Katalog

BEYLÜL 2O05 ÇARŞAMBA CUMHURİYET EKONOMI ekonomKS cumhuriyet.com.tr Kiracıların merakla beklediği tpotekli Konut Finansmanı Yasa Tasansı Bakanlar Kurulu'nda 10 sorudamortgagesistemiMURAIKIŞLALI - Bakanlar Kurulu'nda ımzaya açılan "KonutFinansmanı Ya- sa Tasansı" ekim ayında Meclis'e gönderilecek. Cumhuriyet, tasannın yasalaşmasıyla konut kredisı sıstemi- nin nasıl de ğişeceğıni konunun uz- manlanna sordu. 7 Konut finansmanı nedir? Tasannın 12. maddesin- de şöyle yanıt verilmiş: "Konut edinmeleri amacıy- la tüketıcilere kredi kullan- djrüması, konutlann finansal kırala- ma yoluyla tüketicilere kiralanması, sahip olduğu konutlann teminatı al- tında tüketicilere kredi kullandınlma- sıdır. Bu kapsamda kredılerin yeni- den finansmanı amaayla kullandın- lan krediler de konut finansmanı kap- samındadu1 .". 2 Mevcut konut kredisi sis- temi nasıl işlivor? Bankalar alacağı evin ta- pusunu teminat olarak ipo- tek altına alıp 20 yıla kadar, yuzde 1.20'ye kadar inen sabit faizlerle YTL veya dövıze en- dekslı konul kredisı veriyor. Bu şart- larda, 100 bin YTL'lik kredının aylık ödemesi 1.325 YTL Avro cinsinden yûzde 0.67 faiz oranı ile 864 Avro 1.468 YTUye geliyor. Dolar cinsin- den 0.72 faiz oranı ile 900 dolar. n u ıı ıı ıı ıı ıı ıı ıı a H 3 • Bakanlar Kurulu'nda imzaya açılan ipotekli konut finansmanı (mortgage) sisteminin mevcut konut kredilerine göre avantajı, yapım halindeki konutlan da içermesi ve değişken faizli geri ödeme imkânı tanıması. Mevcut konumda 20 yıllık konut kredisinde 100 bin YTL için ayda 1.325 YTL'ük ödeme yapıhrken değişken faizle aynı koşullarda aylık ödeme 1.233 YTL'ye düşebilecek. YTL ile mi yoksa döviz ile mi borçlanmak avantajh? YTL daha ucuz, ama enf- lasyondan dolayı artış riski var. Dövize endeksli olanlar ise daha pahalı, ama tüketi- ci kur riskinı alıyor. Bir kriz anında ay- hk ödemeniz YTL bazında artabilir. Ancak artık bankalar zor dönemlerde tüketicinın faizını kendı isteklenyle yûkseltemiyorlar. Tüketiciyi Koruma Kanunu'nagöre kredi imzalandığı an- daki ödeme planı karşılıklı mutabakat olmadan değıştırilemez. Yeni konut finansmanı sis- teminde, mevcut sisteme gö- re ne değişiklikler olacak? Öncekı metinlere göre ta- sandan ipotekkelimesi çıka- nlarak ınşa halindeki konut- lar da kredi kullandınlması kapsamı- na alındı. Bunun dışında tüketiciye değişken faizle borçlanma imkânı da getirildi. Önceki tasanlara göre, 100 bin YTUye kadar kullanılacak kredı- lerin faizlen vergı matrahından düşü- lebilecekti. Malıye Bakanlığı itıraz et- tiği için bu tasandan çıkanldı. Hazi- ne garantisi de tasandan çıkanldı. 5 oımadar 4 Değişken faizie ödeme im- kânıgetirilmeanin tüketiciye faydasıne? Türkiye ortamında faizle- rin düşeceğini bekliyorsanız, değişken faizli bir kredi an- laşması yaparsanız, faizler düşünce sizın de ödemeleriniz düşer. Buna kar- şın değişken faizde faizler de yükse- lırse bundan tûketici zarar görecektir. Türk tûketicisi çok büyük ihtimalle sabit faizli isteyecek. Faiz riskini tü- keticiye yükledikleri için değişken fa- izli kredide bankalar tüketiciye daha düşük faiz sunabilir. Faizler, öraeğin yüzde 1.10 seviyesıne inse, aylık öde- me miktan 1.325 YTL'den 1.233 YTUye iniyor, tüketiciye ayda 92 YTUlik bir avantaj sağlıyor. Mevcutsistemdekigibi fa- izJerin düşmesi durumunda tûketiciistediği anda kredisi- ni kapatabüecek mi? Sabit faizli krediyi kapat- mak isterseniz, bankalar ka- lan borcunuz üzerinden yüzde 2'ye kadar bir kesintı yapabilecek. Yeni ya- saya göre değişken faizde banka ile tû- ketici bir azami oran belirleyecek. 7; YTUlik t 6 tnşa halindeki konutlar sisteme nasıl eklenecek? Sadece yapı kullanma iz- nine (yani bitmiş konutlara) sahip olanlara bu imkânı sağlasanız, Türkiye'dekı mevcut konutlann yüzde 70'inin bu belgesi yok, dolayısıyla olanlann fı- yatı çok yükselecek. Bankalar ve bu işi finanse etmek isteyenler o yüzden inşa halindeki konutlan da sisteme katmak istedi. Bunlar sisteme alın- maklabirlikte uygulamanınnasıl ola- cağı henüz kesuîleşmedi. Yasanın çık- masından ve ikincil mevzuatın oluş- masından sonra bu konular kesinlik kazanacak. Belki de inşa halindekiler ilk etapta bu ikincil piyasada sunula- mayacak. Yeni ststemin tüketiciye fi- nansman sağjayan kuruluşlar açısından getirdiği yenihkler neier? Tüketiciden alınan ipotek gibi teminatlar bir havuza ko- nacak. Bu havuz banka veya finans- man kuruluşundan aynlacak ve etki- lenmeyecek. Bunlar ikincil piyasada almıp satılacak. Odncil piyasada ipo- mayacal 8 tek fınansman kuruluşlan kuruluyor. Bankalar tüketiciye ipotek karşılığın- da verdikleri kredüeri bu kuruluşlara satarak daha farklı ve geniş fınans- man imkânlannakavuşacak. Standar- dizasyon ve denetim sağlanacak. P Bu sistemin riski ne? Istıkrar bozulduğu anda, bilançodakı dengeler bu şe- kilde devam ettiği sürece, bü- tün sistemin çökme ihtimali var. Burada bankalar tüketici- ye YTL ağırlıklı olarak 10-20 yıl gibi uzun vadeli krediler veriyorlar. Buna karşın bankalar kendüeri tüketicilere bu kredileri verebilmek için çok daha kısa vadeli ve büyük oranda dövizle borçlanıyorlar. Şayet ekonomıdeki is- tikrarbozulur, dövız fıyatlan yükselir. faizler artarsa, bankalar bu durumda çok ciddi bir sıkıntıya gırerler. Bunun tüketiciye "Jf f \ yansıması olur mu? MM m Kredi aldınızsa,ban- • • f ^ battıysa, Tûketici m a m Kanunu kapsammda M V_^A erken kapat veya bor- cunu ver veya faizi yükselt gibi bir baskı yapamazlar. Taksitlerini birkaç ay ödemeyenler içınhemen icra taki- bi başlatılmayacak. Önce sıgorta dev- reye girecek. Sigorta ödenmeyen tak- sitleri ödeyecek. Borçlu da normal dö- neme geçtikten sonra sigortaya borcu- nu ödeyecek. Borçlan ödememek sü- reklilik arz ederse eve el konulacak. MOTOROLA 30 dolara cep telefonu geliyor Ekonomi Servisi - Cep telefonu sektörünün uluslararası örgütü olan GSM Birliği, gelişmekte olan piya- salara ucuza cep telefonu cihazı arz edilmesini öngören yeni program çerçevesinde Amerikalı Motoro- la'nın beheri 30 dolann altmda olan bir fiyattan 6 milyonun üzerinde ci- haz satacağını açıkladı. Şubat ayında yapılan ve yme Mo- torola'nın kazandığı Gelişen Piyasa- lar Cep Telefonu Cihazı (EMH) programında cihaz başı tnaliyet 40 dolardı. Gelişen piyasalardaki 10 opera- tör, Motorola'nın bu program için üreteceği C113a modeli ile C113 modelinden yaklaşık 6 milyon cihaz alımı yapmayı taahhüt ettiler. İlk EMH programında da var olan C113, ikincide daha düşük bedelle satılacak. Ikinci EMH programı 1 Ocak 20O6'da başlayacak. GSM Birliği Gelişen Piyasalar Program Müdürü Ben Soppitt, "6 milyonu kayda değer bir miktaria aşacağımızı düşünüyonım" dedi ve çok düşük maliyetli cep telefonlan- na olan talebin son aylarda arttığma dikkat çekti. Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 75-80'lik bölümü, cep telefonu sis- temininkapsadığı alanlardayaşıyor. Ancak bu nüfusun sadece yüzde 25' i, büyük orandamaliyet nedeniy- le cep telefonu cihazına sahip ola- biliyor ya da kullanabiliyor. Dün- yada 2 milyan aşkın kişi cep tele- fonu sahibi. Perakendecilikte yabancı sermayeye karşı yerel oyuncular güç birliğine gitti Kîler, Canerler'i satııı aldı • Canerler'i satm almasıyla tstanbul'da 53 mağazası bulunan Kiler'in toplam mağaza sayısı 101 'e ulaşırken çalışan sayısı da 4.bin 150'ye çıktı. İSTANBUL(AA)-Ki- ler Yönetim Kurulu Üyesi ÜmitKiler, Anka- ra'daki market zinciri Canerler'e yüzde 51 ora- nında iştirak eden Ki- ler'in, sektörde ilk 4 oyuncu arasına girdiğini söyledi. Kiler'in Canerleri'i sa- tm almasıyla Istanbul'da 53 mağazası bulunan Ki- ler'in toplam mağaza sa- yısı, 101 'e ulaştı. Ki- ler'in mekân büyüklüğü ise 78 bın metrekare ye- ni mekânla toplam 185 bin metrekareye, çalışan sayısı da 1400 yeni çah- şanla 4 bin 150'ye çıktı. Satm almaya ilişkin düzenlenen basın toplan- tısmda yabancı sermaye- ye karşı olmadıklarmı ifade eden Kiler, bu satm almanın, yabancı serma- ye karşısmda yerel oyun- culann gücünü ve payım koruma ve arttırma açı- sından önemli olduğunu vurguladı. Ankara'daki mağaza- lann Kiler tabelalan ile hizmet vereceğini de bil- diren Kiler, şu anda An- kara ve Istanbul'un yanı sıraEge Bölgesi'nde gö- rüştükleri bazı gnıplar bulunduğunu kaydetti. Kiler-Canerler birleş- mesinden sonra yıl sonu ciro hedeflerinin 500 milyon dolar olduğunu söyleyen Kiler, sektörde ilk 3 arasına girmeyi is- tediklerini belırtri. yüında babaya teşekkür ve turizm başta olmak üzere çeşitli sektörler- defaaliyet gösteren Yaşar Holding, 60. kuru- luş yıldönümünü kurucusuve Onursal Başka- nı Selçuk Yaşar, Yönetim Kurulu Başkanı Fey- han Kalpaklıoğlu, Yönetim Kurulu Başkanve- kili tdil Tığitbaşı, İcra Kurulu Başkanı Hasan Denizkurdu ve üst düzey yöneticilerin katıldı- ladı. Törende konuşan Kalpaklıoğlu, DYO ve Ptnar markalanyla küresel ekonominin aktif bir üyesi olma yolunda önemli adımlar attık- lannı vurgulayarak "Yaşar Topluluğuda kâr- lılıkve verimlilikodaklı stratejileriyle geleceği planhyor. Bızi bu günlere hazırlayan babam Selçuk Yaşar a da teşekkür ediyorum " dedi. Avrupa'nın maestrosu Serdengeçti • Emergıng Markets gazetesi, Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti'yi, Orta ve Doğu Avrupa'nın en başanlı merkez bankası başkanı seçti. ANKARA (AA) *- Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Süreyya Ser- dengeçti, "Emerging Markets" gazetesi tarafından, Orta ve Do- ğu Avrupa'da "YıhnMerkezBan- kası Başkanı" seçildi. Euromoney dergisinin günlük gazetesi olan E. Markets'te ödül- le ilgiü yayımlanan haberde, Ser- dengeçti'nin göreve başladığı 5 yıl içinde, "Türkiye'nmhiperenf- lasyondan tek haneli enflasyona geçişinin önemli bir gelişme oldu- ğu" vurgulandı. Haberde, Ser- dengeçti'nin, izlediği şeffaf ve sorumlu iletişim politikasıyla pa- ra ve döviz kurupolitıkalanna is- tikrar getirdiği gibi, kamuoyunun güvenini de kazandığı belirtildi. Haberde, Merkez Baokası'nın para ve kur politıkasuıda sağladı- ğı istıkrar ve güvenin, büyüme hı- zuun artması ve enflasyonun düş- mesi gibi gelişmeler yanmda, Türkiye ekonomisının genelini olumlu etkiledığı kaydedildi. 36 a/a kadar vade, günde fotx>kopi &yazıcı Fotokopide 4curuşdevri F Türkiye'nin en çok sanlan fotokopı makinesı 0212 275 00 20 (Pbx) Ecnus Card'lo bu kampanyayo özelpeşin fiyatsna 6 taksn, srfir faiz t 1ç..5^«o, -. - - ^ v i i i£t '0 «ı I Baknfcsy Bılgtcl G 2) »57 57 00 I PcBıf (1 21 5 ^ 93 tS kocelh Ssj* Û12' 2 3 62 91 Kıdıtoy b-pa^ . I l i ı 348 93 06 I ti-tv Tçfc-.k 1M "'45 10 yr ı M J S CC ADANA rnefp (321, 459 45 25 ADAPAZARI BrçıçsBM' I 7 8 11 64 APrÖNtttprar ,772ı 2 5 tû T ANTALYA ec-Tat» >24Î 312 i i 01 AYDtN topritar 1E6 : n 6 K BAUKESIR G-..ÇV :6t.l 245 36 "< BATMAN Ooji.nr ,48i ; 4 X 65 BTTUS Tjtvan Dofjsan <«4> K7 36 Ki BUHSA. &İK1J 724' l " 36 85 BOLU H->ıla (3^4- 2 7 50 j ' DENİ2L) Br-^ıe» 258- 542 71 I OtYAHSAKIR D^8'«ı^ 4 / 218 oO B3 ERZURUM B-j-^ak « 2 ı 23" 10 23 ESKİŞEHIK 6135 Û22) U l 02 3" 1 GA2İANTEP inttk ,342t 215 25 16 ISPARTA aij»ii< 244' 232 2B 32 HATAY Iskenıfenın BJgı Tcare- ,326ı 6 '• 51 2- İZMIT s>-ter 2o!) ::ı X 00 Grtue Senez il(.2ı S4' 31 I KAHRAMANMARAŞ En,an (344) 211 % 92 KASTAMONU Dogui (3*6; 2 ı I (,9 38 KAYS»! f^sa-^j 35iı 222 50 *4 KONYA Csçna- 3«) '5 H C/ Oıs l-Urtrt 332) 352 67 15 MALATYA 6ors (422, }22 5=> % MANBA Semafc (236ı 2 I J4 0 MEKSN t Baaro-* [32«j 233 28 75 SAMSUN Dagjj Ttsi <3; ıft StVAS Dcşj; G46) 122 X 19 TBOKDAĞ Çorkj A-te ftro !ST 653 r. ">2 THABZOM * p l 4t>2) 321 \1 13 VAN Oeta \*ll' 215 « 12 2005 ^ 19943rN BILGITAS Dünya yollannda yeni standart: Diamond Class EKONOMI POIlltK ERİNÇ YELDAN Doğpudan Yabancı Sermaye Beklentisi ve TÜPRAŞ'ın Tiyasa Fiyatı' TÜPRAŞ'ın kamunun elinde bulunan yüzde 51'lik hissesinin 12 Eylül günü yapılan ihale sonucunda 4.140 milyar dolara Koç Opet- Shell-Aygaz konsor- sıyumuna satılması, çıkarian uluslararası sermaye ile bütünleşmekten yana olan çevrelerce "Yaşasın piya- sa" çığlıklan ile karşılandı. İhale sonrasında "piyasa- nın TUPRAŞ'a biçtiği fıyatın" gene "piyasa aktörie- rinin beklentilerinden yüksek" olması ve alıcının da "yerii sermaye" olması üzerine satış işlemi adeta ku- sursuz ve tarttşılmaz hale getirildi. Oysa, gerek bu sa- tıriarda, gerekse Cumhuriyet gazetesinin ekonomi sayfalannda defalarca vurgulandığı üzere TÜPRAŞ, ulusal ekonomide yaratılan katma değerin yüzde 3.5'ini tek başına karşılayarak stratejik bir öneme sa- hip ve petrol-kımya sektöründe de tekel konumunda bulunan birteknoloji devidir. Bu tür bir konumdaki iş- letmede üretimde esas olan prensibin "kısa dönem- de tekelci kârtar yaratmak" değil, kamusal fayda prensibinde üretim yapmak olduğu iktisat yazınının temel öğretileri arasındadır. Kaldı ki. 4.1 milyar dolar olan ihale bedeli aslında TÜPRAŞ'ın konumu için yüksek bir rakam da değil- dir. Söz konusu rakam, TÜPRAŞ'ın 2004 yılı cirosu- nun ancak dörtte birine ulaşmaktadır. Nitekim, Pet- rol-lş Sendikası'nca açıklanan verilere göre TÜP- RAŞ'ın yalnızca yeniden rafıneri kurma bedeli 8 mil- yar dolann üzerindedir. Bu ederin dışında limanlan, sosyal tesisleri, ürün depolan, enerji ve güç tesisleri, boru hatlan gibi malvariıklan ve altyapı tesisleri ile TÜPRAŞ'ın ekonomi içindeki degeri, piyasa fiyatla- nnca beliıienemeyecek boyuttadır. Bunun da ötesinde, TÜPRAŞ sadece 2004 yılı içe- risinde 800 milyar dolar nakit üretmiş durumdadır. Dolayısıyla şirketin yeni sahipleri soz konusu alış be- delini en fazla 4-5 sene içinde TÜPRAŞ'ın yine ken- di kaynaklanyla karşılayabilecektir. Yani, alıcılar kamu- ya net hiçbir yeni ödeme yapmadan TUPRAŞ'a sa- hip olabılecek durumdadır. Son bir senedir Türki- ye'nin paha biçilmeyecek değerdeki kamusa! vartık- lannın bu tür "kendine özgü fınansman" biçimiyle özelleştiriliyor olması, yerli ve uluslararası sermaye çevrelerinin iştahını kabartmakta ve bu tür kuruluşla- rı yok pahasına ele geçırmek için birbirteriyte kıyası- ya yanş içine sokmaktadır. Türkiye'nin son dönemde gerçekleştirdiği bu tür özelleştirmelerin, uluslararası sermaye derecelendir- me kuruluşlan ve IMF tarafından takdirle karşılanma- sı boşuna değildir. • • • Turkiye'de özelleştirmelerin gerekli ve kaçınılmaz olduğunu savunan çevrelerin temel savlanndan biri- si "doğrudan yabancı sermaye yatmmı" beklentisi- dir. Bu çevrelere göre Turkiye'de yerli tasarruflar ye- tersizdir. Yabancı sermaye yatınmlan, kıt olan yatınm fonlannı arttıracak ve aynı zamanda da yeni teknolo- jileri ulusal ekonomiye kazandıracaktır. Bu savı yakın- dan irdelemek amacıylaTurkiye'de bugüne değin ya- banct sermaye yatınm stokuna bakmak önem arz et- mektedir. Bu amaçla, geçen haftaki yazımda da de- ğinmiş olduğum Türkiye'nin uluslararası yatınm po- zisyonu stok verilerinden seçilmiş kalemlen aşağıda özetlemekteyim. TvMyt'tiı DıiniM Yrima Sarntyı YMnı Sttkı vı Bhfirivt (MVM %\ Doğrudan Yabana Semaye Yatınnıten HısseAlmılanve Yeniden DeğeriendınlenGeMer 2002 2003 18.912 32.335 16373 29.699 Dığer Sermaye 2 539 2.636 Portföy Yatınmlar 23935 Toplani Yukumlûlukler 148.510 33528 2004 30.155 27129 3026 51617 182.716 '212113 K3ynak:IMFÜIkeistatısbklev (Wip/www.mf.ofg/extemaf/ajn&y/TUfl'ınde)(.hfrn Tablo'daki veriler Türkiye'dekı doğrudan yabanct sermaye yatınm stokunun 2004 yılı itibanyla 30 mil- yar dolar civannda olduğunu göstermektedir. Ancak bu rakamın yüzde 90'ından fazlasının kurulu şirket alımlan ve kazançlann yeniden değeriendirilmesi şek- linde olduğu görülmektedir. Yeni işletmeleraçacak ve yeni iş sahası kuracak olan yatınm biçimi Turkiye'de henüz gerçekleşmemiş olan bir "beWent/"dir. Sade- ce 3 milyar dolariık bir stok değeri taşıyan bu tür ya- tınmlann, 51 milyar dolara ulaşan spekülatif portföy yatınmlan ve 212 milyar dolan aşan toplam uluslara- rası yükümlülüklerimiz yanmda anılmayacak kadar küçük bir paya sahip olduğu görülmektedir. • • • Uluslararası sermaye, Türkiye'yi, yüksek reel faiz- ler sunan spekülatif bir finansal pazar ve ileri tekno- lojiye sahip, kârlı kamu kuruluşlannı ucuza kapataca- ğı bir ucuz işgücü ve ithalat cenneti olarak değerlen- dirmektedir. Bu bağlamda, geçen haftalarda iktisat si- yasası gündemimize giren "TÜPRAŞ'ı biz mi, yoksa Koç mu daha iyi yönetir" sorusunun cevabı aslında çoktan verilmiş durumdadır. Türkiye ekonomisinin yönetimi, özellikle 1980 sonrasında daha da hızlan- dınlarak uluslararası şirketlerin ve onlann stratejik çıkariarı doğrultusunda çalışan IMF ve Dünya Ban- kası'nın doğrudan denetimi altındadır. Gima'da işlem tamam • İSTANBUL (ANKA) - Carrefoursa'mn Gima'daki payı, çağn yoluyla toplanan hisselerle birlikte yüzde 65.33'e ulaştı. Carrefoursa'dan ÎMKB'ye gönderilen açıklamada, Gima hisse senetlerinin Carrefoursa tarafından çağn yoluyla toplanmasına ilişkin olarak 12 Eylül'de başlayan işlemlerin, öncekı gün sona erdiği hatırlatıldı. Dtşbank'm yüzde 93ü Fortis'te • Ekonomi Servisi - Dışbank'ın diğer ortaklannın elinde bulunan hisse senetlerinin çağn yoluyla toplanmasına ilişkin yapılan alımlar sonucunda, Fortis Pank NV-SA'nın sahip olduğu hisselerin Ehşbank'ın toplam sermayesine oranı yüzde 92.89 a ulaştı.