Katalog

26 MART 2005 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIŞ HABERLER dishab("cumhuriyet.com.tr 11 Rejimi deviren muhalefet yanlılan yağmaya başladı. Çıkan sokak çatışmalannda ölen ve yaralananlar artıyor DÜNYA BASINI Kırgızistatı^da kargaşaDış Haberler Servisi - Kırgızistan'da ayaklanma başlatan muhalefetin önceki gün Başkanlık Sarayı'nı basarak ıktida- n devirmesinin ardından ülkede karga- şa ve yağma sürüyor. Kazakistan'a ka- çan Devlet Başkanı Askar Akayev mu- halefeti anayasaya aykın şekilde darbe yapmakla suçlarken Akayev yanlıları- nın karşı darbe hazırhğında olduklan öne sürüldü.Yağmacılarla güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmalarda 15 kişinin öl- düğü bildirılıyor. Akayev, geçicı olarak yurtdışında bu- lunduğunu söyledi. Kabar ajansına e- postayla açıklama yapan Akayev, ıstifa ettiği haberlerinin "sahtekârcavekötüni- yetfi" açıklatnalar olduğunu belirttı. As- kar Akayev, olaylan durdurabilecek gü- cü bulunduğunu, ancak başından beri halkına karşı güç uygulamayacağını söy- lediğini kaydetti. Akayev, "Birgrupsorumsuzsiyasiına- ceraperestve çapulcu, iktidan güç kulla- narak ele geçirdi. Kontrol edilemeyen ve yıkıcı anarşi, başkenti ve ülkenin birçok bölgesinibirbirinekatu''dedi. Askar Aka- yev, "Geçiciolarakiilkedışina çıkmaka- • Başbakanlık ve devlet başkanvekilliğine atanan muhalif lider Kurmanbek Bakiyev, kabinesini belirledi. Askar Akayev, kan dökülmemesi için geçici olarak ülke dışına çıktığını, istifa etmediğini açıkladı. Denetimden çıkan göstericiler polisle çatıştı. Çok sayıda ölü var. rarınıinsanlıkadınave kan dökülmesini önlemek için aldım" dedi. Bişkek'te, önceki günkü olaylarda 3 ki- şi öldü, 130'dan fazla kişi yaralandı. 'AB'nin haberi vardı' Rus Eko Moskova Radyosu, Akayev'in saray kuşatılmadan önce, AB yetkılıle- riyle eşgüdümlü bir şekilde, kan dökül- mesini engellemek için binadan aynldı- ğını duyurdu. Rus Interfaks ajansı, Aka- yev'in Kazakistan'ın kuzeyindeki Ak- molinski'de olduğunu kaydetti. Muhaliflerin lideri KurmanbekBaki- yev,meclis tarafindan hem başbakan hem de devlet başkanvekilliğine atandı. Dev- let başkanhğı seçimlerinin haziranda ya- pılacağını bildiren Bakiyev, yeni kabine- sini de belirledi. 10 kişilik yenı bakanlar kurulunda, eski kabineden görev alan tek isim, Ekonomik Kalkınma Bakanı Amangeldi Muraliyev oldu. Roza Otun- bayeva, eski görevi olan dışişleri bakan- lığına getirildi. Bakiyev, muhalefetin, ülke topraklann- daki Rus ve Amerikan üslerini tartışma- ya açmayı planlamadığını da bildirdi. Bakiyev, yeni iktidann "daha önce im- zalanan biitiin uluslararası taahhüderi ve anlaşmaları güvence alüna alacağuu" ve buna başkent Bişkek yakınlanndakı ABD ve Rus üslerinin de dahil olduğu- nu söyledi. Önceki gün cezaevınden çıkanlan ve tüm güvenlik güçlerinin başına getinlen muhalif lider FeliksKulov başkentte ge- ce yaşanan olaylardan dehşete düştüğü- nü belirtirken, güvenliğı en kısa zaman- da sağlamayaçalışacaklannı söyledi. Fe- liks Kulov, "Bütün kent çıldırnuş gibi... Çoksayıdakişj^tutukladık\birşeyleryap- nıayaçalışıyoruz ama yeterinceadamınuz yok" dedi. Tüm polislerin görevlerinin başına geçmesini ısteyen Kulov, işbaşı yapmayanlann işten çıkanlacağını ifade etti. Kulov, yağmacılann Akayev yanlı- sı provokatörler tarafindan yönlendiril- diğini öne sürdü. Parlamento Dış İlışkiler Dairesı Baş- kanı Bakıt Baketayev, yeni seçılen mil- letvekıllerinin, halkı yeniden toplayıp karşı darbe ginşımi için hazırlandığıru söy- ledi. Baketayev, ülkede yetki ve yönetim kargaşası bulunduğunu söyledi. Muhalefet yeni hükümeti kurmaya ça- hşırken Bişkektam bir kargaşaya süriik- lendi. Her yeri yağmalayan göstericiler sokaklarda terör estiriyor. Yağmacüar polisle çatıştı Başkent Bişkek'te dün karanlığın çök- mesiyle kent sokaklanna dalan yağma- cılarla güvenlik güçleri arasında çıkan ça- tışmalarda 15 kişinin öldüğü bildiriliyor. Çok sayıda yarahnın da bulunduğu ça- tışmalar ağırlıklı olarak başkentın kenar semtlennde çıktı. Çoğunluğu 15-16 yaş- larında sarhoş gençlenn, yağma ve soy- gun girışimleri karşısında güvenlik güç- leri yetersiz kalıyor. Yağma ve soygunların, Orta Asya'nın en önemli ticaret merkezlerinden biri olan başkent dışındakı Dordoy pazanna da sıçradığı, çatışmalar çıktığı bildirildi. Bişkek'te bir Türk yatınmı olan Pınara Oteli'ne,muhalefetliderlenndenİşenbay Kadirbekov adına el konuldu. Bişkek'te işyeri sahipleri de yağmacılara karşı si- laha sanldı. Olaylan durdurmak ama- cıyla polise ek olarak "Kelkel" gençlik örgütü üyelerinden de ekipler oluşturan yeni yönetim, araçlarla dolaşarak yağma- cılara karşı uyan ateşi açmaya başladı. Megafonla uyanıda bulunan polis, işye- n sahiplerine de işyerlerini koruma çağ- nsı yaptı. Ellerinde içki şişeleri, demir çubuk ve sopalarla dolaşan yağmacılar, önlerine ge- len işyerine saldırdı. Çok sayıda Türk şirketı de talan edildi. ANKARA 'DANMUHALİFLERE MESAJ İç çatışma yıkım getirir' ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, şiddet içer- memesi ve kan dökülme- mesi koşuluyla "sivil dev- rimleri" desteklediklerini söyledi. Türkiye, Kırgızis- tan'da yönetimi ele geçi- ren muhaliflerle görüşmek üzere Büyükelçi Metin Gö- Türkler kötü durumda Dış Haberier Servisi - Kırgızistan'ın güneyinde- ki Çelalabad'daki Kırgız Türk Fakültesi'nde yakla- şık 150 Türk öğrencinin mahsur kaldığı ve Türk Büyükelçiliği'ne başvuru- lanna yanıt verılmediğı be- lırtilıyor. Cumhuriyet'in görüştüğü fakülte öğretim üyelerinden Okan Baba, kentte kargaşanın başla- masmın ardından 3-4 gün önce büyükelçiliğe başvur- duklannı, ancak aileleriy- le birlikte 200 kişıyi bulan öğrencılerin kentten tahli- yesi için bir şey yapılama- dığını söyledi. Kazakistan'ın bir tem- sılci göndererek kendi öğ- rencilenni çektiğim ıfade eden Baba, dekanın baş- vurusunun ardından elçıli- ğin kendilerine "Bişkek'e gelmelerini" söylediğini ancak Çelalabad'a bir tem- silci dahi göndermediğini bildirdi. Baba, hafta sonu yaşanan eylemler sırasın- da fakültenin hedefhaline geldiğıni ve öğrencılerin güvenlığinin tehdıt altın- da olduğunu kaydetti. Türk düşmanlığının ortaya çık- tığını anlatan Baba, öğren- cilerin rahatsız edildiğıni, evlerinin basılmaya kalkıl- dığını söyledi. Baba, fakül- teyi tatil ettiklerini ve du- rumlarının "perişan" ol- duğunu vurguladı. lOOTürktahl^ edildi Dışişleri Bakanlığı, Kır- gızistan'a, Türkiye'yedön- mek isteyen yurttaşların tahliyesi için bir yolcu uça- ğı gönderdı. Gönderilen uçakta Kırgız yetkililerle temaslarda bulunmak üze- re Türkiye'nin ilk Bişkek Büyükelçısi Metin Göker başkanlığındaki 3 kışılik diplomat grubu bulunu- yordu. Türk heyetini geti- renuçak, TSt 21.00 civa- nnda Bişkek'teki Türkva- tandaşlannı alarak, tekrar Türkiye'ye hareket etti. Uçakta, çoğunluğu kadın ve çocuklardan oluşan 100'ü aşkın Türk vatanda- şı bulunuyor. ker başkanlığuıda bir heye- ti Bişkek'e gönderdi. Dışiş- leri Bakanı Gül, ülkede yö- netimi ele geçiren muhale- fetin eski başbakan, bakan ve devlet adamlarından oluştuğunu belirterek, "Bu kişilerin tiinıü Türkiye ve Türk dostudur. Türkiye düşmanlığı gibi bir durum söz konusu değildir" dedi. Ankara, Büyükelçi Göker başkanlığında deneyimli diplomatlannı gönderdiği Kırgız muhaliflere, "Ülke- de bir iç çatışma yıkım ge- tirir. Uzlaşmayolunu seçin. Biz her türlü yardıma ha- zınz" mesajını iletti. Dı- şişleri Bakanı Abdullah Gül, gazetecilerin sorulan üzerıne Gürcistan, Ukray- na, Lübnan ve son olarak Kırgızistan'da gerçekleşen halk ayaklanmalarını de- ğerlendirirken, şiddet içer- memesi ve kan dökülme- mesi koşuluyla "sivil dev- rimleri" desteklediklerini söyledi. "Türkiye, dünya- nın her yerinde demokra- siyi destekliyor. Bizbu yön- de değişimden rahatsız ol- mayız" dıyen Gül, şunları ıfade etti; "Biz özgürlükleri, de- mokratikdeğerleriMüslü- ınan ülkelerde, bölge ülke- lerinde, AGİT bölgesinde destekliyoruz.Dahaçok de- mokrasi, refah, eşitlik, şef- faflık hep bizim telkin etti- ğimiz değerlerdir. Bunlar AGİT'in de ilkeleridir. Biz bu yönde değişimden ra- hatsızhk duymuyoruz. I a- bii demokralik bir şekilde, şiddet olmadan ve kan dö- külnıeden bir değişimi des- tekliyoruz." Bakan Gül, Kırgızis- tan'daki oluşumlan ilk gün- den itibaren yakından takip ettiklerini de belirtirken, Türk yurttaşlanyla ilgili bir sorun olmadığını söyledi. Kırgızistan'daki hareketin başında görünen kişilerin büyük bölümünün eski baş- bakan, bakan ve devlet adamları olduğunun altını çizen Gül, bu kişilerin tü- münün Türkiye ve Türk dostu olduğunu ifade etti. Bakan Gül, Kırgızistan meclisinin toplanarak, ge- çici yönetimin yetkilileri- ni tespit etmış olmasının da olumlu bir gelişme ol- duğunu vurguladı. Abdullah Gül, çeşitli ne- denlerden bazı kişilerin so- kakta işyerlerini yağmala- dıklannı, bunun kaygı ve- rıci olduğunu, ancak Türk düşmanlığı gibi bir duru- mun söz konusu olmadı- ğını söyledi. Bakan Gül, Türkiye'nin, Kırgız halkı- na yardım için elinden ge- leni yapmaya hazır olduğu- nu kaydetti. Bir Türk işadamına ait Beta hipernıarketi tamamen yağmalandı ve kundaklandı. Markette 10 milyon dolarhk zarar meydana geldi. (AP) Ünlü spekülatörün Yugoslavya, Gürcistan ve Ukrayna'dakiolaylarda da adı geçmişti 'Soros parmağı' tartışılıyorDış Haberier Servisi - Yugos- lavya, Gürcistan ve Ukrayna'da- kı "demokrasi devrimlerF'nde, sahibi olduğu Açık Toplum Ens- tıtüleri dolayısıyla adı gecen "uhıs- lararası finans spekülatörü" Ge- orge Soros'un Kırgızistan'da ya- şanan muhalefet hareketiyle de ilişkısi tartışılıyor. Soros'un Sovyetler Bırliğı ve sosyalist sistemın dağılmasının ardından eski sosyalist ülkelenn dönüşüm süreçlerinde oynadığı rol, "açık toplum ve demokrasi" ilkeleri çerçevesinde, sıyasi ya- pılara yapılan müdahaleler şeklin- de ortaya çıkarken devreye soku- lan araçlarsa ünlü işadamının mil- yarlarca dolar akıttığı sivil top- lum örgütleri oldu. Soros'un dolaylı olarak destek- ledıği ve bırhkte iş yaptığı örgüt- lerın yanında, çok sayıda ülkede doğrudan kendisine bağlı "Açık Toplum Enstitüleri" etkınlik gös- tenyor. Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çek TUSAM araştırmacısı Kıraç, gelişmeleri değerlendirdi Rııs-Çiıı blokvuıa darbe SERTAÇ EŞ ANKARA - Kırgızistan'daki olaylann ardından Askar Akayev yönetıminin devrilmesi bölgesel dengeleri değiştirdi. Orta Asya'ya yönelik araştırmalar yapan TUSAM araştırmacısı Gürol Ku-aç, Rusya ıle Çin arasında oluşturulan güvenlik blokunda bir halkanın koptuğunu dile getirdi. Çin'in enerji kaynaklarının bulunduğu Orta Asya'ya açılan kapılardan birinın kapandığını belirten Kıraç, ABD'nin Kırgızistan'da istihbarat merkezi oluşturmak istediğini de dile getirdi. Bu ülkenin Çin'e komşu olması, Rusya'nın eski etkı alanında ve Afganistan'ın kuzeyinde olması nedeniyle öneminin arttığını belirten Kıraç, şöyle konuştu: "ABD'nin Akayev'den seçinı öncesinde koparmaya çahştığı taviz olarak gündeme gelen Awacs erken uyan uçaklanm Manas Havaalanı'na konuşlandumaya çauşması da ABD'nin Kırgızistan'ı ne şekilde kullanma niyeti olduğunun belirtilerinden biriydi. Çin'e komşu olması nedeniyle ABD tarafindan bir istihbarat merkezi haline dönüştürülmeye çahşılan Kırgızistan, ABD'nin Rusya ve Çin'e karşı oluşturmaya çalışbğı kuşağın en önemli güvenlikhalkalanndan biridir." Akayev'in Awacs istemıni Rusya ve Çin'e danıştıktan sonra reddettiğıni belirten Kıraç, "Şanghay tşbirliği Örgütü ve Kolcktif Güvenlik Anlaşması Orgütü üyesi Kırgızistan'ın bölge güvenliğindeki kilil önenıi, ABD'nin iştahını kabartmakta ve burada elde edilecek hâkimiyet Rusya ve Çin'in bölgede oluşturmaya çahştığı sınır güvenükleri ve askeri blokta açdacak bir delikolacaktır" dedi. George Soros'un Açık Toplum Enstitüsü'nün bu ülkede bazı sivil toplum kuruluşları ve partilen desteklediğı yönündeki iddiaların doğruluk payı olduğunu belirten Kıraç, ABD Büyükelçısi Stephen Young'ın hazırladığı iddia edılen raporun resmı internet sitesinde yayımlandığına dikkat çekti. Çin'in petrol açığını Hazar Havzası'ndakı kaynaklardan karşılamaya çalıştığını, ABD'nin bu alanı ve dolayısıyla Çin'i denetimine almak istediğini belirten Kıraç, "En önemli rakip Çin'in batıya açılma kapısı olan Kırgızistan'ın, Kazakistan ve Tacikistan'la birlikte ABD kontrolü altmda tutulması Çin'in dış politikasında ayağına bağlanan bir ip görevi görecektir. Rusya'nın bölgede elinin zayıflaması anlamı da taşıyan bu satranç hanılclcri, bir adını geri armasına yol açacaktır" dedi. Çumhuriyeti, Ermenistan, Eston- ya, Gürcistan, Hırvatistan, Kara- dağ, Kazakistan, Kırgızistan, Ko- sova, Letonya, Litvanya, Macaris- tan, Makedonya, Moğolistan, Mol- dova, Özbekistan, Polonya, Ro- manya, Rusya, Sırbıstan, Slovak- ya, Tacikistan ve Ukrayna Soros vakıflannın bulunduğu ülkeler. Türkiye'de, bundan bırkaç yıl önce "En iyi ihraç mahnız, ordu- nuz" sözleriyle büyük tepki top- layan Soros, ocak ayında Davos'ta yapılan Dünya Ekonomik Foru- mu toplantılannda, Başbakan Re- cep Tayyip Erdoğan ıle görüşmüş ve Türkıye'ye yeni yatırım yap- mayı planladığını söylemişti. Bişkek ziyareti Vakıf çalışmalarını yürüttüğü ülkelen sık sık ziyaret eden So- ros ' un geçen yıl nisan aymda ger- çekleştirdiği Kırgızistan ziyare- tiyse bu ülkedeki etkinliklerıni geliştirmesinin bir işareti olarak görülmüştü George Soros, Devlet Başkanı Askar Akayev tarafindan da ka- bul edilmiş ve ülkedeki Açık Top- lum Enstıtüsü ile Soros Vakfı yö- netıminde süren ve yapılması planlanan yeni projekr üzerine görüşmeler yapmıştı. Soros, Akayev'in gelecek yıl (bu yıl) yapılacak seçimlerde aday olmayacağını söylemiş, devlet başkanhğı seçimlerinin özgür ve şeffaf bir ortamda geçeceğine inandığını belirtmişti. George So- ros ayrıca Soros-Kırgızistan Vak- fı'nın, Kırgızistan'da kamu ve özel tüm basın sektörünü destekleye- ceğini de açıklamıştı. 'Sırada hangi ülke var?'Dış Haberier Servisi - Kırgızistan'da muhaliflerin iktidan devirmesi dünya basınında büyük yankı buldu. Gürcistan ve Ukrayna'nın ardından Kırgızistan'ın "devrim'' yapılan 3. ülke olması, "Sıra kâmde" sorusunu gündeme getirdi. RUSYA • Yeiîi İZVestiya: Gazetede, "Su^da kim var?" başlıklı haberde şöyle denildi: "Kırgızistan, devrim yapılan 3. Bağımsız DevleÜer Topluluğu ülkesL Ancak Kırgızistan'da yaşananlar devlet darbesine benziyor. Kırgız örneği diğer liderleri kaygılandınıeak. Özellikle yakında seçimlerin yapüacağı ülkeleri. Bakaum sırada kim var?" FRANSA • Llberation: "ABDve AB'nin bu demokratik harcketleri desteklemesi doğaL Ama Baü eliyle dikilen demokrasi çiçeklerine dikkatli bakılmazsa rejimler esküerinin yoluna sapabilir. Demokratik kıvılcunlar bu patlamaya hazır bölgede bir yangına yol açar, bu da radikal Islanun işine geUr" tNGtLTERE • Independent: "Sıradaneresi var?" dıye soran gazete, liderleri Saparmurat Niyazov ülkeyi dış dünyaya kapattığı için Türkmenistan'da halkın Kırgızistan'daki devrimden haberi bile olmadığrnı belirtti. • Guardian: "Putin'in Sovyet sonrası vizyonunda bir boşluk daha" başlıklı yorumda şöyle denildi: "Ukrayna ve Gürcistan'da kararh barışçı direnişçiler vardı. Bişkek'teki olaylarsa mirasın paylaşımı üzerinde kanlı bir kavgaya dönüşebilir. Rusya açısındansa bu olay Putin'in zaafinı gösteriyor. Putin büyük Rusya'yı geri getirme sözüyle geldi ama Rus nüfuzunun en şiddetli erozyona uğradığı döneme imza attı." S TimeS: Gazete, Azerbaycan ve Ermenistan'ı "devrim öncesindeki diğer ülkeler" olarak niteledi. Avusturya'da yayımlanan Der Standart, Akayev'in devrilmesinin Tacikistan ve Özbekistan liderleri için kötü haber olduğu yorumunda bulundu. AZERİLER-ÖZBEKLER Muhalifler umutlandı Dış Haberier Servisi - Kırgızistan'da muhalefetin iktidan devirmesiyle sonuçlanan gelişmeler, uluslararası topluluk tarafindan yakuıdan izleniyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kırgızistan'daki iktidar değişikliğini yasadışı olarak değerlendirdi, ancak gelecekte yeni yönetimle iyi ılişkiler kurmayı umduklannı da söyledi. "Olaylar yetkUilerin zayıflığtndan, sosyal ve ekonomik sorunlardan kaynaklandı" dıyen Putın, olaylann sürpriz olmadığını belirtti. Belarus, Kırgızistan'daki olaylan kınayarak gelişmelerin Orta Asya'da tehlikeli sonuçlar doğurabileceği uyansında bulundu. Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, olaylara Devlet Başkanı Askar Akayev'in "zayıflığının" neden olduğunu savundu. Nazarbayev, toplumsal ve ekonomik sorunlann ayaklanmaya katkıda bulunduğunu söyledi. ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice, gelişmelerin Krrgız halkının demokratik bir süreç ve istikrarh bir hükümete kavuşmalannı sağlayacağını umduklannı söyledi. Ayaklanma Özbekistan ve Azerbaycan'daki muhalifleri umutlandırdı. Özbekistan'da da "devrim" isteyen muhalifler, Kırgızistan'da demokratik refomûann hayata geçmesınin, tüm Orta Asya'yı olumlu etkileyeceğini söylediler. Azerbaycan'da muhalefetteki Musavat Partisi lideri Isa Kamber, Kırgızistan'ın diğer baskıcı yönetimlere uyan ohnası gerektiğini söyledi. Kamber, kasımdakı seçimlere hile kanştınlması halinde Azerbaycan'da da bir devnm olabileceğine dikkat çekti.