da beş şimdi çekirdek seçmen, o ayakkabı kutumadan iş yapıyorsun, hayır, dedi. Çünkü Cumhurbaşkanı ilk açıklamasını da. O seküler kesimde şu ana kadar CHP puan MHP’ye doğru kayabilir. CHP’den larındaki paraların partilerin paraları ola aralarında diğerleri de vardı. O nedenle balkondan değil yazılı olarak yaptı... tek başınaydı. Şimdi HDP de var. Bu sebileceğine inanır gibi yaptı. Ve parti de de üç, beş ve belki sekiz hatta 10 puan “bir dakika” dedi. CHP seçmeni, CHP’yi Doğru, şimdilik elimizdeki resim böyküler tabanda CHP değişmeyi bu kez de muhtemelen örgütlerinde öyle savunuldaha HDP’ye doğru kayabilir. Yani seçbu seçimde titretmedi. Ama bunun le. Altını çizmek isterim. Bugünkü resimdu. Fakat yine de akıllarındaki kuşkuya başaramazsa, HDP çoğulculaşmayı sahimen erken seçimi affetmez. Buna zorlaCHP’nin son şansı olduğunu düşünüyode, önce iktidarı kaybettiği için AK Parti, karşı bir cevap beklediler. O gelmedi. Do rum. Eğer HDP çoğulculaşmayı gerçekten den kurumsallaştırırsa, Türklerdeki ya mayı hiç affetmez. layısıyla o sempatizan seçmen de potanda sekülerlerdeki sorgulama bir zihni yır Her parti için siz neye dikkat dersiniz? ardından anamuhalefet olarak CHP aldığı kurumsallaştırırsa, bunu başarırsa, HDP sonuçla, bir değişim hamlesini tetiklemez siyel de gitti. Diğer kısımda AK Parti’nin ise, bunu beceremezlerse her ikisi de, ikison dönemdeki bütün uygulamaları gibi iki buçuk yıl sonra olacak erken seçimde başkanlık sarayı ve onu savunan dil var. çok daha zayıf hallere düşerler. MHP ve Diyanet İşleri Başkanı’nın arabasını saHDP birlikte rolü kapabilir. vunmak için kullanılan dil, o arabadan ve “AK Parti ve CHP ya birlikte değişir saraydan daha fazla rahatsız etti insanya da birlikte giderler”, öyle mi? ları. Erdoğan gibi fukaralığını öne çıkarAynen öyle... Şimdi AK Parti’nin namış ya da fukaralığın meziyet olarak su Kürt seçmenlerin oyları ağırsıl davranacağına dair birkaç ipucu var. nulduğu bir kültürün içinde şimdi zenlıklı olarak kime gitti? Cumhurbaşkanı sakin sözlerle bir yazıginliğin ve şaşaanın doğruluk, gereklilik Kürt seçmen Türkiye’de yaklaşık lı açıklama yaptı. Öfkesini kontrol ettigibi sunulması kendi tabanında sorgulayedi milyon. Bu rakamın üç buçuk ği anlaşılıyor. Davutoğlu balkondaki koma üretti. milyon kadarı AK Parti’ye, iki bunuşmasında “iktidarın talibiyiz” dedi. AK Erdoğan’ın meydanlarda olması, bu çuk milyonu HDP’ye gidiyordu. Ka Parti bir gün için bile iktidar boşluğudili savunan radikal Erdoğancılık da lan bir milyon da farklı partilere dana razı değil. Yine Davutoğlu balkon koeksi yazdı mı partiye? ğılıyordu. Şimdi her 10 Kürt seçmenuşmasında “başarısızlık tınısı” çıkarmaYazdı tabii. Yapılan, AK Parti’nin o çenin 67’sinin partisi HDP oldu. İkisidı. Eğer Tayyip Bey “İstifa et, parti lidekirdek oyunu, 18 milyonu Erdoğanlaştırrini değiştirsin” derse kısa vadede Davunin veya üçünün ise AK Parti oldu. dı. Ama bunun bedeli o üç milyonu, semtoğlu direnecek ya da direnmeye hazır Alevi seçmende durum nedir? patizanları kaybetmek oldu. Dolayısıyla lanıyor diye anlıyorum. Tabii direnmeye Alevilerde geleneksel olarak seçbütüncül olarak başarısızlık var. “Bu lihazırlanan başkaları da vardır. Abdullah der bize bütün seçimleri kazandırdı” dimenin dörtte üçü hep CHP’liydi, yiGül, üç dönemden dolayı dışarıda kalan yerek göz göre göre bütün hataları sineye ne CHP’li. Orada değişiklik yok. kurucu abiler vs. Ya da siyasal İslamın çekmek ve ayak uydurmak kaybettirdi. Ama Alevilerin bir kesimi belki öncefasını çeken, bu harekete gönlünü veÖrneğin Dolmabahçe buluşmasını Cumceden seçime gitmezken ya da solren ama sonradan AK Partililer nedeniyhurbaşkanı istedi diye sonradan reddetsosyalist partilere dağılırken şimle şimdi dışlanmış olanlar...10 gün içinmek, bütün bunlar, seçmenin gözünün di topluca o geri kalan dörtte biri de AK Parti’nin pozisyon tayin edeceğini, önünde oldu. Seçmen kül yutmadı. Ama HDP’ye gitti. Eylül’deki kurultayda resmin gözükeceğibir yandan şu ıskalanmamalı, AK Parti ni düşünüyorum. bu haliyle de 40 buçuk. Fotoğraf: VEDAT ARIK AK PartiMHP koalisyonu ‘ ‘ alevilerin dörtte biri HDP’de C M Y B ‘ ‘