Katalog

3 EYLÜL 2005 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA HABERLER ABDÜLCANBAZ TURHAN SELÇUK Otelyapılması istenen Harbiye'deki TRT İstanbul Radyosu binası geçmişe ışık tutuyor Bir tarihyok sayılıyor Q :«•'»•> GÖKÇEUYGUN u Ato, ak>,Muhteretn sami- in, burası tstanbul Tekiz Te- lefonu. 1200 metre, 250 kflo- savki-Bugünkütecrübeneş- riyaümıza (deneme yayııu- mıza) başbyoruz_T Bu cümle. Türkiye'deki ilk radyo anonsu. Anons ye- ri ıse İstanbul Radyosu yani Sirkeci'deki Büyük Postane Bu, ilk yayının üzerinden 78 yıl geçti. TRT tstanbul Rad- yosu, bugün Harbiye'dekı binasından yayınlanna de- vam ediyor. Ancak binanın yapımının sürdüğü 1945 yı- lında ortaya "Binanın rad- yoevi yerine otel olarak kul- lanılacağT yönünde bir id- dıa atümıştı Bu iddianın benzeri bugün yeniden gün- demde. Turizmciler, bina- nın yıkılarak yenne otel ya- pılrnasını isterken, TRT ça- lışanlan ve Haber-Sen üye- leri "Radyoevimia venne- yeceğjz" dıyor. Bız de yıkı- labılme üıtımalinın bu ka- dar tarnşmaya yol açtığı Rad- yoevi'nın tanhını, *tstanbul Radyosu/Anılar,Yaşantriar" adlı kıtaptan da yararlanarak araştırdık. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık'tan çıkan ve Eskı tstanbul Radyosu Müdü- rii Ayhan Diııç, Prof. Dr. Öz- den Çankaya ve Naü Ekki ta- raftndan hazırlanan kitap, Rad- yoevi"nin tarihıne, belgeler ve anılarla ışık tutuyor. SİRKECİ'DE BAŞLADI Kıtaba göre Türkiye"de ilk rad- vo vavını 6 Mavıs 1927'de ts- tanbul'da başladı. tstanbul Rad- yosu'nun ilk denemeyaymının ya- pıldığı yer ise Sırkecı"dekı Bü- yuk Postane'ydı. Postanenin ka- pısı üzerine konulan vericiden hal- ka müzik dınletilmişti. Ancak o dö- nemde radyolann yayın yaptığı bi- nalar da kötü durumdaydı. tstan- bul'da sırasıyla Büyük Postane, Be- yoğlu'ndakı Ambassador Otelı ve Galatasaray Postanesı, radyo istas- yonu olarak kullanıldı. Daha sonra tstanbul Radyoevi'ne başka bir yer arayışı başladı. İstanbul Vali ve Be- ledıye Başkanı Lütfi Kırdar'ın öncülüğünde kültür- sanat ve eğlen- ce mekânlarına yakın olması nede- niyle Harbıye-Taksim arasmdaki Bunun için bu güzel yapı- nın, güzel İstanbul'a okhı- ğu kadar,yurtiçinde hsr.Tr- h ve uğurtu otanasnu dfle- rim" sözlenyle anlatmış- tı. Binanın ınşaannın sürdü- ğü 1945 yılı sonlannda orta- ya atılan baa iddialar, bugün de Radyoevi hakkındaki endişeler- le benzerlik taşıyor. Binanın inşaatı sürerken gazeteci Şahap Bakıoghı. Her Hafta dergisine yazdığı ya- zıda. bunu kanıtlar nitelikte: "İstanbul Radyoeviinşaaün- da birferi düşündürüp, mera- ka sevk eden cihet, dolaşan söytenti- lerdir ki bunlann başında yapdan bi- nanın Radyoevi olarak değil. otel ola- rak kuUamlacağı iddiası gelmekte- 2340 metrekare arsa üzenne 4 kat olarak planlanan binanın yapımı, 1949'ta tamamlanarak aynı yılın ey- lülünde hi2mete girdi. Radyo çalışanlan 2000 yılında hatıra fotoğrafı çektiriyor. Cumhunyet Caddesı"nde yer alan bu- günkü yer seçıldi. Binanın yapımı için de Türk yüksek mühendis ve rru- marlan arasında 1945'te yanşma açıl- dı. 74 esenn katıldjğı proje yanşma- sı sonucunda Doğan Erginbaş. Omer Güney ve İsmail L'tkular ın ortak ça- lışması seçildi. 11 Kasım 1945'te Harbıye"deki arsa üzerine temel atıl- dı. Donemin Bayındnlık Bakanhğı Ya- pı ve Imar tşlen Reisı Sırn Sayar, tö- rendeki konuşmasında binanın öne- mini, "Türk yurdunun in- risi, güzel tstanbuhımuzun bu en güzel köşesinde \apüa- | cak olan bu yapı, basit bir bi- naohnayacaİdH-.Türkünkud- netH \e kuvvetii sesL bu bina- nın içinden dümanın en uzak ücra noktalanna kadar yayıla- cak ve yabancı kulaklara bcimsesimizibirimmüzi- ğimizi \v biam duşünceleri- mizi buradan duyuracağız. İLK DENEME YAYINI 1 Eylül 1949'da ilk deneme yayı- nı yeru bınadan spıker Salahattin Kü- çük' un, u Burası tecrübe\a>Tnlan ya- pan tstanbulRadyosu.428 metre, 701 küosa> lol T. A.W. Muhterem din- leyicUer bu akşamki yayınımıza başby'oruz" anonsuyla yapıldı. Normal yayına ıse 19 Kasım 1949 'da, bir plağa kaydedılerek Ankara'dan Istanbul'a gonde- rilen Ismet İnönü'nün konuş- masıyla geçildı. Demokrat Parti'nın iktıdara gelişıyle birhkte yayınlarda de- ğişıklıkler yapıldı. Radyolarda dini program yayımlama yasağı kalkarak ezan yeniden Arapça okun- maya başlanır. 1954'te tstanbul Rad- yosu bir sarsmtı geçırdı; bazı sa- natçıların ışine son \ erildı. yeni sanatçüar alındı. Mutlucan: Radyoevi yıkılmamalı \lne de şahlanı\or amanJ" dıye başlayan türkü. Hasan Mutlucan ın gür sesınden 12 Eylül darbesi dönemınde yankılanmıştı. Türk halk müziği sanatçısı Mutlucan, "Darbelerin tür- kücüsü" olarak bılınıyor. Ama o bu tanıma kesınlikle karşı çıkıy or Bugün 79 yaşında olan Mutlucan, radyoculuk günlenru ve tstanbul Radyoevi hakkında düşûncelenm şöyle anlat- tı: "Adım hep askeri mudahaleleıie anıh\or. Bundan hiç hoşnut değiMm. Zaten o dönemde y^ımlanan türkülerim için benden künse izin istemedi benim haberim yoktu. Beni sağcı ol- makla suçluyorlar. O>sa Atatürkilkeleridoğrulrusunda hareket ederim. Sadece kahraman- hk türkükrhie bilinmeme karşuı ,\nadolu"nun her \öresinden türküler sö\lemiş bir halk sanatçısıyım. 1950-1960 arasında Radyoevfnde program yaptun, canlı olarak türkü söylü- yordum. Rad>oc\i o zamanlar olduğu gibi şimdi de çok güzeL Şimdi orasuun \ıkılıp yerine otelyapüacağısö>ienhor. Boylebir şeyi kesinükletas\ip etmhorum. Rachw\i bir sanatyırvasıdn; otel yapılması uygun olmaz. Buna karşı çıkan sanatçılan da vürekten destekli\onım." Darbelere tanıklık etti T anhı boyunca çok sayıda darbe ve darbe gınşımıne tanık olan istanbul Radyosu'nun ilk deneyımi 27 Mayıs 196O'ta yaşandı. Türk Silahlı Kuvvetlen'nın ülkenin idaresine el koymasını duyuran spıker MarifiOrhon'du. Sıkıyönetım dönemınde subay olan Selanattin Pariakyıkhz, anılannda olayı şöyle anlatıyor: "26 Mayıs 1960 Perşembe'yi 27 MayısCuma'ya bağtayan bir sıkrvönetinı gecesinde, Harbiye'deki 1. Ordu Karargâhı'ndan kalkan bir askeri pikap. kalkışuidan 30-40 saniye sonra İstanbul Radyoevi önünde durdu. Komutan Kunnay Binbaşı Kenan Enoy ve 7 subay (biri Pariakyıktaz'dı) radyoevine girdi Kapıdaki ild ere parolanm • vatan", işaretin 'namus' olduğu söylendL Saat 0436'da devrimin ilk tebtiği okunmaya başlandL Günün ilk ısjldanyla birlikte tstanbul Radyosu, antenlerinden satan sathını aydınlatma\a başlanııştL Aydmlanmanm öncüsü olan tstanbul Radjosu, bu ışıklardaa önce kendisi yararlanmalrydL Ojle de oldu_." 27 Mayıs, radyo mıkTofonlanna kontrollü özgürlük getırdı; mıkrofonlar artık ıktidann borazanı degıl, halkın sesinı yansıtmaya başladı. Düşen ıktidann radyo polıtıkasındakı olumsuz turumu, bu kurumda çahşanlann 27 Mayıs'ı se\ınçle karşılamasına yol açar Ancak ilk günlenn heyecanı geçıp de asken otonte kendını hıssettırmeye başlayuıca çalışanlar rahatsızlık duymaya başladı. 1961 Anayasasf nın kabulünün ardmdan TRT resmen kuruldu, aralannda İstanbul Radyosu'nun da bulundugu 10 radyo TRT'ye devredıldi. Bu ışlemle bırlıkte radyoda daha tarafsız özgür bir çızgide ılerlendi. Ancak bir o kadar da eleştın oklanna hedef olundu. 12 Mart Muhtırası metnı, yıne radyodan okundu. Sol kesımın üzenne balyoz gıbı uıen olaydan sonra TRT'nın de özerklığı kaldınldı. 1973 tanhuıden sonra radyolann yayın anlayışı ılkehlik ve ışlevsellık şeklınde değışime uğradı. 12 Eylül 1980 darbesi de halka yıne radyo ve televızyonlar aracılığıyla du>ııruldu. 1980-85 arası tstanbul Radyosu müdür yardımcılığı ve müdürlüğü yapan Ühan Baş, canlı yayın kuşaklannı arttırdı, radyonun ulusal postaya daha büyük oranda katkı sağlaması ıçın çalıştı. 78 yaşındaki tstanbul Radyosu da kımı zaman önemlı olaylardan etkılenerek, kımı zaman da olaylara yön vererek varlığını sürdürüyor. GEÇMİŞTEN GELECEĞE ORHAN ERİNÇ Sonunda Tıkanıverdi... Türkiye'nin Avrupa Birliği (AB) serencamı, bekle- nen sıkıntılarta sürüyor. Kuzey Kıbns Rum Yönetimi'nin tanınmasına yö- nelik girişimlerin doruk noktasını Gümrük Birliği An- laşması'nın yaygınlaştınlmasına ilişkin tutum oluş- turuyor. Türkiye'de iktidaria yandaşlannın bayram yapa- rak karşıladıklan ve 17 Aralık 2004 günü verilen mü- zakerelerin başlatılması karannın aynntılan da bü- tün gizleme çabalanna karşın teker teker ortaya dökülüyor. Çünkü alınan karann dayanağının Verheugen'in hazırladığı ve komisyonun onayladığı rapor olduğu karar metninde açıkça vurgulanmış, orada belirie- nen önkoşullar da Türkiye'nin karşısına dikilmişti. Bizimkilerin yok saydığı önkoşulların başında da Rum yönetiminin Kıbns'in meşru temsilcisi olarak tanınması geliyor. Bu soaın aşılsa bile (Türkiye açısından çok zor, hatta olanaksız olduğu biliniyor) öteki önkoşullar sı- rada beklıyor. Ermenistan'la ilişkilerin düzettilmesi kapsamında dayatılan soykınmın tanınması istek- lerinin önde gelmekte olduğu, AB'nin yaklaşımın- dan anlaşılıyor. Ege sorununun da Yunanistan'ın gerekli gördüğü zaman gündemdeki yerini alacak olması, önkoşullardan bir başkasını oluşturuyor. Açıkça söylenmese de Türkiye'nin laik bir ülke ol- maktan çıkabileceğı kuşkusu, Türkiye-AB ilişkileri- nin geleceğini etkileyecek bir soruna dönüşme teh- likesini içinde banndınyor. Leyla Tavşanoğlu'nun Pazar Konuğu (3 Temmuz 2005) Renato Sommer'in degertendirmeleri pekyan- kı bulmadı. Oysa Sommer, Alman Hıristiyan Birlik Partileri'nin Avrupa Parlamentosu milletvekili ve AB-Türkiye Parlamentolararası Komisyon Eşbaş- kanı'ydı. Tavşanoğlu'nun "AKP hükümeti altında Türki- ye'nin günün birinde şeriatçı ülke haline gelmesi endişelennin giderek arüığını da duyuyoruz. Bu konuda ne söyleyeceksiniz" sorusunu yanıtlama- ya şöyle başlamıştı: "Evet, yanılmıyorsunuz. Bu konu AB içinde çok konuşuluyor ve düşünülüyor." Ardmdan da gerek- çelenni sıralamıştı. Anlayacağınız; önkoşullara, şim- dılik açıktan ve yüksek sesle söylenmese de bizim- kilerin ekleyebilecekleri vardı. ••• Ulusal çıkarlann "tu kaka" sayıldığı bir başka ül- kenin var olduğunu söylemek zor. Türkiye'nin kar- şısına geçen ülkelerin sözcüleri önerilerini bu kap- samda, ama kendi siyasal çıkarlannı gözeterek ey- leme dönüştürüyortar. Bunun en somut örnegi de Türkiye'nin Gümrük Birliği'ni yaygınlaştırma kara- nna ilişkin oylamanın eytül sonuna ertelenmesi. Ne- deni de açık. Almanya seçimlerinin 18 Eylül'de ya- pılacak olması. Erteleme karannın Türkiye için müzakerelerin 3 Ekim'de başlatılmasını riske sokacağını düşünen- ler de var. Ancak "Türkiye 'nin AB 'ye sıkıca bağtan- ması ılkesi" anımsanınca bu yaklaşımın Türkiye'ye baskıyı arttırma amacıyla sınıriı olduğunu söylemek de olası. • • • Avrupa Birliği ile ilışkiler, hep pembe gözlükle ve Türkiye hükümetinin basansı olarak yansıtma eği- limi sonunda bir noktaya gelip tıkandı. Bu nedenle de başta söylenmesi gerekenleri söyleme zorunlu- ğu doğdu. Dışişleri Bakanı Abdullah Gül'ün Ingiltere'deki The Economıst dergisine verdıği demeçteki sözleri bu zorunluğu yansıtıyor. Gül, demecinde "Eğer Avrupa Birliği, bize tam üyelığın gerisinde bir şeyler önerir ya da yeni ko- şullar getihrse bu kez bir daha dönmemek üzere çeker gideriz" demiş. Avrupa Bırtiğı'nin çeşitli düzeydekı toplantılann- da söylenmemış olsa da önemli ve ayaklan yere ba- san bir söylem. Belkı de müzakereleri, sözcük an- lamına uygun bir düzeye getirebilecek geç ama yennde bir çıkış. oerinc@cumhuriyet.com.tr. ADAY ADAYLIĞIBAŞVURULARI TRT yönetiminde geri sayım ANKARA (Cumhuri>et Bürosu) - TRT'nin -Khk Üetişimi"' \ e "Sosyal Bffimler" alanlann- daki ıkı boş yönetun kurulu üyelıgının doldurul- ması ıçuı aday adayı başvurulan tamamlandı. RTÜK'e son güne kadar 34 kişı başvurdu. Yönetim kurulu adaylannı 2 hafta içensınde belirlemeyı planlayan RTÜK, TRT Genel Mü- dürlüğü adaylık seçimlennı de bu ay bıtirmeyı hedefliyor. TRT Yönetun Kurulu için RTÜK'e son ana kadar 34 kışi başvurdu. Lıstede ürolog- dan Yüksek Islam Ensntüsü mezununa kadar pekçok aday adayı bulunuyor. TRT Yönetim Kur- ulu ıçm başvuruda bulunan adaylardan bazılan şunlar Hav^tiBice^MiLM Temel, îsrafflKııra- lay, Dr. Sebahattin Şahin, Doç. Dr. Mete Çam- dereti, AB Aşkıa Mehmet YüceL Opt. Dr. Şener Yüdız, Kasun Gümüş, Dr. Necati Kayhan, Me- sut Şahingöz,Aziz Denizman, Se\1î Ozkan,Meh- met Mete, Mehmet Eroğm, Murat DertliErker, Nahit KaÜan, Mustafa Yavuz, Ibrahim Özok, Gü\cnSülukioğhı,Prof. Dr. BekirKarflağa,Yard. Doç. Dr. Yener Topçuoğhı, Kadir Durgun, Os- man Akkaymak,£rolAkkıvılam,Doç. Dr. Ham- za Çalar, Av. Fahri Hm-aj, Yajiagül Demirbağ, Osman Yazıcu Sevgi Coşkunserçe, Suat Balcı, Mehmet Bayram Bolay ve Yüksel Özden. TRT Yönetim Kurulu aralık ayından bu yana ıki eksik üye ıle görev yapıyordu. Başvuru so- nucunda Üst Kurul 4 ısım belırleyerek Başba- kanlığa gönderecek. RTÜK yönetiminin önü- müzdekı hafta toplanarak bu konuda bir yol ha- ntası behrlemesı beklemyor. Bu arada TRT yö- netirninde hukuk daluun da boşaldığı ögrenildı. RTÜK, kitle ıletışımı ve sosyal bılimler alanla- nndab üyelenn seçuninin ardından hukuk bö- lümü için de yeni bir süreç izleyecek.