Katalog

2 TEMMUZ 2008 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYhA EKONOMI ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Tanaka'ya göre dünya, 1973 ve 1979'dan sonraki 3. petrol şoku içinde Petrol üçüncükez vuruyor• Petrolün varil fiyati 145 dolara dayandı. Enerji talebi giderek artıyor, arz ise talebi karşılamakta yetersiz. lşin içine bir de speküiatörleriıı fıyatlarla oynaması girince gelincn nokta küresel ekonomiyi tehdit eder hale geldi. ÖZLEM YÜZAK MADRtD - Petrol Ilyatlannııı ön- lenemez yükselişi ile birklikte baş- layan taıtışmalara son noktayı Ulus- lararası Eneıji Ajansı (IEA) koy- du. tspanya'nın başkenti Mad- rid'de bir açıklama yapan IEA Başkanı Nobuo Tanaka küresel ekonomiyi ve milyonlarca insanın yaşamını tehdit boyutlanna ıılaşan rekor düzeydeki petrol fiyatı ar- tışlannı "3. Petrol Şoku" olarak ta- nımladı. lEA'nın açıkladığı Orta Dönem Petrol Piyasası Raporu hem mevcut tabloyu inceliyor lıem de önümüzdeki 5 yıllık dönem için öngörülerde bıılunuyor. TALEP KATLANARAK ARTACAK • Petrole talep 2008-2013 döneminde or- talama yılda yitede 1.6 artarak sürecek. Bu da günde 86.9 milyon varil olan günlük ta- lebin günde 94.1 milyon varile yükselme- si anlamına geliyor. Petrol talebinin artışı da- ha çok OECD üyesi olmayan ülkelerden kayııaklanacak. OECD ülkelerinin ise talebi azalacak. *^ Küresel arzı dengede tutabilmek için günde 3.5 milyon varilin üzerinde yeni üretim gerekiyor. Biyoyakıt üi"etimi enerji ar- zıruıı önemli katkıda bulunacak. 2008 yıhnda günde 1.35 milyon varil olan üretim 2013 yı- hnda 1.95 milyon varile ulaşacak. Ancak bio- fuel üretimin gıda fiyatlannın yükselişindeki sorumluluğunu da unutınamak gerekiyor. Petrole olan talebin Asya, Güney Amerika ve Ortadoğu'daki geliş- mekte olan ülkelcrde yüzde 90 ora- nında arttığını bu ülkelerin aynı za- manda yoğım nüfusa sahip ve hızlı. büyüyen ülkeler olduğunu vurgula- yan Tanaka buna karşılık arzın son 5 yıl içinde sınırlı arttığını vurguladı. Tanaka'ya göre bu dunımda petrol re- zervlerinin daha sorunlu bölgelerde bulunmasının çok daha pahalı tek- nolojiler gerektimıesinin ve yatırım maliyeüerini 2 misli artmasmın da pa- yı bulunuyor. Tanaka petrol fıyatla- nnı yükselten unsurlar arasında, de- polama kapasitesinin düşük kalması ve düşük dolar kurunun da bulun- duğunu sözlerine ekledi. IEA'nın raponuıa göre spekülatörlerin 3. Pet- rol Şoku'ndaki payı ise diğer unsur- ların yanında son derece sınırlı kalı- yor. Ayrıca raporda "Spekülatörle- ri asıl suçlu ilan etmek en kolay yöntem ancak bu şekilde davra- narak gerekli önlemlcrin alınma- sı için acil atılması gerekcn adını- ların da önünü kesmiş oluruz. Şu anda acil yapılacak iş bir yandan enerjiyi vcrimli kullanmak ve al- ternatif enerji arayışlarım günde- me soknıuk. Bir yandan da petrol arzının artması için yeni yatırım- lan teşvik etmek" vurgusu yapılıyor. 307 MİLYON 500 BİN YTL -~ Likör 'e en yüksek teklif Aşçıoğlu 'ndan Ekonomi Servisi - Toplu Konut Idarcsi (TOKt) iştiraki Emlak Konut Gayrimenkul Yatınm Ortaklığı A.Ş tarafmdan gelir paylaşımı yöntemiyle tekrar satışa çıkanlan Mecidiyeköy'deki eski likör fabrikası arazisinin ihalesinde, 307 milyon 500 bin YTL ile idareye en yüksek payı, Aşçıoğlu lnşaat-Ofton lnşaat-Mcydanbey Inşaat-Omak lnşaat Ortak Girişimi verdi. 25 Nisan 2008'deki ihalcsi tek fırmanın (Kiler Gnıbu) katılımı nedeniyle onaylanmayan, 30 Mayıs 2008'deki ihalesine de teklif gelmeyen Ali Sami Yen Stadı'nm yanmdaki 23 bin 711 mctrekarelik arazinin gelir paylaşımı yöntemiyle ihalesinin birinci etabı dün gerçekleştirildi. lki teklifin ahndığı ihalede, Aşçıoğlu lnşaat-Ofton lnşaat- Meydanbey Inşaat-Omak inşaat ortak girişimi ve Biskon Yapı- KLR lnşaat Ortak Girişimi teklif verdi. Ihale Komisyonu, yeterlilik belgelerini inceledikten ve istekli fırmalarla gerekli yazışmaları yaptıktan sonra açık arttınTianın oturum için gün tcspit edccek. lhale Komisyonu Başkanı Hakan Akbulut, ihalenin iki etap halinde yapılacağını, birinci etabın gerçekleştirildiğini ifade ederek, isteklilerin yeterlilik belgelerini analiz ettikten ve ilgili yazışmalan gerçekleştirdikten sonra ikinci etabın yapılacağı tarihin ilan edileceğini bildirdi. Elektrikte özelleştirıne dönemi Başkent Elektrik Dağıtım 'ın özelleştirme ihalesinde en yüksek teklifi 1 milyar 225 milyon dolarla Sabancı-Verbund-Enerjisa Ortak Girişim Grubu verdi ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu) - Elektrik dağıtım özclleş- tirmelerinde Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş'nin (Başkent EDAŞ) blok satış yöntemiyle özclleştirilmesine ilişkin nihai pazarlık görüşmelerinin açık art- tırma turunda en yüksek teklifi, 1 milyar 225 milyon ABD Dolan ile Hacı Ömer Sabancı Holding A.Ş-Österreichische Elektrizi- tatswirtschafts-Aktiengesellsc- haft (Verbund)-Enerjisa Enerji Üretim A.Ş Ortak Girişim Gru- bu verdi. Özelleştirme Idaresi Başkanlı- ğı'nda (ÖİB) Başkan Yardımcısı Ahmet Aksu'nun komisyon baş- kanlığında yapılan ihalede önce kapalı "elenıesiz" teklifler alı- nırken, elemesiz turda en yüksek yazıh teklif, 900 milyon dolar ola- rak belirlendi. Daha sonra clemeli turlara geçilirken ilk turda en yüksek 1 milyar 6 milyon ABD Dolan teklif verildi. Elemeli yazılı turlar sonrası 1 milyar 220 milyon dolar "baş- langıç fiyatı" ve 5 milyon dolar arttının aralığıyla açık arttırmaya geçildi. Sabancı ortaklığı teklifi 1 milyar 225 milyon dolara çıkardı. lhale Komisyonu Başkanı Ah- • Jlhale ı met Aksu, ihale komisyonu ka- rarının Rekabet Kurulıı vc Ener- ji Piyasası ve Düzcnleme Kuru- lu'na görüşleri alınmak üzere gönderileceğini, söz konusu ku- rumlann görüşleri alındıktan son- ra ihalenin Özelleştirme Yük- sek Kurulıı onayına sunulacağı- nı, onaym ardından sözleşmc imzalamak üzere şirketin davet edileceğini, ödemeler tamam- landıktan sonra hisselerin şirke- te devredileceğini bildirdi. Sakarya'ya 600 milyon dolar Sakarya Elcktıik Dağıhm Anonim Şirketi'nin (SEDAŞ) yüzde 100 hissesinin blok satış yöntemiyle özelleştirilmesine ilişkin nihai pa- zarlık görüşmelerinin açık artırma turunda en yüksek teklifi 600 mil- yon dolar ile Akkök Grubu ile Çek Cumhuriyeti'nden ortağı Cez verdi. Akkök Grubu tcra Kurulu Başkanı ' sonrası tebrikleri kabul eden Sabancı Holding Enerji Grup Başkanı Selahattin Hakman, ihalelerinin elektrikte rekabctçi bir liberal piyasanın oruracağının göstergelerinden biri olduğunu söyledi. Mehmet Ali Berkman, elektriğe yapılan zammın, bugüne kadar ya- pılmamasından doğan zaran karşı- lamayacağını belirterek zamlara de- vanı edileceğinin sinyalini verdi. Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi 2004'te özelleştirme prog- ramına alınmıştı. Buna göre bütün iller 21 bölgede gruplandınlmış, Kayseri hariç diğer 20 bölgenin iş- letme hakkı devri yöntemiyle ihale edilmesine karar verilmişti. ELEKTRİK ZAMMINA TEPKİLER ARTIYOR Ekonomi Servisi - Sanayiyc yapılan ve dün itibarıyla yüriirlüğe giren yüzde 22'lik elek- trik zammma tepkiler de çığ gibi büyüyor. Elektı-ik Mühendisleri Odası, KESK Ener- ji Sanayi Maden vc Kamu Emekçileri Sen- dikası ve Türk-lş Türkiye Enerji Su ve Gaz Işçileri Sendikası lzmir şubeleri, düzenlc- dikleri ortak basın açıklamasıyla elektrik tü- ketim bedeline yapılan zamma tepki göstcr- di. Gaziantep Sanayi Odası Yönetim Kuru- lu Başkanı Nejat Koçer, "Türkiye'nin kal- dıramayacağı bir enerji /anıınıyla karşı karşıyayız" dedi. M E M Ü R U N G Ö Z Ü E N F L A S Y O N D A Ekonomi Servisi - Devlet memurlan ile sözleşme- lilcrin gözü yann açıklanacak enflasyon rakamlanna çevrildi. Memurlann yüzde 2'lik Temmuz zammına ila- ve edilecek enflasyon farkı Türkiye Istatistik Kuru- mu'nun açıklayacağı ilk 6 aylık tüketici fiyatlan artı- şına göre belirlenecek. 6 aylıİc enflasyon rakamlan son- rasında Maliye Bakanlığı, en düşük maaş ve diğer ma- aşlardaki artışa göre enflasyon farkı hesaplayacak ve hükümetin önüne koyacak. Memurun yihn ilk 6 ayı için alacağı enflasyon farkına da Bakanlar Kurulu karar ve- recek. Memurlar TÜlK'in fıyat artışlannı beklerken, tstanbul Ticaret Odası, lstanbul için 6 aylık fiyat artış oranının yüzde 6.49 olduğunu açıkladı. İLGİ TOPLUMUNA DOĞRU / ÖZLEM YÜZAK 3. petrol şoku yaşanırken izledi- ğimiz Dünya Petrol Kongresi de tah- min edebileceğiniz gibi heyecanlı tartışmalara ve yeni işbirliği arayış- larına sahne oluyor. Sektörün geleceği, 3 yılda 3 kat artarak 150 dolara dayanan petrol fiyatlan, enerjiye olan talebin gide- rek artması, yeni petrol rezervlerine erişim, enerji güvenliği... Tüm bun- lar 30 Haziran'da Ispanya'nın baş- kenti Madrid'de başlayan ve 4 gün sürecek olan 19. Dünya Petrol Kongresi'nin gündemi. Madrid'in devasa Kongre Merkezi'nde 60 ül- keden yaklaşık 3 bin 500 katılımcı ile gerçekleşen kongreye 100 CEO ve 18 bakan katılıyor. Spekülatör- ler tarafmdan petrol fiyatlan ile bi- linçli şekilde oynanması ise laf ara- sında geçiştiriliyor... Genelde petrol tüketicisi ülkeler fiyat artışında pet- rol arzının yetersizliğini, üretici ülkeler Türkiye Enerjide de Seyirci ise spekülatörleri suçluyor. Bu yüz- den Ispanya Sanayi Bakanı Migu- el Sebastian'ın son yıllarda dünya petrol fiyatlarında görülen büyük ar- tışta "spekülatif unsurlar olduğunun aşikâr olduğunu" söylemesi dikkat çekici oldu. Kongrenin bir özelliği de ana te- manın "sürdürülebilir büyüme" üze- rine kuruluyor olması. Küresel ısın- ma, karbon dioksit salınımını tehdit edici boyutlara varması belli ki ar- tık çokuluslu petrol şirketlerini biraz harekete geçirmiş. Enerjinin büyük oyuncuları artık daha çevreci olmak zorunda. Çünkü toplumlar artık enerji şir- ketlerinden bir yandan enerji arzının kabul edilebilir fiyatlardan sağlan- masını beklerken öte yandan çev- reye olan olumsuz etkilerin aza in- dirgeneceği teknolojilerin ve politi- kaların uygulanması konusunda ıs- rarlılar. Yeni nesil nükleer enerji, hid- rokarbon, rafinerilerin daha verim- li kullanılması bu yüzden ciddi bi- çimde ele alınıyor. Bu arada karbon emisyonlarını azaltma konusunda petrol şirketlerinin yeni metotları test etmeleri de sürüyor. Karbonu yakalama ve saklama teknolojisi (carbon capture and storage CCS metodu) bunlardan biri. Ancak esas yarışın enerji pasta- sından biraz daha büyük pay kapma üzerinden yapıldığı da bir gerçek. Ve burada da tahmin edildiği gi- bi yarış Irak üzerinden sürüyor. Dünyanın önde gelen petrol ve gaz şirketlerinden Royal Dutch Shell, Irak petrolüyle yakından ilgilendiği- ni açıkladı. Şirketin üst düzey yö- neticisi Jeroen van der Veer, gü- venlik, insan hakları ve adalet ba- kımından şartların uygun olması halinde Irak ta iş yapmakla "olduk- ça ilgili" olduklarını ve birkaç ay de- ğil birkaç hafta içinde bir karar ve- receklerini söyledi. Ispanya petrol şirketi Repsol'ün başkanı Antonio Brufau da birkaç ay içinde Irak'ta iş yapmaya başla- yacaklarını kaydetti. Iran'ın da nüfus alanı geniş. Iran- lı heyetler çokuluslu şirketleri yatı- rıma çekmek için ciddi enerji sarf ediyorlar. ozlem.yuzak@cumhuriyet.com.tr Kongre alanında konuşmalar ve panellerin yanı sıra büyük bir sergi alanında ülkelerin ve enerji şirket- lerinin stantları da bulunuyor. Rus- ya, Hindistan ve Çin'in ulusal pet- rol şirketlerinin etkinliği ise gözle gö- rülür şekilde. Benim ilgimi çeken ve hatta canımı sıkan unsur Make- donya'nın bile kendi tanıtımını yap- tığı bir standı varken Avrupa ve As- ya arasında enerji köprüsü oluştur- duğunu iddia eden, jeopolitik ko- numu ile övünen Türkiye'nin bu denli geniş katılımın olduğu bu kongrede ve sergilerde yer alma- ması. Istisnasız her ülke için ya- şamsal önem taşıyan enerji gibi bir konunun yoğun biçimde masa- ya yatırıldığı, yeni arayışların, yeni teknolojilerin, işbirliklerinin günde- me geldiği böyle bir ortamda Tür- kiye'nin adının bile telaffuz edilmi- yor olması gerçekten acı... EKONOMİ POLİTİK ERİNÇ YELDAN Küresel Enflasyonun Ardındaki Etkenler - II Geçen haftaki yazımızda küresel mal ve hizmet piyasalarında yaşanan enflasyonist baskıların basite indirgenerek sadece Hindistan ve Çin'in aşı- n büyümesine bağlanamayacağını vurgulamış idik. Bu ülkelerde on beş yılı aşkın bir süredir dünya ortalamasının üzerinde hızlı bir büyüme süreci ya- şanmaktadır. Bu sürecin dünya mal ve hizmet pi- yasalarında enflasyonist baskılara katkısı olma- sı kaçınılmaz olmakla birlikte, küresel çaptaki stagflasyon (durgunluk içinde enflasyon) tehdidinin başlıca nedeni olması için yeterli değildir. Kanımızca mevcut enflasyon ve durgunluk sürecinin gerçek nedenleri 2003 sonrasında kü- resel finans piyasalarındaki aşırı şişkinlik ve ABD ve Batı Avrupa ekonomilerinde aşırı borçlanmayla beslenen tüketim çılgınlığından kaynaklanan spe- külatif büyüme olgusunda yatmaktadır. Önce eli- mizdeki verileri yeniden anımsayalım: • Küresel piyasalarda gelişmekte olan ekono- milere akmakta olan net portföy akımı (sıcak pa- ra) 2000'de yılda 102 milyar dolar düzeyinde iken 2007'de 450 milyar doların üstüne çıkmıştır. (Institute for International Economics, www.iie.org). • Ham petrolün varil fiyatı 2007 yılının başın- da 53 dolar iken günümüzde 140 dolara yüksel- miştir. Ham petrol fiyatlarındaki bu artışın dünya ekonomisine olan toplam maliyeti 2.6 trilyon do- lara ulaşmaktadır. Söz konusu rakam dünya katma değer üretiminin yüzde 4.5'ine eşittir. Başka bir deyişle, petrol ithal eden ülkelerden pet- rol ihracatçısı ülkelere ve uluslararası petrol te- kellerine aktarılan rantlar dünya toplam gelirinin yüzde 4.5'ine ulaşmaktadır. (Martin Wolf, Finan- cial Times, 25 Haz.). • OECD kaynakları, petrol fiyatlarındaki artışın Amerikan ekonomisinde potansiyel büyüme hı- zını ortalama yüzde 4; Avrupa Birliği ekonomile- rinde ise yüzde 2 düzeyinde gerileteceğini ön- görmektedir. • Merrill Lynch ekonomistlerince yapılan tah- minlere göre kredi hacmindeki daralma ve ener- ji fiyatlarındaki artış sonucunda Amerikan tüke- tim harcamalarında yaklaşık 775 milyar dolarlık bir gerileme beklenmektedir. Söz konusu rakam, Amerikan ekonomisini yeniden canlandırmak amacıyla Amerika Hazine Dairesi'nin (Maliye Bakanlığı) yıl başında sağlamış olduğu vergi ia- desi paketinin yaklaşık 7 mislidir! {Financial Times, 11 Haz.). ••• Birbirinden bağımsız gibi gözüken bu verileri bir küme altında toplarsak şu sonuçlara ülaşabiliriz: • Dünya piyasalarında gıda, enerji ve diğer sı- nai girdi fiyatlarındaki artışların küresel çapta bir enflasyona dönüşmesinin ardında iki ana etken gözükmektedir: Birinci olarak, özellikle 2003 sonrasında kredi hacmindeki yapay genişleme mal ve hizmet piyasalarında spekülatif yatırımları özendirmiş ve reel sektörlerde kâr beklentilerini kamçılamıştır. Bunun sonucunda da spekülatif fi- yat beklentileri kendi kendini besleyen bir şişkinlik yaratmıştır. İkinci olarak, kredi hacmindeki söz ko- nusu spekülatif genişleme, gene yapay olarak, servet birikiminde "hayali" bir değerlenme ya- ratmıştır. Servet değerlerinin bu tür sanal biçim- de şişkinleşmesi, reel ekonomik aktivitenin sür- dürülemez boyutta ivmelenmesine yol açmıştır. • Tüketici kredilerindeki ucuzlama bütün dün- ya ekonomilerinde özel sektör hanehalklarının ve şirketlerin aşırı borçlanmasına neden olmuştur. Borçlanmaya dayalı tüketim furyası hem gelişmiş hem de gelişmekte olan tüm ekonomilerde "kü- reselleşmenin nimetlerinden faydalanmak" adı al- tında özendirilmiş; tüketicilerin borç stoku örne- ğin Ingiltere'de milli gelirin tamamını aşmış, Amerika'da ise özel hanehalklarının tasarrufları- nın eksiye dönüşmesine yol açmıştır. Bu borç- lanma ve tüketim çılgınlığı tüm küresel ekonomide sürdürülemez boyutta bir talep fazlasına neden olmuştur. Bu gözlemler ışığında, günümüz stagflasyon tehdidini "Çin ve Hindistan hızlı büyüyor"; ya da "piyasalar bu hızlı büyümeye tepki veriyor" şek- lindeki safiyane açıklamalar ile yetinmek, sorunun ana kaynaklarını ve gerçek sorumlularını gözler- den kaçırma amacını gütmektedir. 'TIR 'cılar kontak kapattı Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND), Bulgaristan 'ın 28Haziran ta- rihinde TIRgeçiş ücreti (Dozvala) adı altında her TIR 'dan 271 dolar talep etmesiniprotesto etmek için dün kon- tak kapatma eylemiyaptı. Kapıkule Sı- nır Kapısı önünde toplanan 200 ci- varında TIR sürücüsü, araçlanmn anahtarlarım vere attı. Chrysler2400kişinin işineson veriyor Artan petrol fiyatlannın etkisiyle tüketicilerin yaht verimli araçlara yönelmesi nedeniyle, Chrysler bir minivanfabrikasını kapatma ka- ran aldı. Minvanfabrikasmm ya- nı sıra, pick upfahrikasmm iki vardiyasından birini sonlandıracak olanfirma 2 bin 400 kişinin de işine son verecek. 'Taksiti düşük' mortgage ürünü Finansbank, konut kredilerinde yeni ürünü "Taksi- ti Düşük Mortgage " ürünümipiyasaya sundu. "Tak- siti Düşük Mortgage "da kre- 9K FlNANSBANK d' taksitleri 500 YTL 'den baş- lıvor. Taksitler üçlü komhi- nasyon (örneğin 500 YTL-750 YTL-1000 YTL) şek- linde belirleniyor ve iki kademeli olarak artıyor. Asgari ücretyürürlükte Yıl sonuna kadar geçerli olacak veni asgari ücret dün yüriirlüğe girdi. Asgari ücret, löyaşından büyük be- kâr bir işçi için yüzde 5 artışla geçinı indirimi dahil net 503 YTL'ye, 16 yaşmdan küçükier için net 432 YTL Ve, kapıcılar için net 542 YTL 'ye yükseldi.