Katalog

OLAYLAR ve GORUSLER 18 EDİTÖR: ÖZGÜR MUMCU ve SİNEM USER KARA TASARIM: AYNUR ÇOLAK KÜLTÜR SANAT Çarşamba 3 Haziran 2015 Ideal kent tasarımı Prof. Dr. TEVFİK BALCIOĞLU Yaşar Üniversitesi Köşemen 1 milyon öğrenciye 2 milyon kitap çağındaki çocuklar kitap okuyor. Bu nedenle Türkiye’de üretilen kitap sayısı ve kitap okuma oranları her geçen yıl artıyor. Çocuk ve ilk gençlik yayıncılığımızdaki kalite artışını görmemek elde değil. Çocuklar daha iyi, daha kaliteli kitap talep ediyor, sektör de üretiyor. Bu olumlu tabloya rağmen görmemiz gereken bir de gerçek var. Devletin, Milli Eğitim Bakanlığı’nın ya da Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kitap okumayı özendirici kampanyaları, projeleri yok. Çocukların kitapla karşılaşabildiği tek yer okullar. Son siyasi gelişmelerle okullara ders kitabı dışında kitap sokulmadığı ya da sadece belli yayınevlerinin kitaplarının okunmasına izin verildiğini, müfettişlerin öğrencilerin çantalarında yardımcı ders kitabı aradıklarını ve kitap bulduklarında öğretmenler hakkında soruşturma açıldığını duyuyoruz. Birçok eve kitap bir yana gazete bile girmiyor. Kitap almak isterseniz kitaba ulaşmak da pek kolay değil. Türkiye’nin birçok ilçesinde kitabevi yok. Aynı şekilde kitaba ulaşmanın en ekonomik yolu olan halk kütüphanelerinin sayısı da yok denecek kadar az. Türkiye’de 31 bin 871 mahalle ve 18 bin 332 köy var ama 1118 halk kütüphanemiz var. Bunların çoğunda çocuklara yönelik kitap yok ya da kütüphaneler yetişkinlere göre yapılmış, çocukların kullanımına uygun değil. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu ders kitaplarının dışındaki kitaplarla kitap fuarlarında karşılaşıyorlar. İş Bankası’nın “Karneni Göster Kitabını Al” kampanyaları ile birçok çocuk ilk defa kitapla buluşmuş olabilir. Çocukların bir kitapla bir mevsim geçirmeyeceklerini, kitap okumaktan keyfini alırlarsa büyüklerden çok daha hızlı ve fazla kitap okuyacaklarını da unutmayalım. Yeter ki onların kitaba ulaşmasını sağlayalım. İş Bankası da bunu yapıyor. Adnan Bali ve projeyi yürüten arkadaşlarını kutlarım. CHP’nin Merkez Türkiye Projesi Türkiye’yi bir global oyuncu yapacak, İstanbul’a göçü yavaşlatacak, işsizliğe çözüm getirecek, Doğu’yu hızla kalkındıracak bir proje gibi gözüküyor. İ H er şeyden önce ezber bozdu, yıllardır projeleri olmadığı ithamlarına maruz kalan CHP gündemi değiştiren bir çıkış yaptı. Türkiye’ye hedef belirledi. Bu hedef 2023 için getirilen hedeflerden farklı olarak, bence, Türkiye’ye küresel bir fonksiyon, önemli bir rol ve güçlü bir pozisyon kazandıracak nitelikte. Edward Howard’ın, 1900’lerde geliştirdiği Bahçe Kent projesi. rine, spor ve oyun sahalarına sahip, organik tarımı ve beslenmeyi savunan, karbon ayak izi düşük, geri dönüşüm sistemi kurulmuş, çöp ve katı atıkların geri kazanımını sağlayan, gelişmiş arıtma tesisleri olan, enerjisini güneş ve rüzgârdan alan, konutlar, alışveriş ve eğlence bölgeleri ile üretim ve çalışma mekânları arasındaki mesafeyi, ulaşımı minimuma indiren, toplu taşım öncelikli, taşıtta bisiklet kullanımını özendiren, elektrikli şoförsüz taşıtların insanlara hizmet ettiği, her türlü altyapı desteği sağlanmış, üniversite, teknoloji ve inovasyon merkezleri çalışan, kablosuz ağlarla örülü ve daha birçok çağdaş donanıma sahip bir kent. Bu çerçevede MTP ekonomi çıkışlı bir önerme olsa bile taşıdığı tasarım ve inovasyon potansiyeli ile bambaşka kazanımlara ve alanlara da kapı açan bir girişimdir. Özel bir yasayla kurulacak kentin lojistik yapısıyla bir üretim, depolama ve dağıtım merkezi olması, bir yandan serbest bölge, bir yandan üniversite ve araştırma merkezleriyle teknokent kimliği taşıması, ulaşım ağları kurulması, yaratacağı istihdam ile bölgede bir çekim noktası olması, projenin ekonomik boyutları ve benzeri konular her gün tartışılmakta. Benim asıl vurgulamak istediğim bu projenin tasarım boyutudur. Merkez Türkiye Projesi (MTP) yepyeni bir kent kurulmasını önerirken akla ister istemez 21. yüzyılda ideal kent, ideal kent yaşamı nasıl olmalıdır sorularını getiriyor, kent kavramını, yaşamını yeniden tanımlama, kurgulama ve kurma şansı tanıyor. İşte bu yüzden MTP Türk tasarımının, tasarımcısının yıllardır aradığı bir fırsat, tüm tasarım disiplinleri için müthiş bir potansiyeldir. MTP Yaşamı yeniden düşünme, değerlendirme, tasarlama ve hatta bir tasarım manifestosu yazma olanağı sunuyor. Tarih içinde hiç de yeni bir olgu değil. Sıfırdan kent kurma pratiği yeterince yaygın. Örneğin Türkiye’de, 1934’te yapılan Cumhuriyet Köyü Projesi. Planı Prof. Dr. Afet İnan “Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Sana Projenin boyutları MTP ve tasarım yi Planı” başlıklı eserinin ekinde yayımlamıştır. Araştırmacı Sinan Meydan, bir TV8 programında projenin Trakya Umum Müfettişi Kazım Dirik tarafından Atatürk’e sunulduğunu, Atatürk’ün bizzat katkıda bulunduğunu ve Trakya’da birçok köyde uygulandığını anlatır. Plan, İngiliz Edward Howard’ın, 1900’lerde geliştirdiği Bahçe Kent projesine çok benzer (Resim 1 ve 2). Arada ciddi bir ölçek farkı vardır, ancak şekilsel benzerliğin yanı sıra su kanalları, merkez periferi ilişkisi, yeşil alanların dağılımı ve daha birçok açıdan rahatlıkla kıyaslanabilir. ş Bankası sekiz yıldır “Karneni Göster Kitabını Al” adlı bir sosyal sorumluluk projesi yürütüyor. Proje ile “Çocukların nitelikli kitaplarla buluşturulması, okuyan gençlerin sayısının artması, öğrenciler için fırsat eşitliğinin oluşmasına katkıda bulunulması” amaçlanıyor. Bu yıl da okulların kapandığı 12 Haziran’dan itibaren ilk ve ortaokul öğrencilerine ikişer kitap hediye edilecek. Kitaplardan biri Eray Canberk’in hazırladığı “Şairlerimizden Seçme Şiirlerle Şiir Dünyasına Yolculuk”, diğeri de Doç. Dr. M. Sinan Özeren’in “Depremden Korkmuyorum Nasıl Korunacağımı Biliyorum.” İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali’nin açıklamasına göre bu yıl sadece karnesini alıp banka şubelerine gelen çocuklara değil yatılı bölge ortaokullarındaki öğrencilere ve Sevgi Evleri ile mülteci kamplarında kalan çocuklara da kitap hediye edilecek. İlk ve ortaöğretimde 12 milyon civarında öğrenci var. Bunların bir milyonuna kitap hediye edilmiş olacak. Önemli bir rakam. İş Bankası’nın kampanyaları başladığından beri farklı değerlendirmeler yapılıyor. Olumlu düşünenler çocuklara okuma zevki aşılandığını, yarının kitap okurlarının oluşmasına katkıda bulunulduğunu söylüyor. Kampanyanın olumsuz etkisi olduğunu düşünenler ise çocuğun ders dışında kitap okuyacağı dönemin tatiller, yaz ayları olduğunu, çocuk tam tatile çıkarken onu banka şubesine çağırıp kitap hediye ederek kitabevine gidip kitap satın almasının önlendiği yani yayıncılık sektörünün olumsuz olarak etkilendiğini düşünüyor. Dünyada en çok kitabı yaşlılar okuyor, çocuklar ve gençler kitaptan uzaklaşıyor. Çocukları ve gençleri kitapla buluşturabilmek, kitap okuma zevki kazandırabilmek için birçok kampanya yapılıyor. Bizde ise tersine bir durum söz konusu. Türkiye’de en çok 714 yaş grubu yani ilk ve ortaöğretim Halka yönelik Sıfırdan kentleşme Doğa ile uyumlu İngiltere’de Howard’ın Bahçe Kent projesine göre kurulan Letchworth ve Welwyn kentleri ve Milton Keynes yerleşkesi MTP’nin nasıl kapsamlı bir tasarım anlayışı içinde ele alınabileceğini gösteriyor: Sürdürülebilirliği ilke edinmiş, doğa ile uyumlu, parklara, botanik bahçele İktidarda kim olursa olsun, bu projeye sahip çıkılması gerekir. 2023’te kendi otomobilimizi yapacağız, uçağımızı yapacağız gibi hedefler teknolojik başarı çıtasını yükseltmesi bakımından motive edici olabilir. Ama bu projeler doğrudan halka değil, belli bir kesime, ülkeye, sanayiye ve kalkınmaya yöneliktir. Oysa MTP’nin odağında bilimsel, teknolojik, sektörel ve ekonomik gelişmelerin yanı sıra, insan, toplum ve yeni yaşam çevreleri bulunmaktadır. Merkez Türkiye Projesi kâğıtta kalmamalı, tasarım boyutuna da özen gösterilerek hayata geçirilmelidir. Merkez Türkiye Projesi CHP’nin sunduğu Merkez Türkiye Projesi ümit verici bir proje ancak projenin kaderini belirleyecek akıl, bilim ve soluğumuzun yeterli olup olmayacağıdır. BOZKURT GÜVENÇ A ydın Engin adını koydu: “Köy Kent’ten Mega Kent’e”. Çiğdem Toker de Kılıçdaroğlu’nun açıkladığı ikinci Seçim Bildirisini şöyle değerlendirdi: Toplumu, 20 yılda, ortalama 10 bin dolar gelir tuzağından 33 bin dolar düzeyine çıkaracak, 2 milyon işsize istihdam sağlayacak bir dönüşüm. Ülkeyi, uluslararası bir mal ve hizmetler üssüne dönüştürmek amacıyla, ticaret yükünü İstanbul ve Ankara’dan Anadolu’ya taşıyacak; göçü, sağlıksız kentleşmeyi, gelir adaletsizliğini önleme potansiyeline sahip ümit verici bir mega proje. mesine bağlı; üç kıtadaki 58 ülkeye 45 saatte lojistik hizmetler sunmayı hedef alan küresel bir atılım! Japonya, 21. yüzyılın “Küreselleşen Dünya” söyleminden yıllar önce, benzer bir projeyi başarıyla uygulamıştı. İletişim teknolojisinde devrim yapan ABD’de, katalogdan sipariş edilen bir mal veya hizmetin müşteriye ulaşması, ortalama 35 hafta sürüyormuş. Japonlar aldıkları siparişleri ikinci gün uçakla yola çıkarıp, üçüncü gün teslim ederek ortalama süreyi, 35 güne indirmişler. Üreticiler, Amerikan mallarını Japonya’dan almaya başlayınca Japonlar “mucize”yi bir devlet sırrı olarak bir süre saklamışlar. Aslında bu sır değil, üstün nitelikli insangücünün “zamana karşı yarışı” idi. Bir megakent kurmak yerine, endüstriyi, demiryollarını, limanları ve havaalanlarını Seiko saati gibi işleyen bir İletişim Merkezi haline getirmişlerdi. Başarının önşartı o günlerin deyimiyle Kalite Kontrolu (QC) idi. Sunulan mal ve hizmetlerin rakipsiz olması zorunluydu. Tokyo’da ünlü bir müzik seti satın almak istediğimde, tezgâhtar bir kataloğu inceleyip “Türkiye’de servisimiz yok, falanca markayı öneririm” demişti. Türkiye’de servisi olmayan bir Japon malının onarımı için yazdığım mektuba şu kısa cevabı almıştım: “Uzman teknis Uzakdoğu mucizesi yenimiz, Moskova’dan Kahire’ye uçarken Ankara’ya uğrayıp onarımı yapabilir.” Pırlanta ve elmas gibi değerli ham taşlar, sanırım, hâlâ Japonya’da işleniyor. Japon malı gözlük camları özel kurye ile 35 günde geliyor. Merkez Türkiye projesini izlerken “nitelikli insan gücü” ilgimi çekti. O insanları hangi megakent’lerde, nasıl eğiteceğiz? Birkaç yılda en büyük havaalanları, en görkemli saraylar, en uzun asma köprüleri inşa edilebilir; milyarderler yaratılabilir. Ama, büyük çoğunluğu Evrim Kuramına (bilime) inanmayan Türk toplumu 20 yılda, 444 eğitimiyle; ‘üstün nitelikli bir insan gücü” çıkarılabilir mi? Koreliler, 1988 Seul Olimpiyatları’nın Dünya Akademik Konferansı tutanaklarını, 5 ayda 5 büyük cilt olarak yayımladılar. Bu başarıda 150’den fazla doktoralı uzmanın görev aldığını açıkladılar. Binlerce doktora adayını nasıl seçeceğiz? 200 üniversitemiz varken adayları neden yalnız ABD’ye göndereceğiz? 30 yılda çökertilen milli eğitimi, okul öncesi matematik ve 13 yıllık laik eğitimle onarabilecek miyiz? Özgürlük ve eşitlik kuşkusuz gerekli ama, akıl, bilim ve soluğumuz yeterli mi? Merkez Türkiye Projesi’nin kaderini belirleyecek “üstün yetenekli gençlere” sorumlu görevler vermeye hazır olacak mıyız? Nitelikli insan gücü Uğur Dündar’ın Halk Arenası programını izleyenler, Megakent’in Anadolu’nun hangi yöresinde kurulacağını sormuşlar. CHP Genel Başkan Yardımcıları, “Merkez Türkiye”nin, aslında bir Megakent değil, “ülkemizin teknolojik ve lojistik bir örgütlenme veya atılım projesi olacağını” vurguladılar. İki milyonluk “megakent”, Anadolu’daki dev projenin bir planlama, iletişim, yönetim ve koordinasyon (eşgüdüm) merkezi olacaktı. Kılıçdaroğlu sadece dört yıllık yetki istiyor ama dev proje 20 yılda tamamlanacaktı. Uygulanıp gerçekleşmesi, CHP’nin seçimi kazanıp iktidara gel Atılım projesi C M Y B