Katalog

SAYFA CUMHURİYET 17 OCAK 2007 ÇARŞAMBA 10 DIŞ HABERLER dishab?cumhuriyet.com.tr Latin Amerika’da halkçı rüzgâr ? Sol iktidarların yükselişinin zeminini Latin Amerika’da yaşayan 220 milyon yoksul insan oluşturuyor. 53 milyonluk aç nüfusun bulunduğu bölgede milyarlarca kişi okuma yazma bilmiyor. GAMZE ERBİL 2007 başında kıtadaki 11 ülkede, ABD yanlısı politikalara mesafeli sol iktidarlar işbaşında 000 yılı ABD’de George Bush’u iktidara getirirken Latin Amerika ve Karayipler’de de sol adına son derece karanlık bir tablo vardı. Bu tarihte kıtada; ABD’ye direnen sosyalist Küba, Venezüella ve Şili’deki sosROTESTOSUZ LİDERLER ZİRVESİ yal demokrat iktidar dışında neoliberal politikaların takipçisi ve ABD’yle işbirliği içindeki yöGeçen ay Bolivya’da İkinci Güney Amerika Ülkeleri Topluluğu (CSN) zirvesi ve Halkların netimler hâkimdi. Entegrasyonu için Sosyal Forum birlikte 2007’ye girerken bu tablo tersyüz oldu. Budüzenlendi. Son yıllarda alışılagelen devgün neoliberal politikalara mesafe koylet başkanları toplantıları ve protesto gösmuş ve bu anlamıyla sol iktidarların daterileri ikilisinin yerini, Cochabamba’da hil olduğu 11 ülke sayılıyor kıtada: Kütoplumsal hareketlerle devlet liderlerinin ba, Venezüella, Bolivya, Nikaragua, Bre“Ulusların Refahı İçin Büyük Güney zilya, Uruguay, Panama, Costa Rica, EkAmerika Ülkeleri Topluluğu” oluşumu alvador, Arjantin ve Şili. dı. Bolivya Devlet Başkanı Evo MoraArjantin (2003), Panama (2004), Urules’in Güney Amerika için önerdiği bütünguay (2004) ve son olarak geçen aralık leşme projesinin ele alındığı toplantıya 2 ayında Bolivya’daki iktidar değişikliklebin 500’den fazla yerli ve çiftçi temsilcisi ri sola yönelimin basamakları olarak göde katıldı. CSN Arjantin, Bolivya, Brezilrüldü. 2006’da ise Venezüella (aralık) ve ya, Ekvador, Guyana, Kolombiya, ParaguBrezilya’da (ekim) solcu başkanlar yeniay, Peru, Surinam, Şili, Uruguay ve Veneden seçilirken Şili (ocak), Costa Rica (şuzüella’dan oluşuyor. Meksika ve Panama bat), Nikaragua (kasım) ve Ekvador’daki Ortega, Chavez, Morales ve Küba Devlet Konseyi Başkan (kasım) seçim yarışları solcu adayların za Yardımcısı Jose Ramon Machado ALBA toplantısında. (AFP) ise gözlemci konumunda. Toplantıda savunma ve militarizm başlıkları da değerferiyle sonlandı. 2006’da liberal ve işbirlikçi programlara sahip adayların iktidara geldi daha farklı bir bütünleşme projesini gündemine lendirildi. Katılımcılar yabancı askeri üslerin kaği ülkeler ise Kolombiya (mayıs), Peru (haziran) almış durumda: Latin Amerika için Bolivarcı Al patılmasını tartışmak için 2007’de Ekvador’da bir ve Meksika (temmuz) oldu. Meksika’da çok az ternatif (ALBA) bütünleşme projesi. ABD’nin tüm uluslararası konferans düzenleme kararı verdi. Eylül ayında Havana’da yapılan Bağlantısızlar bir farkla seçimi kaybeden solcu Obrador’u des tehditlerine karşın yoksulluğu ortadan kaldırmak, tekleyenler sokakları doldurmaya devam ediyor. cehaletle mücadele, halkların barınma, beslenme Zirvesi ile yakalanan ABD merkezli politikalaObrador, Calderon hükümetinin alternatifi bir ba ve sağlık gibi sorunlarının çözümüne dair somut ra karşı dalga, bu kez somut bir oluşumun önükazanımlar elde etmiş kendi çekim gücünü oluş nü açacak bir şekilde güçlendi. kanlar kurulu oluşturdu. 2 Bu yönelimin en temel nedeni 1990’lardan bu yana ABD tarafından önerilen neoliberal politikaların yarattığı yıkım oldu. Bugün Latin Amerika’da 220 milyon yoksul insan var, her 5 Latin Amerikalıdan biri yoksul. Kıtada 53 milyon aç insan yaşıyor ve milyonlarcası okumayazma bilmiyor. Bu tabloyu oluşturan politikaların uzantısı olarak dayatılan Serbest Ticaret Anlaşması’nın (FTTAALCA) yerini ise sosyalist Küba’yı örnek alan Venezüella’nın merkezinde durduğu, çok turmuş olan bu projenin geniş halk kesimlerine hitap etmemesi pek mümkün değil. ALBA projenin sahipleri tarafından dayanışma ve işbirliği mayasını oluşturma özelliği nedeniyle önemli görülüyor. P Venezüella’da son seçimler yoğun bir seferberliğe sahne oldu. (Fotoğraf: REUTERS) ABD’yi çatlatan sol ittifak Ekvador’un yeni devlet başkanı Rafael Correa’nın, solcu liderleri buluşturan yemin töreni, kıtada ABD hegemonyasının sarsıldığının da resmi oldu ıtadaki sol iktidarlar kervanına katılan son ülke olan Ekvador’un yeni devlet başkanı Rafael Correa önceki gün yemin ederek görevine başladı. Solcu lider akınına uğrayan tören, Amerika kıtasında ABD hegemonyasının ciddi bir sarsıntı geçirdiğinin işareti oldu. Törene Venezüella Devlet Başkanı Hugo Chavez, Bolivya Devlet Başkanı Evo Morales, Şili Devlet Başkanı Michelle Bachelet, Haiti Devlet Başkanı Rene Preval, Nikaragua Devlet Başkanı Daniel Ortega, Küba Devlet Başkanı Yardımcısı Carlos Lage ve Uruguay Devlet Başkanı Yardımcısı Rodolfo Nin katıldı. Törene, İran Devlet Başkanı Mahmud Ahmedinejad’ın katılması ise sol ittifakın ABD karşıtı cepheyi genişletme konusunda çekincesiz hareket edebildiğini gösteriyordu. Correa yemin ettikten sonra, anayasa değişikliği için 18 Mart’ta referandum yapılması çağrısını içeren bir belgeyi imzaladı ve “Bu ülkemizi geri almak için yürütülecek uzun bir savaşın ilk çatışmasıdır” diye konuştu. Chavez’in kendisine hediye ettiği geleneksel yerli gömleğini giyen ve konuşmasında sık sık Chavez’den alıntılar yapan Correa, “Ülkemizin onurunu kimseyle görüşmeyeceğim. Vatanımız satılık değil” dedi. Dış borçların bir bölümünün rüşvetten oluştuğunu söyleyen yeni başkan, borçlar konusunda bir uluslararası arabulucuya ihtiyaç bulunduğunu söyledi. H UGO CHAVEZ’İN HEDEFİ K 2021’de sosyalist Venezüella SİNAN DİNÇER Yerli yemin töreni rea’ya destek veren ittifaka katılmasıyla yeni başkanın eli daha da rahatladı. Latin Amerika bütünleşmesine yakınlığını çeşitli biçimlerde ifade etmiş olan Correa, seçim zaferinin ardından yaptığı konuşmada, “değişim için birleşme ve neoliberalizmin 20 uzun yıldır süren mutsuz gecesine son verme” çağrısında bulunmuştu. Rafael Correa’nın iktidara gelişi için 14 Ocak’ta başkent Quito’nun güneyindeki Zumbahua’da yapılan törene 40 bin yerli ve destekçisi ile Venezüella Devlet Başkanı Hugo Chavez ve Bolivya Devlet Başkanı Evo Morales de katıldı. Törende yeni başkana yerlilere özgü bir nişan ve tura verildi. Yerlilere göre bu semboller saygı, disiplin ve düzeni temsil ediyor ve anayasadaki “çalmama, yalan söylememe ve tembel olmama” maddesiyle kabul edilen ilke ve kurallara dayanıyor. Törenin ardından yeni başkan, Chavez ve Morales ile birlikte Quito’ya dönerek çağdaş ressamlardan Oswaldo Guayasamin tarafından yapılan Chapel of Man’i ziyaret etti. (Fotoğraf: AFP) HALKÇI PROGRAM Son 10 yılda Ekvador’un sekizinci devlet başkanı olan solcu iktisatçı Rafael Correa ekim ayında ilk turu yapılan seçimin 26 Kasım’da gerçekleştirilen ikinci turunda oyların yüzde 57’sini almıştı. Correa’nın politik programı Venezüella ve Bolivya’da izlenen yolu tarif ediyor: Ulusal reformlar ve yeni bir anayasa için bir kurucu meclis oluşturulması ve referandum düzenlenmesi. Yeni başkan ekonomide devlet kontrolünü artırma ve sosyal harcamalara daha fazla kaynak aktarma vaadini de yaşama geçirmeye hazırlanıyor. Farklı siyasal hareketler, küçük üretici dernekleri, zanaatkârlar, madenciler, esnaf örgütleri, kısaca tüm kesimler, kurucu mecliste rol oynamak üzere şimdiden kolları sıvadı. Tutucu kesimler bu önerilere tepki gösterirken toplumun yüzde 70’inin Correa’nın politikalarına sıcak baktığı belirtiliyor. Meclisteki Yurtsever Toplum Partisi’nin (PSP), eski müttefiklerini bırakarak geçen hafta Cor NİKARAGUA’DA ma fırsatını ele geçirdi. ABD’nin Ortega’nın seçilmesini önlemeye yönelik müdahaleleri karşısında farklı seçmen kesimlerine seslenmeyi tercih eden Ortega’nın bu tercihlerinin sonuçları yakın dönemde ortaya çıkacak. Ancak Küba ve Venezüella tarafından “selamlanan” Sandinistlerin seçim zaferi, kıtadaki sol rüzgâra önemli bir katkı olacak gibi görünüyor. SANDİNİSTLERİN DÖNÜŞÜ Ekvador’dan hemen önce seçimlerin gerçekleştiği Nikaragua’da da Sandinistlerin iktidarı ABD için bir gerilim kaynağı. Yeni Devlet Başkanı Daniel Ortega, geçen hafta gerçekleştirilen yemin töreninde ülkesinin ALBA’ya katılacağını duyurarak Washington karşıtı bir politika izleyeceğinin işaretlerini verdi. 16 yıl önce ABD’nin çabalarıyla iktidardan uzaklaştırılan ve toplumsal dönüşüm programını yarıda bırakan Sandinistler bu defa çok daha farklı bir uluslararası ortamda politikalarını uygula BOLİVYA’DA ZORLU DÖNÜŞÜM Kıtada sosyalist programın kararlı uygulayıcısı olmaya aday bir diğer iktidarsa Bolivya’da. Ancak Evo Morales’i kısıtlayan bir meclis aritmetiği ve ülke kaynaklarının önemli bölümünün bulunduğu eyaletlerde ayrılma yanlısı bir muhalefet var. Bolivya’da açıkça “Biz varlıklarımızı yoksullara veren bir başkan istemiyoruz” diyen zengin kesim ve bunların çoğunlukta olduğu eyaletler, son aylarda bir dizi eyleme sahne oluyor. Bun ların en önemlisi olan Santa Cruz eyaleti, toprak ve anayasa reformu gündeme geldiğinde çok çeşitli protestolara ev sahipliği yaptı. Morales, meclisi boykot eden muhalefet partisi PODEMOS’un da bastırmasıyla hayli zor günler geçirdi. Ancak toprak reformu için Santa Cruz’dan başkent La Paz’a yürüyen yerlilerin ve yoksulların desteğini arkasına alarak istediği kararları meclisten çıkarmayı başardı. Geçen hafta yoksullara toprak dağıtımı başladı. Toprak reformunun toprağın yeniden dağıtımının yanı sıra makineleşme ve ekolojik ürünlerin pazarlanmasını içerdiğini savunan Morales, 2007 yılında madenleri kamulaştıracağını açıkladı. Morales geçen ayın başında da doğalgaz sektörünün kamulaştırılmasını öngören yasayı onaylamış ve 1 Mayıs’ta başlayan hidrokarbonların kamulaştırılması sürecini sona erdirmişti. Bu yasayla birlikte ülkede doğalgaz sektöründe faaliyet gösteren yabancı firmalar üzerinde devlet kontrolü sağlandı ve Bolivya’nın payının yükselmesinin önü açıldı. atin Amerika’da esen sol ve bağımsızlıkçı rüzgârın başını çeken Venezüella, Hugo Chavez’in oylarını artırarak bir kez daha başkan seçilmesinin ardından yeni bir döneme giriyor. Şimdiye kadar antiemperyalist politikaları ve kıtanın diğer solcu liderlerine verdiği destekle ABD’nin başını ağrıtan Chavez, geçen haftaki ENİ BİR PARTi yemin töreninde 2021’e kadar ülkeyi sosyalizme taşıyacağını Chavez, “Bolivarcı Halk ilan etti. Venezüella’nın ikinci Eğitimi; bireycilik, bir Küba olup olmayacağı kapitalizm ve bencillik gibi bilinmese de, dünyanın en eski değerleri yıkacak’’ diyor. büyük petrol ihracatçıları Chavez sadece ekonomik arasında yer alan ülkenin sistemi değil, ülkedeki siyasi bölgedeki etkisinin ve yapıyı da baştan aşağı dünyanın dört bir yanındaki değiştirecek. Chavez’in antiemperyalistler “Yeni bir iktidar nezdinde geometrisi’’ öneminin devam olarak tarif edeceği ortada. ettiği sistemle eçim Venezüella’daki 3 Küba’dakine kampanyası Aralık seçimlerinde benzeyen mahalle döneminde bir dönem daha konseyleriyle devlet başkanı halkın siyasete sosyalizm seçilen Chavez, daha doğrudan vurgusunu “Bolivarcı katılımının öne çıkaran Sosyalizm’’ için sağlanması daha fazla adım hedefleniyor. Chavez, aldığı atmayı hedefliyor. Chavez, kendi büyük Chavez, devletin destekçilerini de desteğin adını “Sosyalist bu zorlu döneme gücüyle Venezüella hazırlıyor. Cumhuriyeti’’ Chavez, 3 Aralık politik olarak değiştirmek seçimlerinin programını gibi sembolik hemen ardından yürürlüğe adımların yanı sıra, kendisini petrol endüstrisi, soktu. destekleyen tüm telefon ve elektrik partilere yeni gibi bir dizi stratejik bir sosyalist sektörü devletleştirerek parti çatısı altında birleşme sosyalist sistemin altyapısını çağrısında bulundu. İsminin kurmaya hazırlanıyor. “Venezüella Birleşik Sosyalist Hugo Chavez, 10 Ocak’taki Partisi’’ (PSUV) olması yemin töreninde “Ulusal planlanan parti için aralarında Simon Bolivar Projesi’’ni Venezüella Komünist başlattığını ilan etti. Partisi’nin de bulunduğu Chavez destekçileri önümüzdeki aylarda NAYASAL REFORM kongrelerini toplayıp 2007’de bir dizi kendilerini feshedip etmeme kamulaştırmayla başlayacak konusunda karar verecekler. olan sürecin 2021’de, Chavez çeşitli dönemlerde Venezüella’nın bağımsızlığının yaptığı açıklamalarda 200’üncü yılında sonuçlanması politikalarına ilham verenler hedefleniyor. İktidara arasında saydığı 19’uncu geldiği 1999’dan 2006’ya yüzyılda bağımsız ve birleşik kadar geçen süreyi “geçiş Latin Amerika için mücadele dönemi’’ diye tabir eden etmiş olan “Kurtarıcı’’ Simon Chavez, gelecek dönemde Bolivar, İsa, Karl Marx, yapılacakları da açıkladı. Vladimir Lenin ve Fidel Telekomünikasyon, elektrik Castro’ya son olarak da ve en önemlisi petrol sektörleri Leon Troçki’yi ekledi. L devletleştirmenin ilk hedefleri olacak. Daha sonra ise yeni bir “anayasal reform’’ süreci başlayacak. Bunlardan birinin Merkez Bankası’nın özerkliğine son verilmesi olduğu biliniyor. Bu şekilde ülke ekonomisinin kontrolünü piyasadan alıp devlete vermeyi hedefleyen Chavez’e göre eğitim de yeni dönemin olmazsa olmazları arasında. Y S A CUMHURİYET 10 K