Katalog

Cumartesi 4 NİSAN 2015 EDİTÖR: CEYDA KARAN TASARIM: BETÜL BERİŞE İran, nükleer tavizlerle dünyaya geri dönüyor ran, 2003’te başladığı yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme yüzünden başına açılan belalardan kurtulma yolunda eşiği geçti. BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi artı Almanya (5+1) ile İran 2 Nisan’da “Ortak Kapsamlı Eylem Planı” başlığıyla siyasi çerçeve anlaşmaya vardı. Buna göre Tahran, 1015 yıllığına nükleer programından büyük oranda feragat edecek. Karşılığında BM, AB ve ABD yaptırımları aşamalı kalkacak. Ancak Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius, yaptırım kaldırma takvimi belirlenmediğini belirtti. 30 Haziran’da nihai anlaşma yaptırımları ucundan yakmazsa, İran imza atmaz. Şimdiki halde kârzarar bilançosu şöyle: haber 17 İran nükleer programdan tavizlerle dünyaya açılacak. Obama ‘barış lideri’ oldu, AB ‘ticari zafer’ sağladı. Kaybeden İsrail ile Suud İ İran’ın kazançları İRAN: Anlaşmayla Irak, Suriye, Lübnan, Yemen’de nüfuzunu tahkim edebilir. Hem ABD’nin Güneybatı Asya’daki kaldıracı ve Asya’ya açılan kapısı hem de RusyaÇin ittifakının parçası olabilir. 21. yüzyılın yükselen güçlerine katılabilir. Üstelik anlaşma İran’ın nükleer haklarını tanıyor, İran’ın hiçbir nükleer tesisini kapatmıyor, yüzde 3.67’den yüksek oranda olmamak kaydıyla uranyum zenginleştirmeye izin veriyor ve gelecekte önemli bir nükleer endüstri ülkesi olmasına imkan tanıyor. Ama uranyumun bir kısmı ülke dışına çıkacak ve şüphelenilen her nokta denetlenecek. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu anlaşmaya uyulduğunu doğrularsa, yaptırımlar kalkacak. 2012’den beri AB’ye petrol satamayan İran’ın 3 yılda petrol geliri 100 milyar dolar azaldı. Dünyada yüz milyarlarca dolarlık mal varlığı ve banka hesabı dondurulan İran, normal yoldan para transferi yapamadığından büyük zarara uğruyor. Günde 2.8 milyon varil petrol üretse de yaptırımlar yüzünden 1 milyonunu ihraç edebiliyor. Yaptırımlar kalkınca Fabius’a göre İran ekonomisine 150 milyar dolar girecek. Gelecek yıl yüzde 5, sonrasında 78 büyüyebilecek. AB: “İran’dan petrolgaz alabilsek, Gazprom’dan kurtulurduk, ama ABD izin vermiyor” diye yakınmayı bırakacak. Tüm enerji yolları Tahran’a çıkıyor. Petrol devleri Total, Eni ve Shell İran’a akın edecek. İlk dönenin Fransız Peugeot olacağı kesin. İran ile AB’nin 7.6 milyar Avro’luk ticaret hacmi 400 katına çıkabilir. İSRAİL: Yahudilere değil, İsrail’e karşı olan ve Filistin direnişini destekleyen İran, Ortadoğu’nun tek nükleer silahlı devletinin en büyük korkusu. İran’la anlaşılmasın diye ABD’yle ilişkileri bozmak bile göze alındı. Ama İran’ın İsrail politikasının değişmesi için en iyi yol uluslararası topluma kabulü. SÜNNİ ARAP İTTİFAKI: Suudi Arabistan ekonomi, güvenlik ve mezhep sebebiyle didiştiği İran’ın nüfuzunun artması karşısında panikte. ABD gözünde önemlerini kaybederken, piyasaya akacak ucuz İran petrolüyle ekonomik açıkları büyüyecek. Zarif ve müzakere ekibi Mehrabad Havaalanı’nda ‘Yaşasın’ sloganlarıyla kahramanlar gibi karşılandı. ‘Anlaşmaya uyacağız yeni sayfa açacağız’ ran Dışişler Bakanı Cevad Zarif ve ekibi, dün başkent Tahran’a dönüşte Mehrabad Havaalanı’nda kahramanlar gibi karşılandı. Zarif ve başmüzakereci Abbas Arakçı’ya atfen “Yaşasın Zarif! Yaşasın Arakçı!” sloganları atıldı. Zarif dini lider Ayetullah Ali Hamaney’in müzakere ekibine desteğine teşekkür etti. Hamaney’den ses seda çıkmazken, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani TV’den konuştu. Ruhani, dini liderin 21 Mart’ta müzakerelerin sadece nükleerle sınırlı olduğu açıklamasıyla çelişen, uluslararası toplumla barışmaya yönelik bir mesaj verdi: “Bu sadece nükleer bir mesele değil. ‘Nükleer meselemizi dünyayla müzakere edip bitiriyoruz’ gibi bir şey değil: Bu dünyayla verimli etkileşime yönelik ilk adım... Bazısı ‘Ya dünyayla savaşmalıyız ya da dünya güçlerine teslim olmalıyız’ diye düşünüyor. Biz ‘Üçüncü bir yol var’ diyoruz. Dünyayla işbirliği yapabiliriz. Nihai anlaşma temmuzda yürürlüğe girdiğinde, dün İ yayla hem nükleer hem diğer alanlarda işbirliği için yeni bir sayfa açılacak. ” Ruhani “Soğuk ilişkimiz olan ülkelerle daha iyi ilişki istiyoruz. Gerilim ve düşmanlık varsa, bitirmek istiyoruz” vurgusu yaptı. Anlaşmayla ilgili “Dünya bilmeli ki biz hile yapmayız, ikiyüzlü değiliz. Sözümüzü tutacağız. Ama elbette bu diğer tarafın da sözünü tutmasına bağlı” uyarısı yapan Ruhani, büyük güçlerin İran’ın sivil amaçlı nükleer hakkını tanıdığını ve tüm yaptırımları kaldıracağını belirtti. Tahran’ın cuma namazı imamı Ayetullah Muhammed İmamiKaşani, dünkü hutbede anlaşmayı “Müthiş, bizim için zafer”, müzakere ekibini “sağlam, akıllı ve sakin” diye övdü. Muhafazakâr gazete Keyhan’ın yazı işleri müdürü Hüseyin Şeriatmedari ise “Eyerlenmiş hazır atı teslim ettik, parçalanmış yuları teslim aldık” eleştirisi getirdi. Eski müzakereci Mehdi Muhammedi “Fordo faciası” dedi. ‘At ve yular...’ İranlılar Tahran sokaklarında ellerinde bayraklarla coşkulu gösteriler yaptı, çok sayıda İranlı Obama’lı ekranla ‘selfie’ çektirdi. Dünya umutlu, aynı zamanda temkinli İranlılar coştu, Obama selfie malzemesi oldu Zafer halayı: sviçre’nin Lausanne kentinde bir bardak kokteylin 70 dolara satıldığı, Coco Chanel’in köpeğinin gömülü olduğu göl kıyısındaki Beau Rivage Palace otelinde yürütülen nükleer müzakerelerden uzlaşma haberi gelince İranlılar coştu. Bayrağını kapan sokağa koştu. Tahran’ın en uzun caddesi Veli Asr’da araç kuyrukları oluştu, korna sesleri dinmedi. Gençler yol kenarında halay çekip eğlendi. Zafer kutlamalarının geleneği beyaz mendiller sallandı. Hello Obama: İranlılar sevinçlerini yasak olan Twitter ve Facebook gibi sosyal ağlardan paylaştı. ABD Başkanı Barack Obama’nın Beyaz Saray açıklaması İran televizyonundan canlı yayımlanmasıyla bir ilke imza atılı. Çok sayıda İranlı Obama’lı ekranla ‘selfie’ çektirdi. Bakan John Kerry’yi öper yahut yanağından makas alırken gösteren ‘selfie’ler eksik olmadı. Kâğıt fobisi: İranlı diplomatların ‘kâğıt takıntısı’ müzakere salonunu at yarışı odasına çevirmiş. Üst düzey bir ABD’li yetkili, İranlıların talebiyle silinebilen yazı tahtası kullandıklarını anlatırken, “Kâğıdı sevmiyorlar, çünkü yazılı bir belge olsa onu Tahran’a götürmek zorunda kalacaklar” dedi. Bu yüzden her heyet fikirlerini kağıt üzerinde yazılı getirmiş, ama bunlar yazı tahtasına dökülmüş. Değişiklik olunca silinmiş. Bir müzakereci yanlışlıkla sabit kalemle tartışmalı bir rakam yazınca, İran heyeti hararetle rakamı silmeye çalışmış. kanı Sergey Lavrov, “Devlet Başkanı Vladimir Putin’in dediği oldu” yorumunu yaptı. Putin’in barışçı sivil nükleer programın İran’ın hakkı olduğu ilkesini ortaya koyduğunu anımsatan Lavrov, nihai anlaşma şansının çok yüksek olduğunu belirtti. FRANSA: Dışişleri Bakanı Laurent Fabius, tümüyle yolun sonuna gelmediklerini belirtip “Yolun sonu haziranda dedi” dedi. “Her şey imzalanana dek hiçbir şey imzalanmış sayılmayacak, ama işler doğru yolda” diye ekledi. BRİTANYA: Dışişleri Bakanı Philip Hammond, 18 ay önce düşünülmesi bile güç olan bir işin başarıldığıhnı belirtti. Hammond, pek çok konuda farklılıkların sürdüğü şer R USYA: Dışişleri Ba ABD’nin kazancı ABD: Başkan Barack Obama, Küba ile yarım asırlık düşmanlığı bitirmenin üzerine İran’la 36 yıllık soğuk savaşa noktayı koyuyor. Tarihe İran’ın nükleer silah edinmesini barışçı yoldan engelleyen lider olarak geçecek. İslamcı militanlık karşısında Ortadoğu’da dengeleri yeniden kuran Washington için Suudilerden daha eğitimli, daha demokratik İranlılar güvenilir müttefik olabilir. Başta petrol ve uçak şirketleri olmak üzere ABD iş âlemi İran’la ticaret için can atıyor. hini düşerken, anlaşma sayesinde bölgede nükleer silahlanma yarışından kaçınılacağını belirtti. ALMANYA: Başbakan Angela Merkel, “Uluslararası toplum İran’ın nükleer silah edinmesini önlemeye hiç bu kadar yaklaşmamıştı” dedi. Dışişleri Bakanı Frank Walter Steinmeier, anlaşmayı kutlamak için henüz “çok erken olduğunu” ekledi. BM: Genel Sekreter Ban Kimun, anlaşmanın Ortadoğu’da pek çok ciddi zorlukla ilgili işbirliğine imkân tanıyıp barışın yolunu açacağını belirtti. SURİYE: Devlet televizyonunda bir dışişleri yetkilisi anlaşmayı “bölgede ve dünyada gerilimin düşmesine İran’ın yeni bir katkısı” diye niteledi, olumlu adımların geleceğini belirtti. Obama’nın 3 zoru: İsrailSuudKongre ABD Başkanı İran’la nükleer anlaşmayı ‘savaşa tek alternatif’ olarak sundu. Ancak İsrail, Suudiler ve Kongre şimdiden ayak sürümeye başladı BD Başkanı Barack Obama İran’la nükleer anlaşmanın “pazarlamasını” yaparken, Suudi Arabistan’dan sitem, İsrail’den örtülü saldırı tehdidi geldi. Obama “tarihi” bir anlaşmaya vardıklarını söyleyip “Siyasetten daha büyük meseleler söz konusu. Savaş ve barış gibi. Bunlar olgulara göre değerlendirilmeli” dedi. Cumhuriyetçi selefleri Richard Nixon ve Ronald Reagan’ın Sovyetlerle silah kontrol anlaşmalarını anlatıp “Onlar mükemmel değildi. Tüm tehditleri bitirmedi. Ama dünyamızı daha güvenli yaptı. İran’la iyi bir an laşNetanyahu ma A da aynısını yapacak” dedi. İtirazcılara “Ortadoğu’da yeni savaş çıkması riskinden daha kötü bir seçenek mi” sorusunu yönelten Obama, Kongre’deki Cumhuriyetçileri İran’a yeni yaptırım çıkarmamaları için “Uluslararası diplomasi başarısızlığa uğrarsa, ABD’yi suçlarlar” diyerek ikaz etti. Obama, İsrail Başbakanı Benyamin (Bibi) Netanyahu ve Suudi Kralı Selman’a telefon açtı, Kongre üyeleriyle görüştü. Suudi Kralı, “Umarım hem bölgesel hem uluslararası güvenliğin geliştirilmesine yardımcı olacak zorunlu bir düzenlemeye varılır” dokundurması yaptı. “Riyad’ın savunma kapasitesine ABD’nin tam bağlılığını” teyit eden Obama, İran tartışmasını sürdürmek için Suudi Kralı ve Körfez ülkelerini Camp David zir vesine bile davet etti. ‘İsrail’i tanısınlar’ Suud’a garanti Bibi ise Obama’ya anlaşmanın İran’ın nükleer silah edinmesinin yolunu açtığı, İsrail’in varlığını tehdit ettiği görüşünü yineledi. İsrail lideri, “Anlaşma İran’ın nükleer programını meşrulaştıracak, ekonomisini güçlendirecek ve saldırganlığını artıracak. Bölgede nükleer silahlanma ve savaş riskini tırmandıracak” ikazı yaptı. “Daha iyi” bir anlaşma istediğini söyleyerek güvenlik kabinesini toplayan Bibi, şu açıklamayı yayımladı: “İsrail, nihai anlaşmanın İsrail’in varolma hakkına yönelik İran’ın net taahhüdünü içermesini talep ediyor. İsrail bizi ortadan kaldırmaya yeminli bir ülkenin nükleer silah geliştirmesine izin veren bir anlaşmayı kabul etmeyecek.” Beyaz Saray “ABD İsrail’i tehdit eden anlaş ma imzalamaz” yanıtını verdi. ABD’de Cumhuriyetçiler anlaşmayı yerden yere vururken, Senator Mark Kirk “Chamberlain Hitler’le daha iyi bir anlaşma yapmıştı” dedi. Obama ürkiye, dünya güçlerinin İran ile çerçeve anlaşmaya ulaşmasını temkinli karşıladı. Resmi temaslar için bulunduğu Litvanya’da açıklama yapan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, uzlaşmayı Türkiye’nin büyük memnuniyetle karşıladığını söylese de Türkiye’nin 2010’da Brezilya ile birlikte sağladığı anlaşmayı anmadan edemedi. Türkiye ve Brezilya’nın 2010’da yoğun çabalarının ardından İran ile nükleer mutabakata vardıklarını, bu mutabakatın o zaman destek görmediğini anımsatan Çavuşoğlu, İsviçre’de sağlanan anlaşmanın da 2010’da varılan anlaşmadan daha geride olduğu Çavuşoğlu: 2010 anlaşması daha iyiydi T nu iddia etti. Dışişleri Bakanı, “Umarım haziran sonunda (varılacak nihai anlaşmada) İran 2010 yılındakiyle aynı çizgiye gelir” dedi. Çavuşoğlu, Türkiye’nin bölgesinde İsrail ya da İran olsun ayrıcalıksız tüm ülkelerin nükleer silahlanmasına karşı olduğunu, buna karşılık barışçıl nükleer teknoloji kullanımını bütünüyle desteklediğini vurguladı. Çavuşoğlu C M Y B