Katalog

kultur@cumhuriyet.com.tr CMYB C M Y B B ütün insan topluluklarõnõn günlük ya- şantõsõ ‘gösterilerden’ oluşur; özel anlar için de ‘görülecek olaylar’ üre- tilir. Hem toplumsal örgütlenme biçimle- ri ‘görüntülüdür’, hem de şimdi görmeye geldiğiniz türden ‘seyirlik oyunlar’ yara- tõlõr. Farkõna varõlmasa da, insan ilişkileri tiyatro- ya uygun biçimde yapõlanõr. Boşluğun kul- lanõmõnõ, vücut dilini, sözcük seçimini, ses iniş çõkõşlarõnõ, düşüncelerle tutkularõn çatõşmasõnõ sergileriz sahnede; bunlarõn hepsini hayatta da yaşarõz. Kendimiz ti- yatroyuzdur! Düğünler ve cenaze törenleri ‘seyirlik’ gös- terilerdir. Günlük yaşantõmõzdaki sõradan ayincikler de öyledir; ama onlara öyle alõşmõşõzdõr ki, bunun bilincinde olmayõz. Debdebe ve tantanalõ olaylar kadar sabah kahvesi içmek de, karşõlõklõ günaydõn de- meler de, çekingen aşk fõsõltõlarõ ve coşku fõrtõnalarõ da, bir senato toplantõsõ ve bir dip- lomat görüşmesi de tiyatrodur. Bizim sanatõmõzõn başlõca işlevlerinden biri in- sanlarõ günlük yaşantõdaki ‘gösteriler’ ko- nusunda duyarlõ kõlmaktõr. O durumlarda oyuncular kendilerinin seyircileridir; tem- sil sõrasõnda sahneyle koltuklar bir olur. He- pimiz birer sanatçõyõz. Yalnõzca bakmaya alõşõk olduğumuz için açõk seçik şeyleri bi- le fark etmeyiz çoğu zaman; tiyatro yapa- rak onlarõ görmeyi öğreniriz. Alõşkanlõk körleştirir; tiyatro yapmak ise günlük yaşantõ sahnesine õşõk tutar. Geçen Eylül gözümüzün önünde bir tiyatro perdesi açõlmõş gibi şaşõrdõk. Biz ki elbet- te kendimizden uzak yaban ellerinde sa- vaşlar, soykõrõmlar, cinayetler, işkenceler ol- duğunu biliyor ama yine de güvenli bir dün- yada yaşadõğõmõzõ düşünüyorduk. Biz ki pa- ramõzõ saygõn bir bankaya ya da namuslu bir simsarõn eliyle borsaya yatõrmõş olma- nõn rahatlõğõ içinde yaşõyorduk. Birden duy- duk ki o para yokmuş, sanal imiş; kendileri uydurma olmayan, güvenilir ve saygõn da olmayan birtakõm ekonomi uzmanlarõnõn icat ettiği uydurma bir şeymiş. Birkaç ki- şinin çok kazanmasõna, pek çok insanõn da her şeylerini yitirmesine yol açan kötü bir tiyatro örneğinin karanlõk olaylar dizisiy- le karşõlaştõk. Zengin ülkelerden birtakõm politikacõlar gizli toplantõlar yapõp büyülü çözümler buldular. Onlarõn aldõğõ kararlarõn kurbanõ olan bizler ise balkonun son sõra- sõnda oturan seyirciler durumunda kaldõk. Yirmi yõl önce ben Racine’in Phedre oyu- nunu Rio de Janeiro’da sahneledim. Dekor parlak değildi: yerde inek postlarõ, çepeçevre bambu kamõşlarõ. Her temsilden önce oyuncularõma şunu söylerdim: “Günden güne uydurduklarımız tükendi. Şu bambu kamışlarının ötesine geçtiniz mi, hiçbirinizin yalan söyleme hakkı olma- yacak. Tiyatro Gizli Gerçektir.” Görüntülerin gerisine bakarsak bütün top- lumlarda ezenleri ve ezilen insanlarõ, etnik gruplarõ, cinsleri, sõnõf ve katmanlarõ gö- rürüz. Adaletsiz ve acõmasõz bir dünya gö- rürüz. Başka bir dünya yaratmamõz gerek; çünkü biliyoruz ki öyle bir olanak var. O başka dünyayõ kendi ellerimizle, kendi sahnemizde, kendi yaşantõmõzda yaratmak bize düşüyor. Başlamak üzere olan ‘seyir- lik oyuna’ katõlõn. Evinize dönünce dost- larõnõzla birlikte kendi oyunlarõnõzda rol alõn. Daha önce hiçbir zaman görememiş oldu- ğunuz açõk seçik şeylere bakõn. Tiyatro yal- nõzca bir olay değil, bir yaşam biçimidir! Hepimiz birer aktör, yani aktif oyuncuyuz: vatandaşlõk toplumun içinde yaşamak de- ğil, onu değiştirmektir. Augusto Boal ‘Gücümü sahne õşõklarõndan alõrõm’ Dünya Tiyatro Günü Uluslararasõ Bildirisi İstanbul Haber Servisi - Dünya Tiyat- ro Günü, 10 aydõr kapalõ olan, Cumhuriyet Aydõnlanmasõnõn simgesi Atatürk Kültür Merkezi’nin (AKM) önünde opera ve mü- zik dinletisi ile protesto edilerek “kutla- nacak”. Kültür Sanat Sendikasõ, Tiyatro Oyuncularõ Meslek Birliği (TOMEB), Nâ- zõm Hikmet Kültür Merkezi tarafõndan yapõlan ortak açõklamada, “Ülkemizde uygulanan sansüre, yasaklamalara kar- şı, özlük haklarımız için buluşuyoruz. Perdenin ardındaki aydınlık için bütün sanatçı ve sanatseverleri 27 Mart Cuma günü saat 12.00’de AKM’nin önüne bekliyoruz” çağrõsõ yapõldõ. AKM’siz bir İstanbul’da sanatõn sustu- ğunu düşünen sanat yaratõcõlarõ Dünya Ti- yatro Günü’nde sokağõ sahneye çevire- cekler. TOMEB İstanbul Temsilcisi Or- han Kurtuldu’nun sunacağõ etkinlikte opera korosu “Carmina Burana”yõ ses- lendirecek. Koronun şefliğini Serdar Yal- çın yaparken piyanoda Aydın Karlıbel ola- cak. Uluslararasõ Dünya Tiyatro Günü Bildirisi’ni Devlet Tiyatrosu Oyuncusu Nurşim Demir, Alternatif Tiyatro Günü Bildirisi’ni de Yılmaz Onay okuyacak. İs- tanbul Devlet Opera ve Balesi Solisti Za- fer Erdaş, Köroğlu’ndan bir eser seslen- dirirken, Tarık Çakar, Ufuk Karakoç, Emin İgüs, Nejat Yavaşoğulları ve Grup Gündoğarken de müzik dinletileri suna- cak. AKM ÖDÜLÜ 1999 yõlõnda AKM’nin tescilini yapan 1 Numaralõ İstanbul Kültür ve Tabiat Var- lõklarõnõ Koruma Kurulu Başkanõ Prof. Dr. Özer Erenman ile AKM’nin yõkõlmasõ gi- rişimine karşõ mücadele veren Mimarlar Odasõ İstanbul Büyükkent Şube Başkanõ Eyüp Muhcu’ya “AKM Ödülü” verile- cek. Protesto gösterisinde Kültür Sanat Sen- dikasõ Genel Başkanõ Yavuz Demirkaya, TOMEB İstanbul Temsilcisi Kurtuldu, Nâzõm Hikmet Kültür Merkezi adõna Or- han Aydın, Tiyatro Eleştirmenleri Meslek Birliği Başkanõ Üstün Akmen, Uluslararasõ Plastik Sanatçõlar Derneği Başkanõ Bedri Baykam, Oyun Yazarlarõ ve Çevirmenle- ri Derneği adõna Nilbanu Engindeniz ve özel tiyatrolar adõna oyuncu Nedim Saban birer konuşma yapacak. Sanat, AKM’nin önüne çõkõyor Tüm yurtta yarõn perdeler ücretsiz açõlacak Kültür Servisi - 47. ‘Dünya Tiyatro Günü’, Şe- hir Tiyatrolarõ, Devlet Ti- yatrolarõ ve birçok özel tiyat- ronun katõlõmõyla yarõn tüm yurtta kutlanacak. Tiyatro için bildirilerin okuna- cağõ ve sorunlarõn gündeme getirilerek daha iyiye nasõl ulaşõlabileceğinin tartõşõlacağõ bu özel günde İstan- bul’dan Trabzon’a, Adana’dan Ankara’ya, sahneler perdelerini ço- ğunlukla ücretsiz açacak. Adana’daysa, “11. Dev- let Tiyatroları Sabancı Uluslararası Ada- na Tiyatro Fes- tiva- li” açõlacak. 6 yabancõ ve 10 yerli tiyatro topluluğunun katõlacağõ festivalde, biri yabancõ 6 tiyatro topluluğu da oyunlarõnõ İstanbul’daki Sabancõ Üniversitesi Gösteri Merkezi’nde sahneleyecek. Devlet Tiyatrolarõ (DT), yarõn 12 bölgede 36 yerleşik sahnesinde mevsimin tüm oyunlarõnõ ücretsiz sahneleyecek. Devlet Tiyatrolarõ’ndan yönetmen ve oyuncu, TOBAV Başkanõ Tamer Levent turnelerle oyunlarõnõ farklõ kentlere ulaştõrmalarõnõn gerekçesini “Tiyatro kültürü gelişmemiş bir ülkede demokrasi kültürünün de ge- lişmesi beklenemez” sözleriyle açõklõyor. İBŞT Genel Sanat Yönetmeni Orhan Al- kaya ise 27 Mart kutlamasõ nedeniyle ko- nuşurken “tiyatro sanatının özgürlük ve bağımsızlığa ihtiyacı olduğunu” vurgu- luyor. İstanbul Büyükşehir Beledi- yesi Şehir Tiyatrolarõ da 7 sahnesinde oyunlarõnõ üc- retsiz olarak sahneleyecek. Kutlamalarda oyun öncesi, İBB Şehir Tiyatrolarõ emekli sanatçõsõ Nedret Güvenç’in yazdõğõ ulusal bildiri Şehir Tiyatrolarõ’nõn usta oyuncularõ tarafõndan oku- nacak. Üsküdar Kerem Yõl- mazer Sahnesi’nde, “Tek- rar Çal Sam” oyunundan önce Toron Karacaoğ- lu; Üsküdar Musahip- zade Celâl Sahne- si’nde, “Deri Ce- ket”ten önce Argun Kınal Kadõköy Hal- dun Taner Sahne- si’nde, “Onlar Ermiş Muradına” oyunun- dan önce Doğan Bavli; Ümraniye Sahnesi’nde, “Kır- mızı Pazarte- si”den önce Sevil Uluyol; Fatih Re- şat Nuri Sahne- si’nde “Balıkesir Muhasebecisi”nden önce Erol Keskin; Kâğõthane Sadabad Sahnesi’nde, “Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz” oyunundan ön- ce Aslan Altın ve saat 10.30’da Kâğõtha- ne Küçük Kemal Çocuk Tiyatrosu Sah- nesi’nde “Deli Dumrul” oyunundan ön- ce Candan Sabuncu bu bildiriyi okuya- caklar. Dünya Tiyatrolar Günü’nde özel tiyat- rolar da izleyicileriyle buluşacak ve günü onlarla kutlayacak. İstanbul Kadõköy’de- ki Duru Tiyatro, “Şah Mat” oyununu ya- rõn ücretsiz sahneleyecek. Kadõköy’deki Barõş Manço Kültür Merkezi’nde de bu- günden başlayarak hafta sonuna dek oyun- lar ücretsiz sahnelenecek. Bugün saat 20.30’da Kabare Dev Aynasõ “Külahıma A n l a t ” adlõ oyu- nu sah- neleye- cek. Ya- rõn saat 1 9 . 3 0 ’ d a “Dünden Bugü- ne Perdemize Yansıyanlar” izlenebi- lecek. 28 Mart Cumartesi 20.30’da Tiyatro Açõkça “Müfettiş”i ve aynõ gün Bizim Tiyatro da “f451”i ücretsiz olarak oynayacak. İstanbul Modern de bu özel gün için kapõlarõnõ sahne topluluklarõna açõyor: Bugün 16.30’da Hareket Atölyesi “İn- sanlık Hali” adlõ gösterilerini sunarken, yi- ne bugün 19.00’da “Güneşli Pazartesi”, yarõn 20.30’da da “Muhabir” adlõ oyun sahnelenecek. Oyunlarõn tümü ücretsiz. Ayrõca, yarõn Tiyatro Boyalõ Kuş, Barõş İk- limi Kültür Sanat ve Eğitim Derneği’nde 20.30’da Tahterevallide Aşk’õ, Bakõrköy Belediye Tiyatrolarõ da Yunus Emre Kül- tür Merkezi’nde ‘Gözü Kara Alatur- ka’yõ sahneleyecek. Yunus Emre Kültür Merkezi’nde 18.00’de de Aytekin Özen’in hazõrlayõp sunduğu özel bir gösteri yer alacak. Pro- filo Alõşveriş Merkezi’ndeyse 5 Nisan’a dek klasikleşmiş oyunlardan derlenmiş bir kostüm sergisi var. ‘Tiyatro bir yaşam biçimidir’ 26 MART 2009 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA KÜLTÜR 15 Dünya Tiyatro Günü Ulusal Bildirisi B en bir tiyatro oyuncusuyum. Bütün dünyam tiyatrodur. Gücümü sahne õşõklarõndan alõrõm. Ben bir sahne işçisiyim, bir ağõr işçi. İşim ge- reği gece-gündüz çalõşõrõm; buradan sizlere en güzel, en doğru, en çağdaş ve gerçek- çi bir oyunla ulaşmak için. Bir oyun, bir oyun daha, bir oyun daha... Böyle mutlu geçen ömrüm, yeter ki siz burada olun ve birlikte kotaralõm oyunumuzu. Birlikte gülelim, birlikte ağlayalõm, birlikte coşa- lõm, şaşalõm, sevinelim ve birlikte düşü- nelim. Oyunun sonunda tiyatronun o vaz- geçilmez gizemi içinden, alkõşlarõnõzla, bir- likte uyanalõm. Güzel bir oyun sonrasõnõn tatlõ yorgunluğu içinde zevkle göz göze ge- lelim. Bu gece oyunumuzu her zaman ol- duğu gibi gene sizin şerefinize oynuyoruz ve 27 Mart Dünya Tiyatro Günü’nü birlikte kutluyoruz. Bize katõldõğõnõz için sonsuz teşekkürler. Şimdi biraz dertleşelim: Son yõllarda Türk Tiyatrosu adõna olumlu- olumsuz pek çok konuşmalar yapõlõyor. Kimileri seyircinin giderek düzeysiz kome- dilere şartlandõrõldõğõnõ, hele hele özel ti- yatrolarõn, gişe kaygõsõ nedeniyle, ucuz pro- düksiyonlarla yetinmek zorunda kaldõk- larõnõ, bunun da sanatsal bir erozyon ol- duğunu savunuyor. Kõsmen doğru olabi- lir ama tüm yokluklara karşõn sanat heye- canõ ile hâlâ perde açabilen özel tiyatro ya- põmcõlarõmõzõn ve sanatçõlarõmõzõn ver- dikleri mücadele göz ardõ edilemez. Bazõlarõysa, “Güldürü, güldürü, güldürü!” diyor. “Seyirci artık gülmek istiyor, dü- şünmek istemiyor” diyerek seyircilerimizi küçümsüyor. Gene bazõlarõ da “Maaşlı me- murdan sanatçı olmaz” diye ödenekli ti- yatrolarõmõzõ hedef alõyor. Oysa onlarõn “ana tiyatro” niteliğini ve Türk Tiyatro- su’nun kurucusu olduğunu unutuyor. Ora- dan yetişen birbirinden değerli büyük sa- natçõlarõn varlõğõnõ görmüyor. Bazõ güzel insanlar da başlangõçtan bu yana Türk ti- yatro sanatçõlarõnõn içinde çok büyük ye- tenekler olduğunu savunuyor ki aynõ ka- nõdayõm. En ilginç olanõ da, bazõ çok bi- lirler, “Artık hiç kimse tiyatro yazmıyor, tiyatro yazarlarımıza ne oldu?” diye bir yanõlgõdan yola çõkõyor. Bu çok önemli; çünkü yazarsõz tiyatro olmaz. Bence bunu birlikte çözeceğiz, ama önce yazarlarõmõ- zõ dinleyerek. Çünkü çok değerli ve büyük tiyatro yazarlarõmõz var. Bu arada bazõ ti- yatro severlerimiz, “Ah nerede o eski ti- yatrolar! O eski oyunlar, o eski tiyatro sanatçıları!” diye yerinip yerinip duruyor. Oysa çevreye dikkatle baksalar gençleri gö- recekler. Bir değişimin, bir gelişimin ya- şandõğõnõ fark edecekler. Genç tiyatrocu- lar iş başõnda!.. Hepsi de yetenekli, yürekli ve cesur. Bir araya gelip kendi özgün ti- yatrolarõnõ kuruyorlar. Yazõyorlar, oynu- yorlar ve devamlõ perde açõyorlar. Ben on- lara “safkan tiyatrocular” diyorum. Ve gene diyorum ki, günümüzün sanal or- tamlarõna karşõn, Türk Tiyatrosu tüm ger- çekliğiyle dimdik ayakta. Yeni ve çağdaş bir Türk Tiyatrosu hõzla kendini bütün- lerken, taptaze ve kararlõ bir “jön Türk” tiyatronun müjdesini veriyor. Çoğu tabu- larõ yõkan bu özgür soluklu tiyatronun te- melinde insanoğlunun gerçekleri var. Ama her şeyden öte, ülkemizin ve ülkemiz in- sanõnõn iç güzelliği, kadirbilirliği, kader- ciliği ama en umutsuz anlarda bile, o şaş- maz iradesi, kararlõlõğõ ve sağlamlõğõ var. “Sanatçı, alnında ışığı hisseden insandır” di- yor Büyük Önder… Bizler o õşõğõ sizler- den alõyoruz. Ve dünya durdukça, kim ne derse desin, her söze verilecek en doğru ce- vap buradan olacaktõr, tiyatro sahnelerin- den. Çünkü sizler buradasõnõz. O halde çalsõn son ziller! Açõlsõn perdeler! Nedret Güvenç Bütündünya‘Tiyatro’ 27 Mart AKM önünde opera ve müzik dinletisi ile protesto edilerek ‘kutlanacak’ Dünya Tiyatro Günü’nde Bakırköy Belediye Tiyatroları da Yunus Emre Kültür Merkezi’nde ‘Gözü Kara Alaturka’yı sahneleyecek. Güneşli Pazartesi Kültür Servisi - Âşık Veysel (Şatıroğlu), ölümünün 31. yõlõnda şiirlerle, türkülerle An- kara Milli Kütüphane Şiir Günleri’nde anõla- cak. Halk şiiri geleneğimizin bu son temsilcisi, Mustafa Şerif Onaran’õn hazõrladõğõ söyle- şiyle, Rüştü Asyalı’nõn şiirlerini yorumla- masõyla, Armağan Elçin’in türkülerini oku- masõyla yeniden yaşatõlacak. Kültür ve Turizm Bakanlõğõ ile VEKAM’õn (Vehbi Koç ve An- kara Araştõrmalarõ Vakfõ) ortak düzenlediği et- kinlik yarõn saat 16.00’da Milli Kütüphane sa- lonlarõnda gerçekleştirilecek. Büyük halk oza- nõ, pazartesi akşamõ da Ankara’da TEMA Vak- fõ ve Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği’nce (TÜRSAB) Devlet Resim ve Heykel Müze- si’nde düzenlenen geceyle anõlmõştõ. Âşõk Veysel anõlõyor