Katalog

2 HAZİRAN 2008 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA • DIZI 1968 eylemleri kısa ve uzun vadede bir dizi gelişmelereyol açarken eşitlik kavramı ortaya çıktı Kadınlar haklannakavuştu KÜRESEL AYAKLANMA 1 9 6 8 eylemleri kısa ve uzun vadede bir dizi gelişmelere yol açar. Avrupa ve ABD'deki ekonomik gelişmenin sınırla- n hakkında tartışma yaratır. Çevre bilin- cinin ortaya çıkmasına neden olur. Si- lahsızlanma, atom, nötron silahlarına karşı toplumsal bilinç ve kültür yaratılır. Kadın haklan konusunda eşitlik kavramı getirilir. Hayvan hakları ve et yemezlik geniş kesimlerce benimseıımeye başlanır. Alternatif yaşam biçimleri geliştirilir. Komün evler, birlikte yaşam evleri ku- rulur. Başka olanlann varlığı ve özellik- leri kabul edilnıeye başlanır (homosek- süellik, lezbiyenlik, evlilik dışı yaşam, en- gelliler). Yaşamın her alanında demokra- tikleşme hedefleri büyür. Eğitimde de- mokratik katılımçı yapı ve örgütlenme öz- gürlügü gelişir. Üçüncü dünya ülkeleri ve ulusal kurtuluş hareketleriyle dayanışma yerleşir. Savaşlara ve silahlanmaya İcar- şı muhalefet yükselir. Sırt çantası ile dış ülkelere seyahat, farklı kültürler ve in- sanlarla tanışma eğilimi artar. Giyim kuşamda tüketim yerine ikinci el veya es- kiler tercih edilir. Sanat dallan ve müzik akımlan var olanı eleştiren açılımlar ya- par. Sosyalizme giden yolun kurumlar ara- cıhğıyla olması gerektiği anlayışı ve sis- tem dışı örgütlenmeler gelişir. ABD'de Black Panther Party (Kara Panterler Par- tisi), Black Muslim Hareketi (Müslüman Zenciler) büyür. Dünya ölçeğinde Yeşiller Partisi, Doğal Hayatı Konıma Örgütü (WWF), Yeşil Banş (Greenpeace), An- ti-Atom Santrallan Hareketi, feminist örgütlenmeler, Zapatist Ulusal Kurtuluş Ordusu (EZLN), Dünya Sosyal Formu (WSF), Genç Köylüler Hareketi (Jose Bo- ve), Sınır Tanımayan Doktorlar Birliği (Bernand Kouchner), Borsa Sennayesi- nin Halk lçin Vergilendirilmesi Birliği (ATTAC), Günlük Gazete (TAZ) 68 ey- lemcileri tarafından başlatılan devlet dı- şı örgütleri oluşturdular... 68 olaylarının ardından özellikle Doğu Avrupa'daki gelişmelerden sonra Stali- nizmle yollar aynlır. ltalya, îspanya ve Fransız komünist partilerinde Stalinizm ve Stalinist kültür reddedilir. "Avrupa Komünizmi" alternatif olarak doğar. Ancak daha sonra önemini yitirir. Dünyaya damgasını vuran 68 hareke- tinin en büyük sonuçlanndan biri, kadın haklannda görünür. Bu anlamdaki ge- lişmeler daha sonra modem feminizmi do- ğurur. Kadınlar, evli olsun olmasın kür- taj olma, boşanma davası açma, kocala- nnın izni olmadan ehliyet alma ve seya- hat etme haklannı sağlar. Reşit olma ya- şının 16'ya düşürülmesi, evlilik dışı cin- sel yaşam özgürlüğü, seçme ve seçihne hakkı sağlanır. POLONYA V a r ş O V E Üniversitesi öğrencileri 8 Mart'ta eğitim sistemini protes- to için toplandı. Ancak toplantı polisler tarafından aşırı güç kulla- nılarak dağıtıldı. Olaylan protesto etmek için ertesi gün 2 bini aşkm öğrenci yürüdü. Hükümet eylem- cileri "Siyonistler" diye suçla- dı... Yirmi gün süren ayaklanmalar sonu- cunda aralannda çok sayıda Ya- hudinin de bulunduğu yaklaşık bin kişi tutuklandı. 68 yılı baha- nnda, politik ve toplumsal huzur- suzluk yayılmaya başladı. Bu dönemde devlet kadrolarındaki Yahudiler işlerinden çıkanldı. 15 bin Yahudi, Polonya vatandaşlı- ğından atıldı. Bazıları sürgüne gönderildi... Tepkiler büyüdü. Oğrenciler arasında daha fazla özgürlük talepleri yükseldi. Dü- şünce ve basın özgürlüğü talep- lerinin yer aldığı "Açık Mektup" bildirgesi, Batı'da geniş yankı buldu. Bu bildiride "Açık sosya- lizm" istemi öne çıkıyordu. Bu arada ilginç bir gelişme daha ya- şandı. Adam Mickievvicz'in "Ölüler Bayramı" adlı tiyatro eserinin yasaklanması, öğrencile- rin yoğun tepkisine neden oldu. Öğrenci yürüyüşleri devlet yöne- timindeki işçi milislerince kanlı biçimde dağıtıldı. Oğrenciler "Yahudi dostu" olarak damga- landı. Birçok öğrenci hapis ceza- sına çaptınldı, onlarca üniversite öğretim üyesi mesleklerinden çı- kanldı. Devlet aygıtında yer ala- rak sistemin demokratikleştirile- meyeceğini savunanlar, kısa bir süre sonra parlamento dışı muha- lefeti oluşturdu. Bu yapı daha sonra "Dayanışma" adlı (Soli- darnos) sendikal ve toplumsal muhalefetin merkezi durumuna geldi... 4 0 Y I L S O N R A N E D E D İ L E R ? 68 F 1- Ülkelerinde Sovyet tankları görmek istemeyen Praglılar protesto eylemlerinde bulunuyordu. 2- Çekoslovakya'da Dubcek, güler yüzlü, insancıl sosyalizm istiyordu. Yaptıkl?: | reformlar, insan hakları ve düşünce özgürlüğünün önünü açıyordu. 3- Prag Baharı, tanklar tarafından ezilecek, panzer sosyalizm! ÇeL>s!ovak yurrttaşlarına ölüm, baskı, dik- tatörlük getirecektl. olaylarının öncü II- derl, Kızıl Dany la- kaplı Danlel Cohn- B e n d i t : Bizler dönemimizde kar- bondioksit gazından ve klima deği- şikliğinin ölümcül etkilerinden ha- berdar değildik. 40 yıl önce ideolojik saçmalıklar çok sevilirdi. Bazılan, bir- çok ölümlere yol açmasına rağmen Çin'in kültür devrimini, bazıları da Küba'daki totaliter rejimi destekli- yorlardı... Bizler, altını çiziyorum ki Prometheuslardık. Dünya bize aitti. Bakışımız farklıydı. Bugünkü genç- lik bizim yaşadıklanmızı bilmiyor. Daha farklılar, duyarlılar, bazen kor- kuyorlar ancak tamamen ilgisiz de- ğiller. Birçok genç, anti küresel ey- lemlerde, sivil toplum örgütlerinde, in- san haklarınm savunulmasmda çalı- şıyor. Bu çalışmaları politik hedef ola- rak algılıyorlar, ancak bazılan bunu ret ediyor. Bunu bazılan, devrimin ku- nımsallaşması olarak algılıyor. Bu doğru bir yaklaşım değil, o zaman ya- şananlar devrim değil ayaklanmaydı. Ayaklanma günümüzde farklı gerçekleşiyor. Ayaklanma komplekstir, birçok yüzü vardır, tek yönden bakılma- sı mümkün değildir... Bugünkü ayaklanma küreselleşmeye karşı çıkışnr. He- def çok nettir. En son G8 eylemlerinde görüldüğü gi- bi haksızlığa karşı savaşılıyor. Dünyanm yok edilme- sine karşı ayaklanma var. Işsiz olmak toplumu çok bağ- lıyor. Bu durumu özellikle gençler çok zor taşıyor, po- litize olmalannı güçleştiriyor. Bu arada 40 yıl öncesiyle şimdiki zamanı karşılaştırmayı artık bırakmalı. O dö- nem yaşadıklanmız fantastikti. Şimdi farklı bir toplumda yaşıyoruz. 68 dünyayı değiştirdi. Şimdiye bakıp, şim- dinin arkasında yaya kalmamalıyız... 68 dönemlnln öncü öğrenci llderlerlnden ve Almanya'da etkln olan "eylemcl sol" grubun llderlerlnden Relner schmldt: Bi- zim dönemimizde sadece Vietnam savaşını görebili- yorduk. Almanya'daki olağanüstü hal yasalannı hedef arklı değerlendirmelere yol açsa da 68 ayaklanmaları, dünyada önemli gelişmelere neden oldu. noktasma koymuştuk. Oysa bu- günkü kuşağın küreselleşme kar- şıtı bilinci ve eylemleri, doğrudan sorunlann kaynağı olan kapita- lizmi hedef alıyor. Bizim döne- mimizde eylemler öğrenci ağır- lıklıydı, şimdi küreselleşme kar- şıtları her kesimden oluşuyor ve parlamento dışı hareketi yaratı- yorlar. Üstelik bu hareketin ba- ğımsız özelliği çok önemli ve dik- kat çekici... Öko-Sol eylemclsl ve anti ırkçılık hareketi par- lamenterl Jutta Dltfurth: Kadın hareketinin ulaştığı bu- günkü noktada 68 eylemleri ya- tıyor. O dönemde kadın lann eh- liyet almalan için kocasının im- zası gerekiyordu. Kürtaj, evli ve çocuklu kadınlar hariç yasaktı. Çahşanlann sosyal haklan, 68 ey- lemlerinin sonucudur. Sosyalist Alternatif (SAV) öğ- renci lideri Lucy Redler: 68 ha- reketi işçi çocuklan için üniver- site kapılannı açtı. Ancak şimdilerde üniversite harç- lan ve eğitimin özelleştirilmesiyle demokratik yapı ra- fa kaldırılıyor. Almanya'da yapılan en son G8 eylcm- lerini çok önemli buluyorum. Yeniden parlamento dı- şı muhalefet hareketi geliyor. lşçiler arasında sendika yönetimlerine karşı hareketleri çok önemli buluyorum. Sosyolog ve Markslst feminist Frlgga Ha- lig: Biz başka yaşamak istedik, ahretteki sosyalizmi değil. Kültür için daha fazla zaman, bilinçli beslenme, politik eleştiri hakkı ve erkeklerin de mutfakta olma- sı için savaştık ve belli sonuçlara ulaştık. SOSyOİOg P l e r r e BOUrdleU: Mayıs 68 ashnda çok etki yarattı. 68 Hareketi sembol olarak çok önem- liydi. Beyinleri değiştirdi. Hiyerarşiyi, otoriteyi, cins- ler arasındaki ilişkide düşünce yönteminin ciddiye alın- masını sağladı. Öte yandan başansız bir devrim kadar kötü bir şey yoktur. Çünkü başanlı bir devrim yapıla- na kadar başansız devrim, korku yaratır. apitalizm öncesi bir tarih vardı, kapitalizm sonrası da bir tarih olacaktır... tnsanlığın, savaşsız ve sömürüsüz yarınlara ulaşacağı inancıyla... h h Ormanların yok olmasıyla çölleşme yaşanacak ve dünya salgın hastalıklarm pençesine düşecek Dünya ısınıyor, yangınlar artıyor NERİMAN ÖZCAN Küresel ısınmayla birlikte dünyada çeşitli ülkelerde yangınlar artarak tehli- keli boyutlara ulaştı. Amerikan Dış Po- litika Dergisi'nde (Foreign Policy Ma- gazine) yapılan araştırmaya göre dünya 10 yıl sonra çevre felaketleri açısından ge- ri dönülemez noktaya gelecek. Çünkü dünya ısınıyor. Karbondioksit oranı ar- tıyor, okyanuslar ısuuyor, buzullar eriyor, deniz seviyesi yükseliyor, orman yan- gınlan artıyor, buzul tabakalan parçala- nıyor. Aynca göller küçülüyor, kurak dö- nemleruzuyor, ınnaklar kuruyor. Kış sı- caklıklan artıyor, ilkbahar erken geliyor, sonbahar gecikiyor, bitkiler erken çiçek açıyor, göç dönemleri değişiyor. Böyle- ce yaşama alanlan farklılaşıyor, kıyı şe- ritleri erozyona uğruyor, mercan resifle- ri ağanyor, kar yığmlan azalıyor, bulut ormanlan kuruyor, hastahklar yayılıyor, yüksek enlemlerde sıcaklık artıyor. Or- manlann yok olması sonucu çölleşme ya- şanacak, bu da tanma yansıyacak, deniz seviyesi yükselecek ve dünya salgın has- talıklann pençesine düşecek. Bu felaket senaryolan 'korkutucu' fakat 'gerçek'. Türkiye Yangın tehllkesl: Hazlran-Ağustos Raporda yaz sıcakları ile birlikte or- man yangınlan artarken istatistikler, yangınlann en çok ihmal ve dikkatsiz- Uzmanlara göre önümüzdeki yıllarda küresel ısınma nedeniyle iklimde ciddi değişiklikler meydana gelecek. Aynca son yıllarda bazı yangınlann insanlar tarafından rant amaçlı çıkanlmış olabileceği iddia ediliyor. lik nedeniyle çıktığını ortaya koyu- yor. Istatistiklere göre onnan yangm- lannın yüzde 77 'si ihmal ve dikkatsiz- lik, yüzde 8'i kaza, yüzde ll'i de bi- linmeyen nedenlerle çıkıyor. Yangın- lann yüzde 2'si kasıt, yüzde 1 'i ise yıl- dınm düşmesi nedeniyle meydana ge- liyor. Istatistiklere göre, onnan yangı- nı kayıtlannın tutulduğu 1937'ten 2000 yılına kadar 1 milyon 507 bin 245 hektar orman alanı yandı. 2001 yılında orman yangınlannda 6 bin 726 hektar alan zarar görürken, 2002 yılında 7 bin 959 hektarhk alan yangınlar sonucu kül oldu. 2003 yılında çıkan onnan yangı- nı sayısı 1165 olarak kayıtlara geçti ve bu yangınlarda 2 bin 406 hektar alan za- rar gördü. 2004 yılında ise önceki yıl- lara oranla orman yangınında zarar gören alan oranı yüzde 32 azalarak 3 bin 914 hektara düştü. 2005 yılında da 748 orman yangını meydana geldi. Bu yangınlarda 1309 hektar orman alanı kül oldu. lstatistiklere göre 2006 yılında top- lam 2 bin 227 onnan yangını meydana gelirken bu yangınlarda 7 bin 762 hek- tar yeşil alan yok oldu. Gelecek: Onnan lşletme Genel Mü- dürlüğü Onnan Koruma ve Yangınla Mü- cadele Dairesi Başkanlığı verilerine gö- re Türkiye'deki ornıanlann yüzde 58'i yüksek yangın riskine salıip. Bu ise Tür- kiye'deki 20 milyon hektar ormanın 12 milyon hektannın birinci ve ikinci dere- cede yangın riski taşıdığı anlamına geli- yor. Yunanistan Yangın tehllkesl: Hazlran-Ağustos 2006 yılında yıldırım düşmesi sonu- cunda Halkidi Yarunadası'ndaki yangın nedeniyle 1000 turistin talıliye edilmesi gerekti. 2007'de uzun ve yağışsız geçen yaz ve sıcak dalgası büyük yangınlara ne- den oldu. Yangınlar 60 kişinin ölümüne ve milyonlarca dolarlık maddi hasara yol açtı. Günlerce süren yangınlar söndürü- lenıeyince, olağanüstü durum ilan edildi. Yunanistan AB'den yardım almak zo- runda kaldı. Gelecek: Son yangınlar nedeniyle 227 bin futbol sahası büyüklüğünde orman- lar zarar gördü. Yapılan ekonomik yar- dımlarla bu bölgelerin yeniden ağaçlan- dırması söz konusu olabilir. Yunanis- tan'da inşaat sektörü de çok hızla gelişi- yor. Yanan onnanlar yerine bir kısmı çift- çilik amaçlı da kazandınlabilir. Avustralya Yangın tehllkesl: Aralık-Ocak Yaz aylan Avustralya'da iki şeyle bi- linir: Barbekü ve orman yangınlan. Bu yı- lın daha sıcak ve yağışsız geçmesi bek- leniyor. Avustralya'da son birkaç yılda zor kontrol edilen birkaç yangın meyda- na geldi. 2003 yılında Amerikan Teksas eyaleti büyüklüğündeki yangın 4 kişinin ölümüne, 500 evin yanmasına sebep ol- du. 2006 sonu ve 2007 başında birkaç yangınla Avustralya yetkilileri baş ede- meyince Yeni Zelanda ve Amerika'dan yardım almak zorunda kaldı. Uzmanlar son günlerde nem oranının düşmesiyle birlikte yangın tehlikesinin artabileceği konusunda uyanda bulunuyor. Gelecek: Bilim adamlan küresel ısın- mayla birlikte kuraklığın artacağı ve ya- ğışlarda da ciddi azalmalar olacağı ko- nusunda uyanyor. Aynca önümüzdeki yıllarda riskin yüzde 20 ile 30 artacağı bekleniyor. Endonezya Yangın tehllkesl: şubat-Mart 1982 ile 1983 yılan arasuıda meydana gelen yangınlar, son 20 yılın en büyük yangınlan olarak tarihe geçti. Kaliman- tan ve Sumatra en çok zarar gören böl- geler oldu. Daha sonraki yıllarda ardı ar- dına buna benzeyen yangınlar oldu. Bu büyük yangınlardan komşu ülkeler, Avus- tralya, Sri Lanka ve Filipinler de olum- suz etkilendi. Bu yangınlann sonucu oluşan yoğun duman oksijen kalitesini de bozdu. Nefes almak 80 sigara içmeye eş- değer hale geldi. Bu kontrol edilemez yan- gınlar sonucu 10 milyon hektar orman yandı. Gelecek: Çok umut verici değil. En- donezya kanunlanna göre ormanlarda ateş yakıhnası yasaklanıyor. Ancak hükü- met yetkililerinin gerekli politik kararlan alıp alamayacağı önümüzdeki günlerde belli olacak. Portekiz Yangın tehllkesl: Temmuz-Agustos Avrupa'da en büyük yangınlar son beş yılda Portekiz'de yaşandı. 2003'te sı- cak dalga, kuru ve kuvvetli rüzgârlan olumsuz etkileyerek Portekiz ormanla- nnın yüzde 6'sına, yani 350 bin hektar or- manın yanmasına neden oldu. Aynca top- rak kaymalanna ve erozyona da sebep ol- du. Su rezervlerinin azalmasıyla birlikte çiftçilik de zarar gördü. 15 kişi öldü. Mad- di zarar ise 1 milyar Avro'ya ulaştı. 2005 yılında çıkan yangın 18 kişinin ölü- müne ve 300 bin hektar ormanın yan- masına neden oldu. Gelecek: Uzmanlara göre gerekli ön- lemler ahnmazsa önümüzdeki yıllarda da buna benzeyen felaketler yaşanabilecek. AB'nin hızlı müdahalesiyle ve yapılan yardımlarla çok kısa zamanda yaralannı sarabildi. RUSYA Yangın tehllkesl: Haziran-Ekim ibiıya ormanlan için yaz ayla- birkâbus olabilir. Uzmanla- ra göre son yirmi yılda Sibirya'da yangınlarda yüzde lOartış meyda- na geldi. Dünyanm en önemli eko- sistunine sahip olan bölge sadece 2002 yılında 11.7milyon hektar ve 2003 yılında hgiltere büyüklü- ğündeki 23.7 milyon hektar orma- nmı kaybetti. Yangınlann pek ço- ğu yüdınm düşmesi sonucu ortaya çıkıyor. Ancak zaman zaman aynı anda birden fazla yangınm çıkma- sı, hızh ve etkili müdahale yapıl- masmı engelliyor. Bu yıl 140 bin- den fazla yangın kaydedildi ve 1 milyon hektardan fazla orman yandı. Bu yıl yangınlarda 8 binden fazla itfaiyeci, 1500adetmaMne, uçak ve helikopter kullanıldı. Gelecek: Uzmanlara göre önü- müzdeki yıllarda küresel ısınma nedeniyle iklimde ciddi değişik- likler meydana gelecek. Bu da bölgedeki durumu daha çok kötü- leştirecek. Son yirmi yılda Sibir- ya 'da sıcaklık iki derece arttı. Uz- manlar son yıllarda bazı yangınla- nn insanlar tarafindan rant amaçlı çıkanlmış olabileceğini iddia edi- yor. Bilim adamlan ve çevreciler, hükümet yanan ormanlann arazi- lerini satmama karannı verirse bu önemli ekosistemi koruyabilecek- lerini savunuyorlar.